Vita et passio sanctorum martyrum Saviniani et Potentiani sociorumque eorum.

Patent fidelium mentibus omnem hominem ea condicione et lege a Deo plasmatum, ut conditori suo perpetuo amore cohereat, ejusque excellentiam aut profiteatur jugiter, aut meditetur, ocia temporum celestibus obsequiis mancipet, insolentias causarum variantium divinis cultibus temperet, nec ab officio tanti amoris, tante spei, tante jocunditatis ullatenus tepescat. Quippe cum sine intermissione orandum, sine cessatione nobis clamandum tuba doctrine salutaris precipiat ; cum et psalmographus se benedicere Domino in omni tempore, semper laudem ejus in ore suo esse pronunciet, cum et propheta veridica voce Domino dicat : Laudabo nomen tuum assidue et collaudabo illud in confessione. 

Hujus modi enim studiis lutum fragilitatis nostre a Deo sublimatur et honoratur, ut ipsum Deum quodammodo magnificare, exaltare, et sanctificare perhibeatur. Apostolus namque : Dominum, inquit, Jhesum Christum, sanctificate in cordibus vestris, et propheta : Magnificate Dominum mecum et exaltemus nomen ejus pariter. Magnificamus siquidem, exaltamus et sanctificamus Dominum, cum eum magnum, excelsum ac sanctum et corde credimus, et oris confessione fatemur ; sive dum magnalia ejus et magnalia sanctorum ejus membrorum, videlicet corporis ipsius, fideliter predicamus sincera laude, populis intimamus.

Denique laude sanctorum eius desnescimus esse filii ire et assuescimus esse filii misericordie, atque eisdem sanctis, quibus pro merito actionis equiperari nequimus, pro merito laudis ac venerationis ipsorum ipsis intervenientibus assimilari utcunque valebimus participesque eorum intercessionis ac recompensationis, divina favente clementia, nos fore credimus quorum diu memoriam pio cultu celebrare satagimus, dum scilicet in veneratione justorum ejusdem Domini capitis ipsorum veneramur presentiam qui ait : Qui accipit quem misero, accipit eum qui misit illum. Quemadmodum et in laude justorum eundem nos Dominum laudare non ambigimus, ut propheta innuit dicens : Laudate Dominum in sanctis ejus.

Laudemus igitur viros gloriosos et Dei cultores, in generatione sua homines magnos in virtute et prudentia sua preditos : quorum corpora quolibet occasu perventa in pace quiescunt, et nomina eorum vivunt in generationes generationum. Horum sapientiam populis narremus et laudem eorum in ecclesiis nuntiemus. Ex quorum collegio beatum Savinianum, Senonensis civitatis presulem, luculenlioribus preconiis adtollamus, passionis ejus agonem officiosissimis animis percolamus ; qui vitam intrepidus amisit in terris, ut sumptibus vite perfrueretur in celis. 

De cujus quidem gestis plura admiratione digna in medio proferri poterant, si libelli textus de catalogo virtutum ejus a patribus digestus pre manibus haberetur. Verum quoniam ea tempestate qua Wandalorum acerbitas per universam Galliam tanta cede grassata est ut omnium pene urbium atque ecclesiarum apothecas variamque supellectilem direptione populaverit, flammis vastaverit, ejusdem historie tomum deperisse credimus. Ut eorum que scriptis de eo paterne traditionis didicimus vel relatu fidelium comperimus quedam succincte
expediamus.

