Passio sanctorum pontificum Saviniani et Potentiani sociorumque eorum Altini, Eodaldi, Victorini et Serotini adventus, ortus illorum, urbis Senonum et predicatio. In diebus priscis, cum dominus noster Jesus Christus provide dispensationis actibus per materiam nostre humanitatis, quam ex intacte et perpetue Virginis Marie traxit visceribus sacris, omnia visitare mundi regna disponendo statueret, et veterem juxta tipice legis noticiam venerandos pastores omnium signorum operatores apostolosque ad firmandam dirigeret unius sue ecclesie soliditatem, designavit etiam et alios septuaginta duos discipulos, mittens illos binos, ut Euvangelium dicit, ante faciem suam in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus. De quorum collegio et numero beatum Savinianum sibi perelegit, ex Judeorum gente progenitum et legibus, ab ipsis infantie cunabulis, pleniter imbutum, atque equalis meriti venerabilem Potentianum eorumque socium, sanctum Altinum, ad catholice legis venerabile culmen erigendum. Qui commissum sibi a Domino nutriende plebis munus seminarium fideliter retinentes, et in culturam messis nationum caute serentes, juxta ejusdem preceptoris jussa, per siugula urbium ac terrarum confinia ejus prenontiaverunt quandoque ad futuram presentiam. Postquam igitur idem Dei filius, dominus noster Jesus Christus, carneam formam, cernentibus undecim apostolis et memoratis pariter septuaginta duobus discipulis, et, ut apostolus Paulus dicit, fratribus simul quingentis, potentia sue invisibilis deitatis sublevasset ad celos, sancti ilico memorati apostoli inexpugnabililer per quatuor partes mundi se diffuderunt et in cunctis gentium nationibus christiane fidei solamina longe lateque commiserunt observanda. Primus namque et princeps apostolorum, Petrus, post ejusdem salvatoris ad celos ascensum, Hierosolimis non modico tempore, predicationis gratia, conversatus, Judeorum, partim infidelium, gentem erudivit pleniter documentis spiritualibus. Postquam vero cepit indeclinabiliter paulatim fidelium augmentando succrescere ecclesia, ut Actuum apostolorum plenius subministrat historia, Antiochenam adiit ecclesiam eamque parili hortamine instigavit ad percipiendam fidei obedientiam. Cujus supra memorati discipuli obsecundantes jussionibus, omnium exercitatione artuum usque ad romane sedis imperium, fidelissimi ejus executores fuerunt. Cumque jam assidue intentionis studio per eundem beatissimum Petrum in eadem urbe, favente Christo, multipliciter pervolaret ad viam veritatis fidelium multitudo et per callem adequitatis prompte multos idem per loca mitteret legatos, leniter convocavit beatos discipulos Christi, Savinianum videlicet, Potencianum atque clarissimum sodalem eorum Altinum, non modice muniens doctrinis spiritualibus et provocans plurimorum verborum ammonitionibus : Saviniane, inquiens, omnium nostrorum karissime, et tu, potiani sociorumque eorum Altini, Serotini, Eodaldi, Victorini quae est XIIII Novembris tenter memorabilis, Potentiane, regi regum Christo Domino quod debetis afferte munus acceptabile, et Galliarum confinia magnarum gentium ne dubitetis prorsus expetere, roborati spirituali tuitione nam salvatoris nostri divina protectio vos comitabitur ubique. Educati quippe profecto estis ex his omnibus que fecit inter nos dominus Jesus Christus a baptismate Johannis usque in diem qua mirabiliter assumptus est in celum a nobis, et invisibili igne ejusdem divinitatis nobiscum una inluminati ad discenda omnium varia linguarum eloquia cujuscunque nationis. Insanit enim gentium plurimarum universilas colendo plurima idolorum numina. Predicate illis quecunque magna Jesus Christi sunt mirabilia et ne formidetis penas incredulorum et contumelias. Preparata siquidem est messis multa ad metendum. Porro pauci operarii sunt ad ejusdem congeriei cumulum faciendum ; sed flagitemus dominum unanimiter ut mittat perfecte fidei operarios in suam messem, vosque ejusdem laboris partem aliquam suscipite, ut cooperatores nostri valeatis esse et socii in percipienda perhennis gaudii retribucione. Infidelium quoque gentium populos ad unius credulitatis propositum, expulsa superstitione vacui erroris, revocate, infirmantium quorumlibet egritudines eliminate. Est