INCIPIT VITA VET PASSIO SANCTI LEODEGARII, MARTYRIS ET PONTIFICIS, RENOVATA EX JUSSIONIBUS EBERHARDI ABBATI, A QUODAM FRULANDO, EJVS CLERICO. Non minimae difficultatis, venerande Pater EBERHARDE, videretur esse gloriosa Christi mililum certamina, adorandique triumphi fulgentissimas laudes describendo recensere, nisi ipsius, cui militaverunt, regis benignitas dicendi efficaciam id aggredientibus tribuere solet quam promptissimam. Sed cui, ut superarent, dare fuit facile, ut eorum triumphus dici valeat, largiri nequaquam poterit esse difficile. Amabilissima namque est haec promissio illius : « dilata inquit os tuum, et ego adimplebo illud. » Cui quis (prout tanti promissoris gratia tribuerit) non conatur assurgere, et quanam, quaeso, ratione negligentiae vet incredulitatis detictum poterit effugere ? Imo quem tam excetlentissimae pollicitationis hortamentum ad loquendi ausum non excitat, non sopitum recte dixeris, sed carere prorsus anima. Nam quid laboris est suscepturus, qui, ut bene loquatur, tantum os aperire praecipitur ? Diu quippe noverit tua paternitas, ne quid tale praesumerem, pudor et loquendi quidem prohibuit penuria. Et quidem audieram saepius, ammonente evangetio, proscripti servi pro negligentia commissi talenti terribilem damnationem, nec tamen illo terrore adduci poteram, ad tam turpis verecundiae integram postpositionem. Sed postquam hujus divinae promissionis blanda manus, semet et iterum, et frequentius quidem, mentis meae oculos, hortando ut ad illam respicerem, consuevit detinire, et praedictum certe pudorem toties mihi fuisse dominatum vehementer cœpi erubescere, et, quod tandiu silueram, non paululum quidem expavescere. Sic itaque mihi ad majoris provectionis accessum, beata promissione expergefacto, affuit consequenter tuae paternitatis amplectenda ammonitio. Praecepisti enim, ut beati Leodegarii venerabiles actus, cetebrandamque passionem, ad lucidiorem ordinatioremque modum, scribendo reducerem. Saepius etenim, seu negligentia transcribentis, seu forte ignorantia dictantis, sive utroque, non bene ordinatam, minusque intetlectum admittentem, solitus eras habere conquaestionem, in qua, ut fatebaris, maxime et offendebat, quod antiquus ille ejusdem passionis scriptor, injuste et sine discretionis temperamento, beatum Leodegarium, nefariumque illius persecutorem Hebroinum, pluribus in locis equales facere non dubitaverit. Dicebas enim fraudulentiam nequissimi carnificis, justi hominis sanctitati nullo modo oportuisse coaequari. Virtutem namque cum vitio amentis est credere uti unquam amicabili consortio. Tam obsequendae siquidem praeceptioni, nil anteponendum commode existimavi, quam utinam tam efficaciter adimplere valeam inde, quam libentissimam inde habeo voluntatem. Si qui vero tam diffusae pestis (non opus est nomine), depravati contagio, conferentes hoc nostrum opusculum cum prioris scriptoris negotio, tussiant, et aliquid de nostra parte ganniant, tua, pater, auctoritas, me admisso in tranquillitatis sinu, et parum id curante, latratuum contusorem opponat illis lapidem. Ego vero tam in hoc quam in caeteris, si quae sunt, meis negotiolis, auctori Deo cogitationis et locutionis meae regendam manum praebeo, ipse suae promissionis prosecutor, quaqua versum voluerit, fiat mihi praecedens et director. Satis namque et sine dubitatione quidem credulus existo, quod cuicumque praebuerit directionem, aliquocumque pergat, non est opus timere ullius diverticuli improvisam offensionem. Eo igitur directricem manum sermoni, cujus ipse auctor est, porrigente, patronoque, cui haec immolamus, opilulatricis interventionis suffragium multiplicante, dum tuae, venerande Pater, auctoritati nil diffidimus, accedendi tempus visum est ad id quod instituimus. Sancti Leodegarii, fratres carissimi, venerandam passionem dilectioni vestrae retaturus, dignum ante existimavi dicere, quis prioris vitae fuerit sibi modus ; quam illustris mundo, quam devotus Deo ; qualiter sui temporis regibus placuerit ; quanta subdoli Ebroini machinamenta perpessus sit. Dehinc attendat vestra caritas quibus, ante ceteberrimam passionem, tantae sanctitatis patientia fulserit miraculis, quibus in ipsa, quibus post ipsam, quorum et nostro, tempore admirandam continuationem gratulamur non deesse. potentiae parentes genuerunt. De quorum ingenuitate, quoniam adhuc plures ejusdem prosapiae principantur in glorioso regno Franciae, non fuit opus hic plura dicere. In illis enim, si cupit quis, valet experiri, quam nobili ortu vir beatus, de quo