Legimus siquidem, in principio florentis ecclesie, a beato Petro, apostolorum primate, dum ipse aule romane presidens jura potentis imperii legibus christianis coherceret, quosdam apostolicos ad Galliarum provincias destinatos, qui, in singulis urbibus presulatus auctoritate fulgentes ac veluti agriculture exercitiis insudantes, dum et horrentis paganismi sulcis humani cordis insolita et diuturno torpore occupata verbi secure amputarent, divine fidei seminarum rudisque baptismatis sacramentum nationibus innovandis commendarent. Nichilominus et beato Clemente, tercio beati Petri apostoli in regimine sedis romane successore, itemque a venerabili Sixto, sexto ejusdem cathedre antistite, alios eque culminis viros Galliis novimus delegatos, quatinus et ipsi temporalibus studiis instantes, mentesque barbaras vivificis eloquiis mansuefacientes, loca, que ceteri necdum perlustraverant, tandem instituerent, vel ubi illi plantaverant imbre salutifero rigarent. Quemadmodum itaque et ceteri apostoli, divinis sanctionibus inhiantes, quo corporaliter docendo accedere nequibant, legatos verbi deputabant, ita et tres isti pastores ecclesie, individue Trinitatis amore ferventes, immo ipsius celestis magistri specimen sectantes, qui dixerat : Sicut misit me Pater, et ego mitto vos, missi ad pascendas oves dominicas, etiam et alios dirigere studuerunt et de diversis gentibus, urbibus ac provinciis unum ovile Domino Deo pastori, ipsi quoque pastores fidelissimi sollemniter exibuerunt. 

E quorum numero beatus Savinianus civitatem Senonum metropolim, que Galliarum urbibus nobilior habebatur, obtinuisse dinoscitur ; Sanctus autem Dionisius plebem Parisiorum regendam adiit ; Sanctinus Meldensium, Peregrinus Autisiodorensium : Eucharius vero aggressus est confinia Treverorum, Mansuetus Leucorum ; porro Sixtus Remorum, Senecius Suessionum, Memmius Catalaunensium termines occupavit; at vero Gratianus Turonorum, Ursinus Bituricensium, Epotemius Andegavensium fines introivit; Trofimus preterea Arelatenses, Frons Petragoricos, Eutropius Sanctonicos incolas edocuit ; item Paulus Narbonensium, Martialis Lemovicensium, Saturninus Tolosensium plebes animavit, necnon et alii plures cum diaconibus et subdiaconibus suis, sicut et hi, ad aliarum contionum gubernacula sorcienda, comitante pariter Christi gratia, circunquaque dispersi sunt, quorum vocabula, miraculis perspicue radiantibus multis, in orbe patent.

Verum de Saviniano, Galliarum primate, a beato Petro apostolo constituto, qualiter ad destinatum locum veniens pro justicia fidei agonizaverit, aliquantisper prosequendum est.

Dum igitur Senonum devotus archipresul Savinianus oppidum adisset tanquam miles acerrimus, catervas hostium repugnantium offendens, diversis in primo certamine exitiis, diversis patuit dispendiis, hic demonum emulantium agitatus prestigiis, his pro sui ejectione formidantibus, illis pro novitate inaudite rei stupentibus. Nec tamen eorum molimina athleta Christi reverebatur, qui militanti prophete ait : Ecce dedi faciem tuam valentiorem faciebus eorum et frontem tuam duriorem frontibus eorum, ut adamantem et ut silicem dedi faciem tuam; ne limeas eos neque paveas a facie eorum. Qui et per quendam sapientem loquitur : Agoniza pro anima tua et usque ad mortem certa pro justicia, et Deus expugnabit pro te inimicos tuos. Qui etiam ministris suis nova jam gratia coruscantibus infit : in mundo pressuram habebitis, sed confidite : ego vici mundum.