enim nobis ab ipso Domino, ut pariter ex ejus sacratissimo ore audivimus, omnis carnis commissa potestas et pontificium ligandi atque solvendi in celo et in terra. Cui e contra sancti viri serenissimo vultu taliter respondisse feruntur : Debitum servitutis nostre officium ubicunque Dei semper fuerit voluntas et vestre propositionis decretum obsecundantes unanimiter parebimus, parati potius tolerare discriminis exitia per cuncta nostrorum corporum membra quam abjiciendo respuere salutifere legis precepta. In salutari autem nomine magistri ac salvatoris nostri aggredimur propalare sacre doctrine et fidei fundamina his ad quas nos mittit nationibus tua gratia ; hoc tantum poscimus pietatis tue clementiam ut pro nostri laboris certamine ad eum semper sit incessabilis oratio tua sacra. Et, post multa colloquii verba, dans orationem beatus Petrus, ponens manus super capita eorum, dixit : Dominus Jesus Christus mittat angelum suum vobiscum qui, sicut Tobie, preparet et iter vestrum quatinus valeatis reddere conjuncti laboris centenarium fructum. Et, data benedictione salutis, emisit eos a se cum lacrimis et dans oscula pacis. Verum, dum beatus Petrus, aule romane presidens, decreta potentis imperii christianis legibus conerceret, catholice professionis infandissimus prevaricator, pie actionis immanissimus emulator, prestigiis malignis obprobria persecutionum pertinaciter instigavit in eosdem Dei apostolos et in credentes universos. Que, ut testantur priscorum historie philosophorum, ad similem formam decem plagarum Egiptiorum, decem generales, per temporum successiones, fuerunt. Prime videlicet persecutionis intolerabile excidium apparuit sub iniquissimi Neronis imperio. Cumque idem scelestissimus imperator terre et maris potentis imperii decreta et maligne legationis jura adversus sancte christianitatis cultores opposuisset et exiciabilis ejus furor et rabies in Dei famulos debacharetur, contigit, dispositione Dei et affatibus ejusdem summi apostolorum Petri, luculentissimos martires Christi, Savinianum et Potentianum, sanctum quoque eorum imitatorem, Altinum, Italiam velociter pervolare, periculosa aquarum flumina transilire, in solitudinibus montium errare et in terrarum cavernis latenter habitare ; sicque ad ultimum populose gentis Galliarum fines expetere. Qui, per tante inquietudinis viam, quosdam perfidie viros sacri cuspide eloquii et divina erudicione pleniter educarunt, et, ab instrumente diabolice actionis commodius abstrahentes, legibus vivificis subposuerunt, sub titulo autem sancte fidei christiane, quosdam viros, cum paucis mulieribus, in itineris cursu baptizaverunt et documentis spiritalibus pleniter instruxerunt. Enimvero, calle properato, cum his et aliis quampluribus comitibus, beatus Savinianus, noster pontifex primus, indefessus urbis Senonum firma peragrat menia, et ejus spiritalibus machinis aggreditur prosternere propugnaculia que, illis temporibus, sub romani imperii legibus, ut ejusdem historie testantur, ditior pre ceteris Galliarum civitatibus gloria, copia diviciarum habebatur, sed crudelissimis superstitionibus idolorum debita videbatur. Tum procerum multitudine, tum armorum bellicorum enormitate magnifice protectionis robore munita, mirifico opere muris atque turribus firmata, confluentibus aquarum discursibus subornata. Erat enim et fecunde telluris referta pinguedine. arborum, vinearum habundantiis, et locupletatione tanteque nobilitatis avitis temporibus bellorum copiosissima multitudine habebatur, ut rex Galathie, que est pars Grecie, exercens bellum contra quendam sibi inimicissum regem, propriis viribus diffidens posse superare eundem hostem, et, implorans maxima cum prece illorum auxili suffragia, miserit Senonas, ut sibi adessent contra vicinos hostes superandos. Ergo centum milia bellatorum, ab eadem famosissima urbe egressa, Galathiam unanimiter petunt. Regi predicto implorata auxilia prestant, armis hostes propellunt, virtute et audacia hostes prorsus abigunt. Rex, sue promissionis non immemor, licet paganus, eorum potenti fortitudine victoria potitus, medietatem sui regni quam pollicitus fuerat illis partitur, ut Hieronimus in expositione commemorat epistole Pauli, quem idem apostolus ad