loquimur, enituerit. Ille namque, totius sui generis dignitate, gloriosior quodammodo existere, et nobilitate quadam propria, et multis quidem et clarissimis virtutibus adquisita, parentum suorum generositatem conatus est decorare. Nam cum illi, ut jam diximus, quantum ad saeculi dignitatem, gloriosi et Christianae retigionis cultores extitissent ; iste quidem christianissimus fieri, et inter illos, qui legitime Christo militabant, strenuissimus apparere percupivit Tradiderunt illum parentes sui regi Glothario educandum in illius palatio. Qui puerum sacris litteris imbuere et divinis disciplinis maluit excolere. Ad quod quidem detegit virum retigiosissimum et totius honestatis floribus adornatum, Didonem scilicet Pictavensem episcopum. Qui, cum ei pater in tradenda fide Christi, carnaliter tamen et avunculus existebat pueri. Sub cujus ammonitione brevi quidem satis tempore utrarumque litterarum accumulatus est perfectione. Nec mirum hoc quidem. Nam praesul lectionis verba tantum dabat auribus, Christus vero interiorem hominem quem formaverat ad suam imaginem perdocebat attentius. Illum monitorem, istum habebat magistrum et doctorem. Instructus igitur hic pretiosus Christi athleta cœlestibus disciplinis, et divinis quantum sat erat adornatus armaturis, satetlitem et firmissimum christianae reipublicae agonizatorem semetipsum constituit. Nam audito, nemo coronabitur nisi qui legitime certaverit, sumpta, praecipiente apostolo, salutis galea, et gladio spiritus, qui verbum Dei dicitur, accepto, spiritualium nequitiarum cœpit fieri fortissimus expugnator. Hoc ilaquc modo, dum vir Dei, adhuc quasi privatus et tantum satetles agonizaretur, Christi cui militabat providentia, Pictavensis ecclesiae constituitur archidiaconus. Scriptum est enim : Ibunt sancti de virtute in virtutem. Jam enim non privatus, sed effeclus quasi reipublicae ministrator et popularis tribunus ; sciens sese majoris sollicitudinis officium suscepisse, vigilantiorem curam circa ecclesiasticos profectus aggressus est exhibere. Illi namque ad innocentiae custodiam columbae simplicitas, nec ad praedicandum deerat serpentis astutia. Imo sic cunctis virtutis speciebus conformatus erat, ut nec fortitudini prudentia, nec justitiae deesset temperantia ; nec ille istis, nec iste illis. In eo etenim amabilissimum detegerat sibi castitas domicilium cum sobrietate, humilitas, et, adductis secum spe et fide, non ficta caritas, et ista sex in quibus major et domina dinoscitur cum praedictis quatuor, quibus ipsa generalis virtus solum modo principatur ; cum a primis aetatis suae annis, virum sanctum vas etectionis et templum bonitatis detegissent ; in quo cum sancto Spiritu benigne quiescerent. Non solum tantae sanctitatis splendorem nullius omnino vitii spurcitia obnubilari passae sunt, verum etiam mentem illius caeterarum virtutum honestissima prole fecundaverunt. Namque obedientia cum pietate, clementia cum mansuetudine, cum parcitate modestia, cum largitate misericordiae sine simulatione dilectio Dei, et proximi ardentissimus amor. Haec quidem, et quicquid dici potest de virtutum numerositate, cum discretione earumdem genitrice, in Dei famulo vetut in uno sole, radiorum pluralitas modis omnibus resplendere non cessabant. His autem omnibus, sicut ipse erat, plebem, cujus sub antistite suo regebat, sollicitudinem, aedificare et spiritualiter informare conabatur. Apostolo namque praecipiente, obsecrando, increpando, arguendo, secundum quod unicuique conveniebat, praedicationis verbum, ut fidetis dispensator, fidetissime ministrabat ; ut merito et vere Pictavensium populi in ejus laude confiterentur : Visitavit nos dans talem praeconem Oriens ex alto. Quomodo, factus abbas, vixerit Sic igitur vero Dei Christo, suo regi et domino, in archidiaconatus officio fidetiter serviente, voluit eum ipsius Christi gratia, quia parva bene disponebat, ad altiora provehere, ut ei, promittendo talia, vere diceret : Euge, serve bone et fidetis ! supra pauca fuisti fidetis, supra multa te constituam. Accidit namque illo tempore ut quidam venerabilis pater, qui praeerat fratribus in monasterio sancti Maxentii Christo famulantibus, functis rebus humanis, diem obiisset. Quo in pace quiescente, nutu Dei et plurima deprecatione sui praesulis in eodem monasterio rector et abbas constituitur. Qui, accepto directionis baculo, quam suaviter et mirifica ibi vixerit paternitate, vix est quidem cuiquam satis explicabile ; quam dulciter, quam amabiliter, quam sancte, quam honeste subditos et a Deo sibi