Erat autem urbs Senonica inclita, famosa et populosa valde, presertim cum ejus cives virium enormitate et armorum copiis non modice fidentes, ut historie testantur, adversus Romanum imperium audacter arma tulerint ejusque potentiam adeo debellaverint, prostraverint atque contriverint ut ab ipsa Romana arce tributa exacta reportaverint. Huic ergo protervo cuneo Savinianus agonista congressus, quo eorum audatiam atrociorem persensit, eo se fidentioribus animis intrepidum eis obtulit. Dum ipse potius armis esset spiritualibus munitus, torace videlicet justicie amictus, tuba salutis protectus, clipeo fidei vallatus, eloquii cuspide choruscus, utpote qui verus erat sacerdos, nequaquam formidans impetum principis, cum et typice aries extitisse advertatur cornuata fronte horribilis, cui nec regum obsistere poterat ullus. Atque ideo tot bella, tot discrimina ab eis objecta frequenter perferens, ac subinde arte militandi fugam simulans, subinde insequentes respectans, monitisque paternis iterato deliniens, victor tandem et nefanda conamina contrivit, et de hostibus feliciter triumphavit, dum scilicet absque sanguinis effusione, inimicos ad pacem et amorem sui convertit eorumque cervicibus jugum Christi suave et onus leve indidit, odiumque protervorum agminum in affectum filiorum mutavit. Impletum est ergo salubriter ab illo quod scriptum est : Civitatem fortium ascendit sapiens et destruxit robur fiducie ejus. Nam cum hec sententia proprie de Christo intelligatur, qui mundum principibus malignis subjectum valenter subiit, armaque fortis custodientis atrium suum abstulit, non incompetenter tamen et de fideli doctore accipitur qui, sapientia Dei imbutus, civitatem, id est globum paganorum vel hereticorum vel etiam carnalium fratrum aggreditur et eorum iniqua machinamenta assertione vere fidei et invectione ecclesiastice discipline redarguit et viriliter reluctando anullare sategit. Impletumque est in Saviniano et in plebe ejus vaticinium illud : Dives et pauper obviaverunt sibi, utriusque operator est Dominus ; quia, re vera, dum pauper spiritu Savinianus et locuples pinguedine terre Senonum populus in via hujus peregrinationis sibimet obviantes concordarent, utrique cooperatus est Dominus, illi astruende veritatis et fidei constantiam, huic credendi et obsecundandi conferens efficatiam.

Tantam denique vir beatus vultu serenitatem pretendebat, tantam lenitatem sermone ferebat ut visu et auditu justiciam cunctis intimaret atque hujus modi dulcedine pectora semet contemplantium vel audientium pie demulceret et ad sui familiaritatem quantocius invitaret. Meritoque de eo dici posset quod de capite ejus scriptum est : guttur ejus suavissimum, et totus desiderabilis, ut et illud ejus congregatione unanimi recenseretur : quam dulcia faucibus meis eloquia tua domine ; super mel et favum ori meo.

Tantaque est Spiritus Sancti gratia in ejus labiis diffusa ut quos sermone tangeret ad ardorem celestis desiderii vehementer accenderet. Suadebat labentia contemnere, permanentia appetere, exhibebat compunctionis et exurebat humores perfunctorie delectationis ; compellebat demonico carere consortio et angelico frui contubernio, mundi jura relinquere et ad superna anxie anhelare, utilia quequen studia ferventer incipere, ferventius consummare. Ex eorum quippe sanctorum raritate erat quorum species ab Ezechiele depingitur dicente : Aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium et quasi aspectus lampadarum. Cum enim quilibet carbonem attigerit, exuritur quia cum electo viro se sociaverit, exemplo actionis ac locutionis ejus torporis et infidelitatis frigus evitare et bonorum studiorum ac divine fidei amore discit estuare, ut, qui prius in iniquitate contabescens velut frigus rigebat, postmodum justicie ardore calescens, exercende virtutis desiderio flagret. Lampadis vero splendor, tenebras loci in quo accenditur effugare consuevit, quia re vera doctor fidelis in domo Dei, verbo et actione resplendens, tenebras scelerum et insipientie eliminat, et animas auditorum fulgore operum celestium ac sacramentorum inradiat.