Galathas scribit. Hii enim primo Gallogreci sunt appellati, subsequenti vero tempore Galathe noncupati. Galac enim grece, latine lac dicitur ; inde Galli quasi lactei coloris. De quibus poeta : Quibus insunt lactea colla. Alio quoque tempore, idem Galli Senones, Brenno duce, urbem Romam, caput scilicet totius orbis, bello aggredi parant armisque invadunt. Sex mensibus eam undique tenent, ut Jordanis episcopus, historiographus, in Gothorum historia et Getarum scribens, meminit devastant et igne succendunt. Capitolium capere aggressi sunt, sed voce anseris exciti Romani, qui eo se firmiter munierant, Gallos Senones retro regredi cogunt. Verum beatus Augustinus, insignis et admirabilis doctor, vituperando Romanos et summa laude preferendo Senonicos dicit, in quodam suorum operum libro, decentius esse coli anserem a Romanis qui eosdem proprio garritu excitavit, dum Galli Senones Capitolium invadere cuperent armis, quam Jovem nefandissimum cinedum sine meritis. His siquidem et similium veridicis rumoribus Galli Senones insignes habebantur, exteris nationibus notissimi ferebantur. Postquam Julius Cesar, bellatorum egregius, inter ceteras plurimarum gentium fortitudines, quas Romano subdidit imperio armis bellicis, etiam Galliam cisalpinam et belgicam in ditione romana statuit fore multis diebus. Postmodum vero, in rebellione contra eundem Julium Cesarem, cui semper fuit dextera vivida bello, consurgunt Galli Senones in prima fronte cum ceteris Gallorum auxiliis et in civitate que dicitur Elesia muniunt magne defensionis tutamento. Quorum protervam audaciam idem imperator potentissimus, quem detinebat continue in dubiis rebus spectata virtus, eos quamvis laboriosissime devicit et suo imperio iterum reformavit. Qui deinceps, rebellare non ausi, in urbe Senonica et in aliis civitatibus Galliarum, repressis sue gentis proceribus, statuunt sibi romanos principes coacti. Dum igitur predictus Savinianus et sanctus Potentianus atque Altinus, salutaris protectionis clipeo vallali et sacro munimine roborati, ad hanc gentem, tam perfide mentis insane sevientem, in culturam demonum pervenissent, contigit ut partem adirent primum, non longe ab urbe, sed quasi unius miliarii fere spacio, quendam vicum, cujus per medium generalis et publica erat via omnium, in quo, per plurimos dies, apud quorumdam habitacula suscepti sunt fidelium. Ad quorum signa dive generositatis, quidam, nomine Serotinus, ex proprii scilicet nominis pronuntiatione tardus, ad excolendam falsorum deorum culturam funestis adhuc idolatrie ambitionibus pronus et gentili errori deditus, repente suscepit fidei sacramentum, et, baptizatus aquis spiritualibus, obnixe custodivit superni regis preceptum usque ad supremi finis diem ultimum. Simili quidem indagatione, et alius gentili simulacrorum fedatus contagione, maximus corporis conditione, Eodaldus nomine, oris sermocinatione coruscus, memoratis magistris dogmatizantibus, in spiritalis certaminis confessionem inducitur. Sicque verborum exibitionibus horum vironim, prodigiis confluentibus, hos claros sodales Eodaldum et Serotinum ad superni amoris Christus invitabat emolumentum, quatinus quos abstrahebant mundo, dignos facerent celo, Salvatoris ac magistri sui informati exemplo. Quosdam autem ex his quos converterant ad fidem Christi ordinantes, ministerio ecclesiastico preesse constituerunt, ad diaconatus vero officium sanctos jam dictos preelegerunt, Eodaldum scilicet et Serotinum et dignitate ejusdem sacri obsequii instruxerunt. Eo tempore, continebat ipse vicus multitudinem populi servientem pertenaciter idolis. Erat autem, inter eos commorans, vir magnarum opum et prepollens copiis diviciarum, nomine Victorinus, mixta canicie venerandus, effigie corporali excelsus, qui, secundum illius temporis errores, pre ceteris sapientior habebatur ; unde commoditatis consilia in eo conferebantur, hospitalitatis munera generaliter omnibus libentissime prebens, et que corporibus sufficerent efficacissime imperciens. Qui, inter cetera bonorum exercitia que ignarus cunctis pene administrabat, beatos ac dignos memoria pontifices, Savinianum et Potentianum, eorumque socios, Altinum, Eodaldum et Serotinum, cum aliis quampluribus, suscipiens