commissos, retigiosis et sanctis admonitionibus instruxerit ; quot divites et praepotentes tenaci mundo et saeculari militiae eripuerit, et in sancta Ecclesia Christi milites secum collocaverit, more quidem sui regis qui dixit : Ego occidam, et ego vivere faciam, percutiam et ego sanabo. Sic quidem pretiosus miles et Christi discipulus mortificabat, dum percutiebat vitia ; vivificabat autem, dum virtutes convalescere faciebat. Suae namque adhortationis etoquia non solum auditorum auriculas, sed etiam corda eorum, suavi et lenissima quadam manu, permulcebant, et ad recte agendum Christoque serviendum quodammodo etevabant. Quid plura ? In sex quidem annorum spatio, idem cui ipse praeerat monasterium et moribus ornatissimum et plurimarum opum dignitate reddidit valde locupleatum. Quatiter et quod hit ad Palatium regis, ac inde cessent. Sed quia haec prudentissime et fidetiter dispensabat, ad majora eum sublimare meditabatur aeterni Regis providentia. Illis namque diebus junior Glotharius patri suo seniori, qui et ipse virum Dei de quo loquimur in palatium secum puerum nutriverat, jure hereditario in regnum successerat et retigiosa. Cui quidem adorat in regimine mater sua, Balthildis nomine, femina sancta, et in omnibus venerabilis et gloriosa. Sed quia aetas illius et istius sexus gubernando regno non adeo sufficere videbantur, virum Dei, cujus odoris suavitas totius fines Galliae mire flagrans resperserat, cum ingenti Francorum optatione secum in tractatione regni nitebantur assumere. Videbant namque quod illum, in omnibus quae agebat, comitabatur Spiritus sancti gratia, et, ne aliquomodo valeret offendere, cor illius et mentem irradiabat veritatis insopibili lumine. Credebant enim, et recte quidem, optimam fieri regni moderationem, si tantae virtutis et divinitatis hominem divina gratia adipiscerentur consiliatorem. Quod quidem vir sanctus, et ab omni saeculari ambitione alienissimus, modis omnibus renuere nitebatur. Dicebat enim illis qui eum alloquebantur de hoc : « Non oportet, fratres mei et domini, hominem invalidum et in latibulis monasterii morali professione degere assuetum, dissimile consuetudine et habitu palatium ascendere, et curialium negotiorum expertem regio lateri adherere. » Multa quidem hujuscemodi verba in excusatione sua vir Dei proferebat. Sed non potuit resistere, quia totum id a providentia Dei agebatur et voluntate. Fatigatus itaque vir sanctus sui praesulis venerabiliumque pontificum maltimoda deprecatione, regiis petitionibus adquievit, et cum totius regni exultatione aulam, quam multum juvaturus erat, diu desideratus, tandem penetravit. Qualiler rem publicam tractaverit. Sed quam fidetis, quam prudens, quam modestus, quam pius in hac publicae rei administratione extiterit, parum quidem possent et hi qui haec presentes cernebant enarrare. Regi, namque, genitricique suae, de qua diximus, retigiosae per omnia fœminae, carus erat plusquam possit quisquam dicere. Nobilibus, ignobilibus, divitibus, pauperibus omni aetati, omni sexui, omni conditioni adeo erat amabilis, ut patrem et parentem vocarent eum minores et pauperes ; dominum vero et salvatorem patriae dicerent illum majores et divites. Et quidem potentioribus erat pietatis et misericordiae speculum ; pauperibus vero pacis et tranquillitatis portus et inviolabilis asili refugium. Duritiam quippe et severitatem legis convertebat ad formam clementiae et mansuetudinis ; nam quicumque pro sui sceteris culpa timebant leges et judiciorum damnationem, denique omnes captivi, proscripti, exilio damnati, et omnis miserorum populus, liberationem, restitutionem, consolationem a viro Dei querebant et accipiebant. Pro illis namque intercrdens, regi et principibus dicebat : Deprecatio ad potentes. « Domine rex et principes, qui per sancti baptismatis regenerationem et per humanam conditionem horum miserorum estis fratres et consimiles, mementote et illos esse homines, et miseremini vestrae similitudini et amate fratres vestros. Intendite quid Veritas et fons pietatis Christus vos adinoneat : Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Discite itaque ab illo et estote mites et misericordes sicut et Pater vester misericors est, et intetligite quia, nisi remiseritis hominibus deticta sua, nec pater vester cœlestis dimittet vobis peccata vestra. Mementote qua sententia feriatur servus ille cui dicitur : serve nequam, nonne oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum ? Mementote quid promittitur illis qui misericordes sunt, quoniam misericordiam