De hujusmodi etiam lampadibus in Cantico canticorum canitur : Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. Cujus sententie intellectus superioris clausule sensui perspicue concinit. Sanctus itaque Savinianus aspectum carbonis ac lampadis habebat, immo ipse lampas ignis et flammarum erat, quia, cum ipse proficue arderet, alios etiam, docendo et operando, abundanti lumine respergebat. Profecto enim illi adherebat igni de quo scriptum est : Deus enim tuus ignis consumens est, de quo et ipsa veritas dicit : Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat ? Deus enim et ignis dicitur et consumens, quia et illuminat mentes et ab omni sorde viciorum exurit, qui et in terram mittitur cum carnalium penetralia illustrat ; terra ardet cum penitentie igne cremante, et flagitiorum oblectamenta exolescunt et carismata spiritalis exercicii clarescunt. Unde sermo divinus ignitus dicitur, ut Salomon : Omnis, inquit, sermo Dei ignitus clipeus est sperantibus in se. Et Psalmista Domino decantat : Ignitum eloquium tuum vehementer et servus tuus dilexit illud. Servum enim Jhesu Christi Savinianum hujus eloquii dilectorem et consortem decentissime fatemur, quem et ignearum linguarum que apostolis sunt illapse, participem extitisse omnibus modis liquet, cum, ut prelibavimus, caritatis et compunctionis scintillis laxius efferbuerit et eloquentie venustate profusius emicueri t; De quo, quia actenus qualiter justicie et fidei legibus militaverit paucis diseruimus, nunc qualibus operum exerciciis in se ipso effloruerit explanemus.

Ab omni quidem iniquitate et immundicia carnis impetum vir Savinianus cohibuit, proprias concupiscentias interimens, illicita desideria mactans. Non seminavit mala in sulcis injusticie nec messuit scandala, fructus eorum. Omni custodia servavit cor suum, quum exipso vitam procedere non ignoravit, fastum morum edomuit, iracundie nervum explosit, invidie pestem ceu venena serpentis eliminavit ingluviem ventris prorsus exhoruit, cenodoxie rubiginem per cuncta vitavit, expers jactancie, gaudia labentis pompe ruderibus equiparavit, tristiciam hujus seculi tanquam menstruum a secreto cordis abegit, cum nec pro adversis ejus deflecti, nec pro felicibus nosset efferri. Oris etiam septa ab ocioso et vano eloquio compescuit, aderogationibus perpetuo silentio oppilavit. Gressus ejus in vacuum non concurrerunt nec incassum precesserunt plante ejus. Vana et frivola visus ejus non respexit nec lux vultus ejus in terram cecidit. Obturavit aures ne audiret sanguinem et obloquentium sermonibus nullomodo acquievit. Manus nequaquam remissas habuit, sed has et ab omni injusticia advertit et a torporis pigredine exertas reddidit. At, cum ab omni inquinamento carnis et spiritus corpus suum incorruptum immaculatumque vir sanctus custodierit, hec quidem adeo parvipendit, nisi et celestium carismatum se odoribus circunvallaret. Quemadmodum agricola culturam arvi parvi meriti estimat nisi optati seminis frugibus exuberaverit, quocirca lotam se actibus vere religionis et sanctitatis, totum sacris precibus exercendis delegavit.

Prelata itaque caritalis virtute, qua venerandum antistitem Savinianum vehementer crematum disputavimus, timorem Domini stabilimentum sue actionis posuit, eo quod initium sapientie sit timor Domini et quod timentes Dominum inveniant judicium justum et justiciam, quasi lumen accendant, nec eis mala occurrant, sed in temptatione a Deo conserventur et liberentur a malis. Hune timorem secum in vulva matris, gratia predestinationis concreatum, secum ab ineunte etate progressum et usque ad vite calcem permansurum gaudebat. Erat namque illi timor Domini, gloria et glorificatio et corona exultationis. Iccirco in extremis benedictionem percepit et in diebus consummationis jocunditatem sibi thesaurizavit ut felicis Job sermonibus uti posset : Quasi tumentes super me fluctus, semper timui Dominum et pondus ejus ferre non potui.

Decus vere humilitatis christiane legis doctor Savinianus in cordis antro collocavit quia per hunc se perpetuo exaltandum meminit et quam ornamento reliquarum virtutum absque humilitatis condimento aut insipida aut nulla esse perspexit. Quo ergo majorem se ceteris cernebat, eo se inferiorem omnibus et cordis intimo credebat et vocis indicio promebat ; unde et quicquid sublime ac stupendum morum probitate patrabat, totum id divine potentie, non sue facultati tribuebat, dicens ei cum propheta : Omnia enim opera nostra operatus es nobis. Ipsius namque magisterio immobiliter herebat, qui et per virum sapientem dixerat : Humiliare Deo et expecta manus ejus, et per se ipsum discipulis intonuerat ! Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. 