hospitio, illis que necessaria erant opportune conferebat. Qui affluentium verborum copiis multis dierum temporibus respuere idola didicit, et cum omni familia et uno filio parvulo ad baptismi gratiam pervolavit. Baptizatus vero a sancto pontifice una cum filio, cuncta seculi oblectamenta respuens, inseparabiliter, usque ad calcem transitorie vite, sanctis preceptionibus obsecundans, ad ultimum cum illis digne promeruit martirii palmam. Erat quippe in eodem vico, secus viam, magnum cujusdam edificii domicilium, in quo plurima erant simulacra idolorum. Quod beatus pontifex Savinianus cum reliquis sociis, deorum numinibus eliminatis, in honorem salvatoris nostri Jhesu Christi, ecclesiam memoriter consecravit. Inde veniens ad hanc tante nobililalis et divitiarum urbem, cum memoratis discipulis, nove plantationis rudimenta jecit, spiritali sollicitudine quibusdam fidelibus instituit, quos ad perhennis vite solamina sagaci contubernio adtrahere satagebat. Cujus urbis per menia, maximis in silicibus exarando, sculpsit sacra crucis signacula, que usque ad hodiernum apparent diem, per murorum ejusdem civitatis edificia, superne ea sanctificans ad christiane fidei militiam. Assertionibus siquidem cotidiane disputationis pleniter evangelizabant unigenitum filium Dei ex superna polorum sede visibiliter terris apparuisse pro renovatione humani generis, passionem carnis ac mortis dolores sustinuisse, nove resurrectionis claritatem et admirabilem ad celos ascensum celebrasse. Cum itaque vir egregius, Savinianus, infinitam populi plebem his et his similibus educaret, sepius exemplis, et jam quedam pars populi susciperet credendo verbum aeterne salutis, reminiscens verbi et jussionis apostolorum principis, Petri, quod Galliarum reliquas urbes edocendo sollicite ac fidem predicarent, jussit sibi assistere predictos socios, Potentianum, Altinum, Eodaldum et Serotinum dixitque ad eos ; Preceptis dominice jussionis et nichilominus apostolica auctoritate, ut ipsi optime nostis, hanc devenimus una ad patriam ; ne inferamus inaniter aliquid supervacue dilationis offendiculum euvangelio Christi, quem ordinavit Dominus his qui euvangelium adnuntiant de euvangelio vivere, quatinus, remota omni caligine undose ambiguitatis, nationes vicine convertendo, perveniant ad notitiam christiane religionis. Nam noctis preterite in silentio, attonitus miraculi stupore magno, pro beatissimis apostolis Petro et Paulo, qui perlucide claritatis indicio apparuerunt michi, nunciantes jam se ab hoc fragilitatis corpore resolutos, et, per continue passionis obedientiam, pervenisse ad celestis claritatis gaudia sempiterna. Eundem ergo calicem passionis inseparabili constantia commonent ocius nos suscipere, et ceteras Galliarum civitates, ad unius cultum veritatis instruendo, memoriter revocare, quatinus recognoscat omnis Gallia eosdem apostolos fore doctores sue salvationis et perpetue protectionis. Precipuit etenim quantocius in sui veneratione ecclesiam Domino consecrare. Modo vero, fratres dilectissimi, ut illorum auctoritas decrevit, sumite scutum inexpugnabilis fidei, perlustrantes Galliarum reliquas civitates, ita ut, dimissis omnibus perfidie superstitionibus, vera vestre predicationis assertio, multipliciter subministretur. Tum denominato itinere, apud Aurelianis civitatem delegavit sanctum Altinum atque virum egregium Eodaldum, confirmans legibus et disciplinis christicolarum, et ordinans per smgulas urbes ecclesias quas Domino cousecrarent. Venientes autem Aureliauis ad urbem, noctibus atque diebus non cessabant plebes infidelium paganorum erudire adsuetis predicationibus. Susceperunt autem Aurelianenses verbum Domini cum omni fiducia. Denique, gratia et confirmatione Spiritus Sancti, multos viros ac mulieres ab erroribus simulacrorum abstrahentes baplizaverunt aquis christiane benedictionis. Cumque jam ibi esset credentium numerus innumerabilis, illic in memoriam protomartiris Stephani ecclesiam Domino consecraverunt et ministros ex credentibus sollerter ordinando fixerunt. Inde egredientes, pervenerunt Carnotis civitatem et, commanentes ibi per plurimos dies, predicando ostendebant infidelibus Jhesum Christum, filium Dei, de celis advenisse in terris salvatorem, passionis