consequentur. > Correctio ad detinquentes. Detinquentibus autem dicebat : « Filii, mementote vos factos esse ad similitudinem Dei, et, si boni eritis, filios Dei vocari et esse. Cessate itaque detinquere, et discite vitam vestram corrigere, et videte quas injurias et quae incommoda sibi facit qui voluntarie persistit in peccatis. Homines offendit, seipsum damnat et perdit, Deo, patri et creatori suo, est despectus, et omnino contemptibilis, et, quod pessimum est, vocatur, et est filius diaboli. > Qualiter et cum qua laetitia omnium ad pontificalem gradum adscenderit Haec et ejuscemodi vir Dei sermocinando, dum illos ad misericordiam, istos vero flecteret ad vitae metioritatem, depulso vitiorum exercitu, faciebat regnare per omnia bonitatem. Jam vero quum et in hoc, sicut et in caeteris de quibus dictum est gradibus, vir Dei operabatur fidetissime, et in omnibus divinae reipublice commodis non cessabat deservire, placuit supernae providentiae ad summum et principalem gradum, probatae fldetitalis militem extollere. Cupientubus namque tam rege quam totius Franciae principibus, et eum ut in hoc adquiesceret deprecantibus, ad civitalis Aeduae pontificalem cathedram detegitur, et cum publicae laudis honorificent ia gloriose sublimatur. Qui, accepta tanlœ potestaiiscetsitudine, qualher posl hoc vixerit, quam sanctis et justis operibus enituerit, dubitare non potest cui praedicta patuerint. Nam si et a comparatione fidem licet facere, quem in paucis et in minimis juslum et fidetcm cognovimus, in mulliset majoribus, justissimum et fidetissimum oportet ut intetligamus. Et ipse quidem quantum caeteris ecclesiasticis gradibus, in quibus mira sanctitate claruerat, pontificalis apicis dignitatem intetligebat praecetlere, tantum profecto sanctae operationis castissimum splendorem conabatur amplificare, et imperatori suo, qui plurimis eum praefecerat, studiosius et plurimum deservire. Nam divinitatis armaturam, quam prius assumpserat, cum potestate ligandi atque solvendi, qua nunc praeditus fuerat, in famulicium Christi prudentissime et augmentabililer exercebat. Obitus regis Glotharii, et conventus procerum ad sanctum Leodegarium, pro etigendo rege. Sed cum haec per bis quinque annorum reversionem continuando perageret praedictus rex Ghotharius, cujus multimoda, ut praedixi, postulatione ad pontificalis sedis honorem ipse accesserat, desinens hic vivere, interiorem hominem victurum ibi remisit ad supera. Quae quidem res caeteris tantum luctum et desolationem, sancto autem pontifici curam et majoris ponderis injecit sollicitudinem. Penes namque illum restaurationis ratio manebat et consilium. Ad quem convenientes episcopi et optimates totius Franciae, quem regendis sceptris praeficerent, cœperunt detiberare. Etectio Childerici regis, in qua solus Hebroinus ab omnibus dissentire voluit. Erant enim duo adolescentes filii senioris Clotharii, fratres autem istius de quo diximus junioris. Quorum Childericum, quem vitae et morum probabilitas magis commendabat, regno et fratrum sceptris praeponendum, totius conventus recta detiberatio judicabat ; huic etenim pene adhuc puero commendatum fuerat Austrasiorum regnum et dominatio. Et quum licet adolescentulus juste et irreprehensibiliter illud rexerat, sancto praesuli et cunctis optimatibus ut illum etigerent metius complacebat, solius vero Hebroini irrationabilis versutia ab omni justa etectione dissentire cupiebat. Is autem Theodericum, illius Childerici germanum, sola et privata auctoritate ad regni solium contendebat sublimare. Quod quidem non pro regni commoditate, sed ut sibi praecaveret compertum est eum voluisse. Fuerat enim nonnullae potestatis in domo junioris regis Clotharii. Et quia tunc injuriando cunctis in quo poterat, omnium iram et odium contra se excitaverat, nunc hoc defensionis machinamentum componere sibi conabatur, ut, si in Theoderici etectione sua auctoritate praevaleret, deinceps per familiaritatem ipsius, et potestatem quam prius habuerat posset recuperare, et odiorum formidinem qua multum praemebatur valeret evadere. Sed quia non Deo nec reipublicae commodo, sed sibi praecavebat, cassum et irritum fuit quicquid inaniter super hoc cogitaverat. Nam omnia providentis Dei voluntate et venerabilium principum qui cum sancto praesule agebant probabili auctoritate, Childericus regni diademate coronatus, magna cum exultatione Francorum rex est effectus. Quod, pro amore sancti Leodegarii, rex Hebroino vitam concesserit. Videns igitur Hebroinus calliditatis suae tentamenta non ad votum