Pauperum itaque beatus Savinianus amator et pedagogus erat, cum et ipse esset pauper ; nec contempnebat animam esurientem, sed pie exaudiebat in egestate clamantem. Congregationi egenorum affatum exhibebat, debitum eis reddens et pacifice ac cum mansuetudine respondens. Sudabat in manu ipsius elemosina ut inopes pasceret, ad dapes mensule sue, non locupletes et opulentos, sed infirmos mundi et contemptibiles evocabat, a quibus deficiens tabernacula eterna propensius carperet. Non enim immemor esse passus est admonicionis paterne : Propter mandatum assume pauperem et propter inopiam ejus ne dimittas illum vacuum; et pone preceptum tuum in preceptis Altissimi, proderitque tibi magis quam aurum. 
Hospitalitatis quoque nullatenus vir egregius Savinianus oblivisci valuit, sed adeo sectatus est eam ut nequaquam se hospitum improbitate requiri perferret, sed ipse ultro ad hospicium quosque accessiret atque compelleret, memorabilis Loth vestigia sequens, qui angelos homines arbitrans, gratia hospitalitatis, ut sub umbra culminis sui diverterent, oppido conpulit, sed, et duorum discipulorum exempli memorans qui, in castellum Emaus ipsum Dominum peregrinum autumantes, hospitali affectu ingredi coegerunt.

Item merentibus atque in amaritudine constitutis, paterna lenitate, compati vir sanctus Savinianus non omisit, nec deerat plorantibus et ambulabat cum lugentibus. Infirmum et in carcere trusum invisere commodum duxit et dolenti solatiaretur et mortuo gratiam non prohiberet. Sic imbecillibus imbecillis, languentibus languidus extitit ; omnibus omnia factus ut omnes lucraretur et ex bis in dilectione Dei firmaretur, Deique retributione potiretur qui hujuscemodi operariis dixit : Quandiu fecistis hoc uni ex his fratribus meis minimis, michi fecistis.

Porro ad ignoscendum proximo in se peccanti pontifex venerabilis Savinianus facillimus fuit, nec ulcionem sui ab eo ullatenus expetivit. Indulgebat homini semet inpedire cupienti ut a Deo indulgeretur sibi postulanti. Reminiscens namque sortis ultime, reminiscens timoris et amoris superni, desinebat prorsus inimicari et commoveri in fratrem. Memorans testamenti Altissimi, parvipendebat ignorantiam proximi ; neque enim obliterabat assercionem Salvatoris evangelica voce protestantis : Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis pater vester celestis peccata vestra ; si non dimiseritis, nec pater vester celestis dimittet vobis peccata vestra.

Cumque tot misericordie actibus presul sanctissimus Savinianus exuberaret, assidua tamen institutione filios erudiens, disciplinam ab eis minime subtrahebat. Quin pocius sensus teneritudinem arguebat, ne postremis eorum excessibus augeretur. Non dabat eis potestatem in adolescentia, sed paternitatis zelo cervicem illorum curvabat, ut ab his, in etate adulta, gaudium meteret sempiternum. Sciebat enim scriptum : Qui diligit filium assiduat illi flagella ut letetur in novissimo et non palpet proximorum ostia. Et : Percute filium virga et liberabis animam ejus a morte.

Gazarum et pecuniarum temporalium emolumenta penitus contempsit, malens necessitates indigentie perpeti quam illicitis marsupiis interiri. Non diligebat auri fulgorem nec argenti speciem expetebat, sed habens supplementum victus et indumenti, his contentus erat. Multos in auro casus fuisse et pro pavore ipsius plures noverat deperisse a quorum numerositate pedem subtrahere festinavit, animadvertens pariter sententiam sapientis : Beatus vir qui inventus est sine macula et qui post aurum non abiit nec speravit in pecunie thesauris.