tolerantiam pro hominibus misericorditer sustinuisse et gloriose resurrectionis claritatem resurgendo sumpsisse. Quorum signis et diuturnis virtutibus pars quedam populi ad sue salvationis vitam subito erigitur, abdicans omnem simulacrorum perfidiam et suscipiens baptismum poenitentie in remissionem peccatorum. Videntes autem sancti Dei quod fidelium ibi esset non minima multitude, in veneratione Dei genitricis Marie, infra muros urbis, ecclesiam Domino sanctificando dedicaverunt et uniuscujusque officii servitores singilatim efficaciter perelegerunt. Quod audiens, ejusdem urbis preses, nomine Quirinus, diabolico tactus flamine, precepit beatos viros ante conspectum suum deduci. Quos ut vidit, dixit : Cur, inquit, tam stolide predicationis ignaviam huc detulistis, aut qua temeritate veniendi gressum ad nos properastis? Cui respondentes beati martires dixerunt : Nos causa vestre salutis pro certo ad hanc patriam devenimus, ut agnoscatis, dimissa crudelitate simulacrorum, illum qui a Judeis pro salute mundi est crucifixus, Jhesum Christum, filium Dei omnipotentis, in cujus nomine est conlata cunctis viventibus celestis gloria, et sine cujus baptismo nemo valet hominum salvari in hac vita. Quod audiens preses jussit illico sanctos Dei martires graviter fustibus macerari, et postmodum catenis alligatos, vinculis mancipari. Ubi, dum indefessis precibus Domini adorarent sepius misericordiam, quorumdam credentium solite visitationis gratia, adveniebat confestim multitudo plurima. In numero quorum, sollicite gressum, ardenti desiderio, virgo quedam que, sanctorum orationis obtentu, ad fidem pervenerat, nomine Modesta, accelerabat, plurima imperciens obsequia que necessaria erant. Pontifices idolorum quippe altis vocibus. Quirinum presidem allocuntur, et christicolas utriusque sexus, quos ibi sub sancta fide conjunctim manere sciebant, cum ceteris militibus continuo circumveniunt. Quos gladiis confestim trucidatos, in magne profunditatis puteo qui situs erat penes Dei genetricis basilicam, cunnecata virgine, asportantes projecerunt. Horrende siquidem continuo calamitatis tactu, statim preses Quirinus aripitur, et, presenti lumine privatus, ad perpetuales mortifere habitationis penas deducitur. Sancti vero a carceris custodia a populorum turbis subito sunt resoluti, pleniter edocentes in Christum credentes. Regressi a facie urbis perlustrantesque confinia ejus pagi, Parisius pervenerunt ubi manebat, eo tempore, execrabilis plebs paganorum recolens nefanda simulacra idolorum. Ubi quosdam baptizantes viros et christiana lege ferventer erudientes, pervenerunt ad quendam pagi vicum, qui vocatur Christoilus, in quo horrificum erat et execrabile templum degens et paganorum infinita gentilitas. Per plura itaque verborum affamina, duos recte viros nobilissimos, Agoadum et Glibertum, cum aliis multis convertentes, illud quod ibi erat templum usque ad nichilum festinanter destruxerunt. Quod audiens factura, Agripinus, prefectus, suos ibi coutinuo armatos milites misit. Qui venientes et ejus monita complentes sanctos Dei martires, Agoadum et Glibertum ilico cum aliis multis interfecerunt. Sancti vero Dei Altinus et Eodaldus ad urbis Senonum menia tendunt ubi memorabilis illorum magister manebat. Beati ergo martires Potentianus et Serotinus, urbem Trecassi nam indubitanter adientes, protecti Dominica voce que dixerat : Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum, et quia dabo vobis os et sapientiam cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri, edocentes per plurimos dies paganorum infidelium plebes, nonnullos ad baptismi gratiam pervenire fecerunt. Cum vero jam ad baptismum populi conflueret multitudo, in honore et memoria apostolorum Petri et Pauli, intus in urbe ecclesiam parvo opere Domino consecraverunt, et in eadem ecclesia ex conversis fidelibus ministros preesse specialiter elegerunt sicut magister illorum in visione viderat. Imminente itaque diabolice instigationis obstaculo, sanctorum martirum ad aures principum et seniorum pervenit norma, quod homines quidam, fugientes romanis legibus, nonquam audita adfirmant precepta et, contra ejusdem Romani imperii jura, dicunt unam esse veram fidem christianam. Statim igitur