processisse, quidam ageret, quo tanta spe frustratus se converteret, aestuata mente modis pluribus scipsum cœpit exagitare. Verebatur enim regis, quem praetato fratre offenderat, debitam ultionem ; timebat insuper principum, quibus ante injuriatus fuerat, iram inveteratam et nunc habentem locum odibilitatis. Has causas volvente conscientia aggressus est experiri quid sibi valeret implorata regis munificentia. Petiit namque, ut, contemptis omnibus quae sunt saeculi, liceret sibi saltem vivere in Luxoviensi monasterio sub habitu monachi ; non sanctitatis quidem amore, sed ut jam properantis poenae supplicium vet ita quivisset effugere ; et qui, vetut lupus nimia strage culpabilis, pastorum verebatur persecutionem, sub ovino tegmine qualecumque posset invenire tutamen. Et licet rex jam meditaretur de ejus punitione, interveniens tamen sancti Leodegarii benignitas fecit illum obtinere quod petebat. Quam pacifice floruerit regnum Franciae, fuga'o Hebroino, et recluso Theodorico Hac igitur pestiferae nigredinis nubilatione vacuata republica, cœpit nitescere per regnum Franciae purae serenitatis tranquillitas. Rex namque fratrem suum Theodoricum, ne quid in injurias regni moliretur, sub liberali custodia interim habendum praeceperat, sanctum vero pontificem procurationis et familiaritatis suae consiliis et totius regni considerationi multimode postulatum praefecerat. Hoc itaque mores et populorum animos juste et fidetiter excolente, illo vero exteriora quae regis officio dantur legaliter procurante, augmentabatur in dies, tanto vetut gemini consulatus patrocinio, procurata gratulantis patriae honorabilitas''. Qualiter, post tres annos suae etectionis, coepit rex infestare sanctum Leodegarium. Sed dum haec tam pacifice, evoluto jam anni circulo, administrarentur, permissus est adversarius humanae prosperitatis commovere procetlam horribilis et satis admirandae quidem inquietudinis. Rex namque multis invidorum sugillationibus depravatus, sanctum pontificem, quem tanta prius coluerat dilectione, latenti odio plurimum cœpit infestare, et, ut eum neci traderet, modum et oportunitatem attentius inquirere. Quod tamen cum ageret, vir Dei in bonitate semper idem, regem ut dominum, sibi autem invidentes diligebat ut amicos et fratres ; ut cum psalmista diceret : Cum his qui oderunt pacem eram pacificus ; et impleret illud evangeticum : Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos. Quam intrepidus in die Paschae missarum solemnia cetebraverit, licet sibi nunciaretur quod in sequenti nocte vetlet illum rex interficere. Illis namque diebus, cum jam immineret paschalis solemnitas, egit cum rege ut in Edua civitate cui ipse praeerat, cetebrare vetlet tantae festivitatis solemnia. Quod cum laudante rege fieret in ipso die ceteberrimae festivitatis nuntiatum est sancto antistiti quod quicquid rex de ejus nece meditatus esset, in sequenti nocte adimplere decrevisset. Qui licet mortis verba audiret, in Dei tamen servitio constans mansit, et intrepidus ; apostolicum illud habens in animo. Si Deus pro nobis, quis contra nos. Et quia perfecta caritate Deum diligebat, saecularium adversitatum timorem et semper a se repulit, et tunc repetlebat. Et intetligens qualiter Christi benignitas egisset cum suo proditore in ipsa qua tradebatur nocte, qua ille perfidus traditurus erat illum judaicae perfiditati, cum eodem rege sanctissimi corporis et sanguinis Christi communionem participare voluit. Qua (liter) regiae ferocitati cesserrit, sequens Scripturarum exempla. Peractis tamen devotissime quae tanti diei solemnitas postulabat, quid in hoc sibi esset agendum detiberare statuit. Non quidem ut pernuntiata timeret, sed ut divinitatis consilio facienda disceret. Plus namque timebat, ne rex nefario actu pollueretur, quam suam ad cœlos transmigrationem, si Christus tum illum martyrem fieri voluisset. Nec defuerunt quidem sibi indicatricis scripturae, quam in omnibus imitabatur, quid agere deberet, exemplaria. Sciebat enim Paulum latitantem in sporta, et per murum demissum, effugisse impias manus Damascenorum. Noverat Christum dixisse suis discipulis : si vos in ista civitate persecuti fuerint, fugite in aliam. Legerat ipsum Christum puerum cum Maria matre sua, admonente angeto, Joseph deportatum fuisse ad tempus in Egyptum et sic devitasse saevientis Herodis periculum. Legerat quidem eumdem suum magistrum Christum, virum jam perfectae aetatis, cum quadam vice Judaei in illum feroci mente insurgerent, et ad lapides jam currerent, interim se abscondisse, et