Jejunio duplici reliquorum carismatum diadema sanctus Savinianus decoravit, dum ab actu et cogitatu nefario cohiberet mentem et ab alimentorum appetitu compesceret carnem. In cujus parsimonie cultu nil fucatum aut fictum pretendebat, sed, sincera contricione et castigatione corpus tabefaciens, in servitutem spiritus redigebat. Nec demoliebatur vultum ut abstinentie rigor hominibus patesceret, sed, crinibus pexis et facie exhilarata, in abdito cordis victimas frugalitatis divinis obtutibus offerebat.Operibus quoque pietatis opus jejunii cotidie condiens, confractos de manu pestilentium eruebat, onus et jugum oppressorum mitigabat, compeditos nexibus absolvebat, artus livore et squalore sordentes refovebat. Promissa nanque prophetica animo fixerat in quibus cum diceretur : Nonne hoc est magis jejunium quod elegi mox enumeratis jejunii operibus subjunctum est. Tunc erumpet quasi mane lumen tuum et sanitas
tua citius orietur, et anteibit faciem tuam justicia tua et gloria Domini colliget te ; tunc invocabis et Dominus exaudiet te ; clamabis et dicet : Ecce adsum.

De instancia autem orationis beati Saviniani quibus perstringendum sit, cui cotidie ita incubuerit ut nunquam ab ea cessaverit ? Jugis laus in ore ejus et confessio Christi, jugis supplicatio pro minuendis suis suorumque piaculis, pro nanciscendis superne dispensationis muneribus. Hujus orationis immarcescibili fervore mens ejus celum pertransiit et ad tronum omnipotentis Dei pervenit quia videlicet spiritalis effectus angelorum cetibus conjungi et celestium misteriorum archana contemplari meruit. Instar Anne prophetisse, de templo contemplationis intime non discedebat, jejuniis et obsecrationibus serviens nocte ac die, juxta quod et predicatorem egregium monuisse noverat : Volo ergo vos orare omni tempore, levantes puras manus, sine ira et disceptatione ; ipsamque veritatem dixisse perpendebat : Vigilate itaque omni tempore, orantes, ut digni habeamini fugere illa agmina que ventura sunt et stare ante filium hominis. 

Verum quia pondus virtutum sancti Saviniani per singulas operum species propalare prolixum est, ut tocius religionis ac mundicie ejus summam brevi epilogo colligamus, ejus animum quatuor virtutibus principalibus velut quatuor columnis spiritalis edificii fabricam continentibus hesisse noverimus, prudentie videlicet, justicie, fortitudini et temperantie.

Per prudentiam namque, que est divinarum humanarumque rerum scientia, intelligebat quid cavendum vel quid faciendum sibi vel suis esset. Per hanc, a malis divertebat et bona agebat ; per hanc Deum intelligebat et timebat futurumque ejus judicium credebat, dicens cum propheta Domino : Confige timore tuo carnes meas, a judiciis enim tuis timui.

Enimvero per justiciam, que est animi nobilitas, unicuique propria tribuens, cultum divinitatis et jura humanitatis, justa judicia et equitates tocius vite conservabat. Per hanc Deum diligebat ejusque mandata custodiebat, juxta preceptum divine sententie qua dicitur : Serva mandata mea et vives, et legem meam quasi pupillam oculi tui ; liga eam in digitis tuis ; scribe eam in tabulis cordis tui.

At per fortitudinem, que est magna animi patientia et boni operis perseverantia, diabolum evincebat et ejus suggestiones superabat. Omnia viciorum genera conterebat, adversa viriliter tolerabat, cooperans perfectioni apostoli qui ait : Michi autem pro minimo est ut a vobis judicer, aut ab humano die; et beati Job qui dixit : Si expavi ad multitudinem nimiam et despectio propinquorum terruit me, et non magis tacui nec egressus sum ostium ; et alibi : Ecce enim, inquit, in celo testis meus, et conscius meus in excelsis, verbosi amici mei, ad Deum stillat oculus meus.