ejusdem civitatis comes, nomine Montanius, fecit ante se eos presentari. Quibus et dixit : Nostre hujus patrie quomodo oppidum adire ausi fuistis, vel qui vos precepit insanus nescio quasdam nuper inventas rerum novitates hic deferre christiane religionis? Beatus itaque martir et pontifex Potentianus respondit : Nos non pro vestre dampnationis ac desolationis interitu huc devenimus, sed causa vestre salutationis, ut, postposito gentilitatis errore, protinus recognoscatis Jhesum Christum, filium Dei viventis ; et, sicut ipse in suo evangelio dicit : Nolite metuere eos qui corpus occidunt ; animam autem non possunt occidere ; sed potius eum timete qui potest animam et corpus perdere in gehennam. Propterea absque dubio scias quam nullius humane vocis hortamina neque cujuscunque inmanis supplicii excidia poterunt nos separare viventes ab ejusdem Salvatoris nostri imposito obsequio. Verum ejus sacra perficientes monita, optamus multo magis feliciter pro ejus amore mori quam infeliciter vivere cum caducis delectationibus hujus seculi. Ad has sanctorum voces, jam dictas Montanius cornes, facto consilio cum senioribus, cesos dimisit, minans ne ulterius predicarent Christum, neque in erroris hujus ambiguitate conducerent populum, usque pro hac re et his similibus edictum Romani imperii per Senonum ducem et senatores ejusdem urbis certa ratione agnoscerent et postremo sententiis illorum morti eos adjudicarent. Ad extremum siquidem sancti Dei, instruentes verbis et exercitiis spiritalibus credentes quos baptizaverant, regressi sunt ab urbe, mira cum exultatione, beato pontifici Saviniano que acciderant nuntiantes. Venientes autem et sancti Altinus et Eodaldus eodem modo intimaverunt cuncta sibi, ex quo recesserant, accidentia. Quod audiens, beatus pontifex Savinianus innumerabiles gratias retulit Deo, qui, sue visitationis spiraculo, servorum suorum confirmavit imposita obsequia visitando. Insignis igitur et luculentior Senones civitas tum colebatur Galliarum ceteris urbibus, in qua statua Jovis, Herculis et dee Minerve, Apollinis quoque, ara Solis et Lune, curiosius a paganorum globis et pontificibus eorum venerabantur. Quorum tam precelse habitationis templum, statim ut beatus pontifex cum sociis adiit, oculte tamen, propter metum paganorum, solitam sue orationis causam lacrimabiliter Domino reddidit. Alta vero ad extremum hujus templi fastigia, post paucos dies, propriis meritis et assiduis meditationibus, orando indesinenter Deum cum sanctis sociis subvertit et plurima que erant in eo simulacrorum numina usque ad nichilum deduxit. Nam innumeris siquidem miraculis beatum presulem, Savinianum, immensa Dei clementia decoravit, ut incredulorum gentilium mentes, non minus virtutum exibicionibus quam proprii eloquii professionibus nutrirentur ad cognitionem catholice veritatis. Cumque his similium eruditionibus jam plurimos cum propriis sodalibus vocaret ad baptismi gratiam et fidelium paulatim numerus succresceret ad dominice sationis culturam, infra muros ejusdem civitatis duas ecclesias consecravit ; unam in honore Dei genetricis Marie et perpetue virginis, alteram in honore protomartiris Stephani, parvi quidem edificii scemate, sed celesti sanctificatas benedictione. Apposuit et in veneratione sancti Johannis Baptiste terciam, disponens, lege ecclesiastica, sacerdotum ac levitarum distincta singillatim officia, singulorumque graduum executores subornans. Cum vero jam obtineret, per plurima diurne predicationis certamina, multitudinis copiam, et frequenter ab idolorum pontificibus undantis tumultus sedicionis adversus sanctos Dei excitaretur, in conciliabulis senatorum surrexerunt quidam, qui dicerent Galileos viros ab Hierosolimis hanc devenisse ad patriam, nove religionis predicantes sectam, quam olim romana potestas precepit esse exterminatam. Tunc dux, nomine Severus, cognomento Gallus, qui, eo tempore, sub jure romano, Senonum princeps esse dicebatur, statim misit apparitores qui beatum pontificem Savinianum ejusque hospitem, sanctum Victorinum, quem in vico jam dicto, in Christi nomine, baptizaverat, quamtocius rapere studuerunt. Aspectibus ergo ducis sunt deducti et undique diversis verborum sermocinationibus fortiter inclamati, quos