exeundo de templo truculentiam eorum ad praesens sedavissc. His igitur et hujuscemodi evangeticae et apostolicae historiae exemplis commonentibus, omnibus quae possidebat retictis, Christum quem semper sequebatur, pauper tunc sequi voluit, et in Luxoviensi monasterio, mente et habitu monachus, eidem famulari. Quod milites regis in itinere consecuti sunt illum, et tamen reducere non potuerunt. Ad quod dum tota devotione pergeret, frequentans illud propheticum, Dirige me in veritate tua, et doce me , quia tu es Deus salvator meus, et te sustinui tota die, missis post illum regiis militibus, consecutus et comprehensus est. Sed quia Salvator suus, quem semper invocabat, dirigebat illum, nequaquam homines illum a proposito avertere valuerunt. Quo tandem dum pervenit, reperit ibidem Hebroïnum sub habitu monachili tantum latitantem. Quem vir plenus pietate, fraterna quidem et ibi coluit dilectione. Nam licet pater ejusdem monasterii, cognoscens animum Hebroini, a viri Dei privata habitatione illum interim sejungeret, Dei tamen electus non dimittebat, quin eodem affectu et ut in paternitate Christi fratrem diligeret. Obitus Childerici regis, et electio fratris sui Theoderici. Sed nec rex ipse quidem, qui prias cogitaverat de nece sancti viri, vitam suam diutius continuare potuit. Parvo namque post tempore, dum debitae morti persolvisset extrema, frater suus Theodericus, quod prius ambierat, accessit tunc ad regni gubernacula. Quae quidem res non minima gaudia attulit Aeduensi plebi et Melioribus totius regni. Patrem enim et veritatis directorem, cujus discessum prius luxerant inconsolabiliter, tunc iterum recuperaturos sese vehementer congaudebant. Adeuntes namque non pauci utriusque ordinis illud monasterium, in quo vir Dei, neglectis secularibus, Christo tantum indesinenter famulabatur, hoc pietatis sermone cupiebant illum reducere. Postulao Aeduensium, ut rediret ad suum episcopatum, et illius contradictio. « Vir carus Deo et hominibus, cujus absentiam diu plangendo satis luximus, redde moerentibus laetitiam, desolatis valde referas consolationem. Miserere, pater amande, tui gregis tuo desiderio multum jam languentis, et nisi te videat pene deficientis. Redi, visita, conforta, pater, et sana : et quos pie et dulciter educasti, ne pro tua absentia diutius tabescere patiaris. Moveant te ipsae lacrymae lugentium, reducant te gemitus post te suspirantium. Scimus quidem incessanter te Christum velle colere, sed ubi melius quam ibi, ubi ipse pastorem te constituit. An quid putas ab eo te mereri, si quos ipse regendos tibi tradidit, perpetuo deserere volueris ? Redi, pater, redi igitur, fientes filios consolaturus, et meam tibi commissam commissori tuo Christo ibi stude facere duplicatam. » His ita dicentibus, cum vir Dei ab bac petitione cupiens se excutere multa protulisset, et illam evangelicam sententiam Nemo mittens manum suam in aratrum si retro respexerit aptus est regno Dei, inter illa apponeret ; pater ejusdem monasterii, hortans eum justis petitionibus acquiescere, sic ait : Adhortatio Luxoviensis abbatis ad eumdem sanctun « Non est, vir sancte, non est retro aspicere, nec divinitatis sulcum prave vertere, sed ad agrum, quem tibi pater familias Christus commisit excolendum, directionis et sanctae exhortationis aratrum reducere. Certe si in Christi aratro cupis te exercere, ubi major et intractabilior pars agri continetur, ibi plus et multum, crede mihi, laboris impenditur. Placet ne tibi melius cum paucis quam cum multis manipulis, venire ad aream Christi ? Hic quidem te solum et paucos qui hic tecum degunt fratres bene vivendo et recte monendo potes lucrifacere. Sed hoc voto, non commisso facis. Ibi vero multi palmites, plurimae vites, innumerae arbores de quorum cultura et fructificatione commissori tuo, patrifamilias rationem debes reddere, te praestolantur et dudum revocant. Vade ergo, vade, fili et pater venerande, et excole Christi vineam, ne videaris fugisse laboris magnitudinem, ne paterfamilias veniens arguat te negligentiae, et vineam suam locet curiosiori agricole ». Reversio sancti Leodegarii ad suam sedem, et qualiter eum Hebroinus secutus sit, et quomodo ab eo clam fugerit. Sic illo ammonente et benedictionibus prosequente, antistes sanctae discretionis virtute clarus, ad sedem suam Augustodinum gratulanter reversus, gratulantissime quidem fuit susceptus. Sed Hebroinus qui in monasterio vivere constituerat ut monachus, audiens obisse Childericum regem quem prius timuerat, et fratrem suum Theodericum, cujus