Porro, per temperantiam, que est tocius vite modus, omnes vite hujus varietates diligenter temperabat, ne quid nimis vel amaret vel odio haberet, ne in quolibet mensure trutinam excederet, sed discrete in omnibus cogitaret, loqueretur et ageret. Unde eciam inter homines honorem ac reverenciam sibi debitam vindicabat, coherens apostolice assercioni : Videte quomodo caute ambuletis, non quasi insipientes, sed quasi sapientes et providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus. Et cum psalmista reverenti subsillens : Lucerna pedibus meis, domine, verbum tuum et lumen semitis meis. Huc itaque virtutum quadriga se suosque vir sanctus Savinianus constanter vehebat et ad terram viventium sublimabat. His quatuor fluminibus tanquam de paradiso Dei emanantibus, arva pectorum irrigabat et vivificis eructationibus inpingabat, cum os ejus, utpote vena vite, omnes medullitus animare et fonte eterno debriare satageret.

Nec pretereundum quod is qui, tot virtutum spiritalium pennis suffultus, ethera invisere consueverat, etiam terris signorum ac prodigiorum nitore frequenter emicuerit. Nam cecorum tenebras supplicando crebrius dispulit vacuasque palpebras rediviva luce respersit ; surdescentes aurium meatus tactu leniori attrectans, sanie livoris apulsa, novo auditu venustavit, elingue guttur, ususque locutionis ignarum sue impedicionis solvit abenis linguamque ociosam vocis obsequio mancipavit, urbanitatis et eloquentie faleris insignivit ; cutem pruritu lepre exhaustam clementer invisens, tabo ingenite corruptionis exuit et membra stupentia amictu reformati coloris vestivit ; gressus debiles et genua dissoluta, adhibito pie intercessionis cauterio, diuturne calamitatis restibus enodavit, optata libertate potiri prestitit, prosperoque cursu per callem equitatis incedere docuit ; palmas arentes et ab humane actionis officio destitutas in statum desiderati vigoris reformavit, et ad insudandum justicie studiis exertas redibuit ; langorem paralisis artus deformiter eviscerantem reliquasque corporum invalitudines, quibus erumnosa plerumque affici solet humanitas, hic pietatis medicus usquequaque diruit, medullitusque venarum et compagum fontibus generose pulcritudinis speciem corpori revexit ; nam et spiritus fallaces jacturis hominum semper infesti eorumque corpora improbo molimine obsidere presumentes, hujus viri precibus et parsimonie armis, de habitaculis inique possessis quantocius abacti suarum virium conamina et illicitos appetitus, ita a facie ejus frustrari et evanescere dolebant. Quemadmodum nebule vaporem accessu solis evanescere solet, itemque exanimata cadavera hujus sancti presulis Saviniani gemitibus et altioribus lamentis reduci sanguinis et intime pinguedinis rore coalescente iterato animari et flatus vitales carpere meruerunt.