idem dux Severus, voce publica, ita requirit : Manifestate, inquiens, nobis cujus formam inauditi rumoris nostre telluris per confinia predicando prenunciatis, vel cujus nature et conditionis estis, vel numinis cujus vos fore cultures dicitis ? Beatus itaque martir et pontifex Savinianus, celesti protectione munitus, respondit ei intrepidus : Dei omnipotentis unicum filium, Dominum nostrum, scilicet Jhesum Christum, totis mearum conatibus virium adoro, ejusque discipulum me esse confiteor, qui me gratia sue predestinationis elegit ex suis septuaginta duobus discipulis, ad declarandam cognitionem sui sanctissimi nominis. Dux Severus respondit ei : Primum cogita de nomine tuo qui michi respondeas. Savinianus respondit: A generalis infancie cunabulis, me a genitoribus scias vocitatum Savinianum, ex Judeorum gente progenitura et eorum legibus pleniter eruditum. Dux Severus dixit : Ergo contra Romanorum magni imperatoris decreta, hujus vanitatis errores imprudenter putas conducere tua intelligentia in magnorum deorum culturam? Pontifex sanctus respondit : Quod jusserunt imperatores tui omnibus notum est ; sed magister noster, Jhesus Christus, qui per Spiritum Sanctum natus est ex Maria virgine, sinceriter est colendus nobis sine ulla mentis diminutione. Dicit ei dux : Deprecor tui patientiam animi, Saviniane, ut sis tui tuorumque sociorum misertus, et ne perdas gratiam et amorem domini Romanorum imperatoris. Presul sanctissimus respondit : O maxime vanitatis dementia, que demulcendo hortatur potius observare terreni imperatoris precepta, quam superni regis legem, qui, solo verbo, celum ac terram creavit et maria. Juxta apostoli enim nostri sententiam : Obedire oportet Deo magis quam hominibus. Respondit ei dux : Sugestionis nostre sententiam et precipue Senonice civitatis sublimium imperia nolite respuere conflictatione improba, sed diis immortalibus debita reddite quamtocius libamina, ne forte seve exterminationis excidia sustineatis per cuncta corporum vestrorum membra. Presul sanctissimus respondit : Ad penas et supplicia mortis transitorie pervolabimus eflicaciter, pro Salvatoris ac magistri nostri fidelitate, qui nobis inde prestabit coronam salutis perpetue. Dux dixit : Tu ergo, Victorine, quid dicis ? Beatus Victorinus respondit : Omnium hominum sceleratissime, pro certo scias quam, si carnes omnium nostrorum ignium caloribus et quibuscunque tormentis, quibus potest affici nostra fragilitas, subdideris, donec fuerit spiritus in naribus nostris, non abnegabimus Salvatorem omnis carnis. Tunc malignitatis dux, Severus, dissensionis continue ira permotus, precepit beatum pontificem Savinianum ejusque inseparabilem socium Victorinum graviter fustibus diu cedi ac deinde tempora capitum eorum plumbatis fortiter quassari ; ad ultimum vero brachia sanctorum ferreis astringi loris, ferrumque mitti in cervicibus eorum et sic obscurissimo carceris ergastulo mancipari. Quibus religatis in vinculis, oravit ad Dominum beatus Savinianus, dicens : Domine Jhesu Christe, fili Dei viventis, qui in forma nostre humanitatis mundo apparuisti, in sancta progenie nove religionis multiplica tue adoptionis spiritura quem dedisti, ut ecclesia fidelium, cotidianis incrementis augmentata, percurrat omnia per secula sancti nominis tui noticia. Cumque beatus Victorinus dixisset amen, adest superna visio, Dominus noster videlicet Jhesus Christus, maximo cum angelorum cuneo, ea veritate corporis qua quondam fuerat, cum discipulis consolans eum visitando : Saviniane, inquiens noster dilectissime, qui, pro nostri amoris dilectione, non dubitasti Galliarum confinia adire, parata tibi est inmarcescibilis corona perhennis vite ; suscipe viaticum salutis aeterne cum perpetua immortalitate. His dictis, spiritalis visio confestim evanuit et lucis magne claritas nectareusque odor, per trium orarum spacia, in loco eodem habundanter exuberavit. Martires sancti ilico ab orani inquietudine et corporum doloribus ita prorsus sunt absoluti, ut exicii vulnera, quibus eorum corpora sancta torla fuerant ab impiis, medicina fore viderentur solide restaurationis. Tunc sancti psalmum Daviticum Deo superne majestatis altissimo dicebant : Posuisti dos in laqueum, posuisti