fautor fuerat, accessisse ad regni gubernacula, deposito quem timendo sumpserat religionis habitu, et turpis apostata factus, sanctum pontificem Augustodinum illicenter est comitatus. Quem tamen vir sanctus, pietatis et humilitatis cultor perfectissimus, honorifice suscepit, et caritative quidem ipso die habuit. Et cum illum donis ut hominem nequam, si non esset nonnullae nobilitatis, et pecuniis meditaretur honorare, ille fraudes quas diu conceperat versans sub doloso pectore, nec sequenti nocte expectare potuit, sed sub tenebris et latenter, nulli comes, nulli valedicens, fugibundus abiit. Qualiter Hebroinus, acceptus in amicitia regis, coepit agitare immeritum populum. Brevi quidem dehinc tempore, multiplici collegio flagitiosorum foederatus, sub tyranni forma regiis se praesentavit obtutibus. A quo est susceptus, et, quia facinorosus et ipse erat, secundi honoris amplitudine fuit donatus. Receptus itaque in familiaritate regis, si tamen rex dici valeat, qui cum tali partitur amicitiam, in immeritum populum Daciano saevius furere coepit, illos quasi ulciscens, qui sententiam ejus in eligendo rege superius aspernati fuerant. Sed ut illa quae circa alios crudeliter egerit omittamus, qualiter in sanctum Leodegarium bacchatus sit, hinc dicere assumamus. Quod Hebroinus suos profanos milites cum exercitu miserit, qui sanctum Leodegarium in civitate sua obsiderent. Manente enim sancto viro in tranquillitate, et quae Dei sunt circa populum quem regebat fideliter procurante, coepit cogitare crudelis apostata, qualiter eum inquietare et cruciamentis tradere posset. Cujus quidem rei duos profanissimos et iniquitatis ministros, Wamerum et Didonem multis pollicitationibus excitatos adhibuit. Qui, suscepto sceleratorum copioso exercitu, urbem quam vir Dei sanctis doctrinis et pietatis exemplis instruebat vi irrumpere, ut eum abstraherent, aggressi sunt. Quod dum Christi caritate vir ferventissimus cerneret, sumens divinitatis consilium, utriusque ordinis qui aderant accersiri praecepit. Qualiter cives suos admonuerit, oportere se dari, ut illi liberarentur. Quibus sic ait : Fratres et in Christo dilecti filii, non turbetur cor vestrum, nec quicquam habeat formidinis, sed in fide et caritate Chrisi fortes et firmissimi estote, et illius praecepta omni suavitate dulciora in cordibus vestris semper observate, et, quantum potestis, diligenter et fideliter illum colite. Illum semper imitamini et videte, ut recte agentes in ejus amicitia maneatis. Ipse enim et vobis dicit : vos amici mei estis, si feceritis quae ego praecipio vobis. Nobis autem quid hoc agendum sit, salis insinuant verba et exempla sua; benignitatis. Nam cum boni pastoris formam ab infidelitale mercenarii sejungeret, ait : Bonus Pastor animam suam dat pro ovibus suis. Quod et ipse omnium piissimus, quia propter hoc venerat, fecit. In sanctissima namque nostrae redemptionis nocte,cum ad eum capiendum cohors et ministri Judaeorum in hortum, ubi ipse erat, armati advenirent, ait illis : Quem quaeritis ? quibus respondentibus, Jesum Nazarerum, dixit, Ego sum. Et si me quaeritis, sinite hos abire. Ac si patenter diceret : Si me quaeritis, en ego paratus, hos, id est, meos discipulos morte mea salvos facere, et pro ovibus meis, hoc est, genere humano, animam meam ponere. Cujus exemplum, fratres, cupiens imitari, animam meam libenter offero pro omnibus vobis. Oportet enim et est quidem melius dari me solum quam ut trucidetur Christi immeritus populus. » Egressio illius ad hostes et fletus populi. Sic dicens ; cunctis flentibus, et post illum clamantibus : « cur, nos, pater, deseris ? ne facias ! possumus enim nos et civitatem armis tueri ; » sic ergo cum omnes ejularent, et post illum clamarent, flentium precessione circumdatus, et pontificaliter adornatus,civitatem egressus est. Et interrogatis hostibus quid quererent, cum ipsi responderent, pontificem ! « En ego, ait, paciscens vobis meam vitam, ut parcatis populo. » O vir pietate mirificus, quam mirabile foedus pro commissa plebe pepigisti cum hostibus. Non obsides, non sequestram pacem, tuae salutis conventionem, quod et posses facere, sed te ipsum melius voluisti tradere. Nolebas enim aberrare a magistri quem diligebas imitatione. Qualiter consolatur se, post amissionem oculorum in monasterio sanctimonialium. Comprehendentes igitur impudentissimi hostium sanctum Domini quia nondum jussi fuerant illum interficere, corporeis oculis interim privaverunt, et sic in quodam fidelium monasterio usque ad jussum supradicti