Preterea lectori dapes istius modi avidius haurire cupienti supplicandum vides ne mee segnitiei quod horum indicia signorum sumatim proponens, qualiter in singulis sint patrata personis nequaquam explanaverim succensendum arbitretur, cum supra memineris istorum apud nos gestorum seriem scedis minime contineri, sed que in aliorum patrum gestis de eo didicimus vel que relatu fidelium agnovimus me impolito quanquam sermone detegere, meeque simplicitati cavendum sit ne laxius sermonis lineam protelare affeciet, quam veritatis meta exposcit, ut, pro Deo eloqui contendens, non mendaci elogio denotari, sed veratium contubernio participari merear, precipue cum beatos martires Christi Savinianum videlicet ejusque pedisequos vel successores, Potentianum loquor, Altinum, Eodaldum et Serotinum nullatenus nostre adulationis panegericis consentire, capitis motu adquiescere vel indigere aut conhibere noverim, quorum pulverem, superna dispensatione, miraculis coruscare perspicimus. At, ne diucius in his moras innectere videamur, ad opus compendii ceptum stilum scribendo vertamus. De martirio beati Saviniani et de sepultura ejus. Beato igitur Saviniano celestibus sanctionibus per successiones temporum agiliter insistente, apostoliceque perfectioni et morum probitate et prodigiorum ostensione sese equiperante, dum a ceptis non requiesceret manus ejus, non requiesceret nisus ejus, multis jam populorum milibus in fide Christi pullulantibus, multis ad baptismatis gratiam pervolantibus, plerisque etiam pro testamento Dei occumbere gestientibus, anguis invisibilis, pie actionis emulator, sive persecutionis intentator incentorque infestissimus, quosdam sue secte viros, quorum pectora erroris laqueo nodaverat, in seditionis rabiem adversus sanctum antistitem excitavit. Qui, dum cernerent cultum simulacrorum suorum cassari, ritus gentilitatis et veneficia sperni, aras et delubra concuti, contemptum deorum suorum, quos proceres orbis opinabantur, beati viri ludibriis et leto ultum iri sanxerunt. Accitumque eum in medio pestilentis conciliabuli sistunt et aliquantisper dealtercalionibus fidei eum conveniunt, sed, ut erat exiciabilis eorum conscientia, erat prorsus et exiciabile dogma, ut sancte predicationis vomere nullo modo proscindi paterentur ; sed in veritatis assercionem cordis aures obturantes, seque eum portentis suis funditus execrari gementes, capitali eum ultione plectendum continuo censerent, quorum mucrone ut diu optaverat jugulari non differens, rebus humanis exemptus, ad laborum suorum premia demigravit. Funus autem ejus manibus fidelium discipulorum infertur mausoleo quod urbis Senonum pene miliario abest, secus viam qua ab eodem oppido ad Tricassina menia itur.

Hunc vero, utpote pastorem bonum, viam martirii preeuntem, prosequitur denuo grata amicorum clientela, sanctus videlicet Potentianus, sanctus Altinus, sanctus Eodaldus et sanctus Serotinus. Hi namque pariter magistri incunctanter gradientcs et in fide Domini nostri Jhesu Christi credentium cuneos propagantes, mortis discrimine ab impiis multati, martirii gloriam assequi meruerunt. Porro eorum funera juxta monumentum preceptoris sui a religiosis pollinctoribus humata sunt, ita ut quatuor martirum corpora Saviniani scilicet, Potentiani, Altini atque Eodaldi unius edis receptaculo ambirentur; corpus autem Serotini in altera basilica seorsum, sed in eodem cimiterio constitueretur. Denique juxta ossa sancti Saviniani in eadem tumba, alterius corporis ossa consepulta manent cujus quidem nominis ignari existimu. Pro tanti enim viri collegio hunc preciosum margaritum fateri non erubescimus ejusque spiritum angelicis interesse cetibus non ambigimus. Ita ergo factum est ut, quorum mentes unius dilectionis et fidei devinxerat glutinum, horum artus unius agelli contegeret solum, et quorum animas unius premii ditaverat minimus horum lacertos unius predii concluderet locus. 

O quam sacratissimus hic ager amirabilisque et beatus, in quo meruit cinerescere tantorum martirum felix thesaurus ! Adest divitus ibi celeste obsequium ; noctibus atque diebus sic resonant angelica quam mire suavitatis armonia. Postquam vero ritus paganismi herroris ad cassum rediit et per totum orbem cultus christianorum ad fidem excrevit, manifestaverunt se hii sancti martires quibusdam fidelibus, multis indiciis. Temporibus itaque karoli Calvi, horum sacra revelacio notificata est Weniloni Senoniesium egregio archipresuli, Anatasio quoque magnifico abbati cenobio Sancti Petri apostoli, sacratisima quorum pignora continuo magnis cum laudibus abinc sustolluntur et in basilica Apostolorum decentissime tumulantur, ubi usque in hodiernum diem refulgent virtutibus et miraculis, auxilia commodae tranquillitatis prestantes indigentibus, et necessariis, et adjuvante qui vivit et regnat sine fine, amen.