tribulationes super servos tuos, et omnium iniquitatum personas super capita nostra ; nunc vero transivimus per ignem et aquam et visitatio tua sancta revexit nos ad perpetue sanitatis refrigeria. Dux vero Severus cura universo cetu infidelium deliberabat, quo vel qualis dampnationis interitu perderet sanctos Dei martires nefario ditionis actu. Prolata denique martirii eorum sententia in senonicali concilio, a vinculis eiciuntur et ab innumeris paganorum globis ad locum interitus deducuntur, non longe ab opido urbis ejusdem, in vicum jam dictum, ubi erat quasi spacium unius miliarii, ubi dudum ecclesiam in honore Salvatoris consecraverat. Imploravit igitur carnifices maxima cum prece ut sibi vel tanti spacii otia concederent, ut in eadem ecclesia pro se suisque coequalibus orationem propensius persolveret. Quibus permittentibus, Deo cujus in manibus sunt omnium corda hominum obtinens, cum eo suo clarissimo socio, Victorino, post peracta munera gloriose orationis, superne divinitatis cepit celebrare misteria. Adsunt extimplo et ejusdem sancti officii decentissimi subministratores, Potentianus videlicet, Altinus, Eodaldus et non infime generositatis vir clarissimus, Serotinus, cum aliis quampluribus utriusque sexus, qui, per ejusdem beati Saviniani predicationem et cotidianorum virtutum exercitia, in Christum crediderant, unanimiter collaudantes magna Dei mirabilia. Quos beatus pontifex, pro tuenda libertate, instrumentis spiritalibus continuo muniens, ita allocutus est : Ultima dies nostri certaminis instat, fratres karissimi, estote memores labentis hujus pompe, memoriter retinete mansure felicitatis munia et perhennis immarcesibilia contubernia, et ne usquam formidaveritis exiciabilia horum paganorum molimina, quoniam, per martirii triumphum, perveniemus ad premia sempiterna. Sue enim celsiludinis magnificentia me preelegit Deus ad vestre salutis suffragia et ego ipse in hac presencia constituo vobis venerabilem patrem, Potentianum, eadem gralia; habeatque, nostra auctoritate, a Deo commissam potentiam, peragatque strenuus intrepide bella demonici certaminis inexpugnabilia. Cumque his et his similibus verborum ammonitionibus hortaretur eos, data benedictione, postquam divini sacramenti peregit officium, videns caterva paganorum quam diutius moras innecteret, intus, cum grandi accedentes strepitu, beatum digne memorie Savinianum simulque ejus discipulum, Victorinum, et quendam ejus filium parvulum circumveniunt. Quorum unus sanctum verticem capitis ense, alter ex altera parte ingenti securi percutientes, martirii ejus sacri terminum compleverunt. Beatum vero Victorinum, multatum truncatione capitis simulque et puerum relinquentes, abierunt. Statim autem beatissimas animas suscepit angelorum gloriosa caterva et feliciter extulerunt ad premia sempiterna. Quorum corpora colligentes, oculte tamen, propter timorem paganorum, beatus videlicet pontifex Potentianus, Altinus, Eoldaldus et Serotinus in eadem ecclesia, maxima cum reverentia, cumjunctim tumulaverunt in uno monumento amborum sanctissima membra, ponentes ad pedes illorum sancti innocentis tenerrima membra, pridie Kalendarum januarium, ut quos unius gladii trucidaverat sententia, unius sepulcri obtegerent tegumento. Ad declaranda denique Senonum primi pontificis, Saviniani, merita, utriusque progreditur innumerabilis turba, variis languoribus vexata, et ad ejusdem sepulcri memoranda loca sospitatis valitudine recepta, ovanter incolumis revertitur ad propria. Confluunt et alienarum regionum multi, incommoditatum langoribus affecti, tanti solaminis mercimonia taliter deprecati : O clarissima martirum gemma, Saviniane, veniam dans afflictis, tua sancta invocatione, posce infirmantibus tuis sanctis meritis adjutoria prosperitatis et salutis, quam te tocius protectionis pastorem contulit nobis superna majestas sua miseratione. Obtentu ergo beati presulis Saviniani, eliminabantur persone iniquorum et aperiebantur cum fide poscentibus munera orationum. O quam beata sancti martiris Saviniani vita, quam gloriosa martirii ejus confessio sancta et virtus ejus merito recolenda, qui, non minus carne solutus quam antea, vivendo degens in carne, prodigiis virtutum adsuetis enituit per secula !