apostatae sub custodia incluserunt ; ubi manens per biennium, magnum patientia et humilitatis ostendit documentum. Dirigens namque oculum cordis ad Deum, sic aiebat. « Gratias tibi ago, Domine Jesu benignissime, qui me famulum tuum tali modo dignatus es visitare. Illi etenim oculi, quibus nunc careo, corporei tantum sunt et cum hominibus ac brutis animalibus communes. Quos quidem spatium offendit, materia impedit, nox cecat, nimia lux reverberat. Et cum nihil juvent animam, saepius quoque a recta visione divertunt illam. Nisi enim sciret propheta illos esse laesores animae nequaquam precaretur dicens : avertere oculos meos, ne videant vanitatem. Habeo enim interioris hominis oculos, quos ad te levo, quibus le video, quibus te cerno, quibus contemplor, agnosco, quos non lapis, non lignum, non obscuritas, non longinquum spatium, non omnino ulla materia a tua visione impedire valet. De quibus, benigne Domine, precor te cum psalmista, revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. » Sic itaque vir beatus, et divinitatis lampade conspicuus, et scripturarum antidoto doloris sui vulnus refovens, auditores suos invitabat ad injuriarum tolerantiam. Post biennium autem jussit praedictus rex Theodericus, et pravitatis amator ejus consiliarius Hebroïnus, eumdem virum Dei cum Garino fratre suo, quem idem apostala in principio suae tyrannidis multis cum nobilibus suis finibus expulerat, in palatium adduci ante suam praesentiam. Quibus coram adductis inhumanus apostata hoc modo coepit insultare : Insultatio Hebroini contra sanctum Leodegarium et Garinum fratrem suum, quos in palatium rex et ipse adduci praeceperat. « Nunc, inquit, Praesul, et tu, Garine, pro judicio regiae electionis vestris meritis digna remuneratione afficiemini. Tu, Praesul, pro impetrata vita quia tunc non potuit, nunc te Hebroinus sic debita vice remunerat. Habes enim praemium et judicium illius familiaritatis, quam tuo concenobitario dudum sub abbate mihi exhibuisti. Haec enim sunt dignitatis munera, quae mihi in reversione nostra Augustoduno praeparabas. Sed quia tunc in digressione nostra non fuit otium te salutandi, nunc valeas, et nostra de parte, ne ingratus videar, hoc salutis donum et debitae gratificationis habeas. « Cui sic ironica indignatione insultanti, beatus antistes cum Garino fratre suo hujuscemodi verba reddidit. Qualiter sanctus Leodegarius cum fratre suo illi responderit. « Nostra, inquit, salus et remuneratio non in hoc mundo, sed in coelorum reservatur nobis retributio. Ibi enim residet, cum suis principibus, pacis et justitiae rex gloriosissimus qui non caducae et labentis hujus temporalilatis infortuno plena mimera, sed inaestimabilis beatitudinis, et perpetua felicitate onusta, diligentibus se dona preparat. De quibus quoniam per suam benignitatem spem certam tenemus te et tuae garrulitatis naenias securi despicimus, et quicquid nobis inferas, libentissime quidem et intrepide in spe illius gratiae toleramus. Ipse namque, qui est via, veritas et vita, ut amatores suos ad hanc suppliciorum patientiam invitaret, non terrenum aliquid, non mortale, non caducum, sed ipsum regnum coelorum, non quidem promisit, sed ipsorum esse dixit : Beati, inquiens, qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Et quidem cum maledictiones hominum paterentur, tunc beatos esse dixit ; tunc gaudere, tunc exultare illis praecepit, quoniam copiosa merces servabatur in coelestibus apothecis. Cujus quidem mercedis, ut te participem faceres, saepius menui. Sed tu, miser, elegisti magis infernales tenebras et infernorum ignea cruciamenta cum Juliano apostata incolere, quam coeleslis beatitudinis incomparabilem felicitatem cum sanctis et fidelibus Christi percipere. Unde quidem vehementius admiramur tuam stultitiam, qui, cum prius sub religionis habitu Christo famulari decreveras, nunc principis infernorum satelles effectus, ab illo recepturus laboris praemia, inconsultissime militare studeas. An ignoras, miser, haec praemia ? Certe, si ignoras, insipientissime agis, certis praeponens incerta. Si nota sunt tibi cur eorum obsecutionem, miser incautissime, non tremiscis. An demens, et minoris es capitis, spontaneus currens ad tormentum ignis ? » Qualiter iratus apostata fecit lapidare Garinum. Dum hoc modo sanctus antistes tribunali assistens cum Garino fratre suo, intrepide sermocinaretur, crudelis apostata, coeno conscientiae turbulentus : « Non has inquit verbositatis vestrae contumelias diutius patiar. Diverso namque modo obmutescere utrosque faciam. » Tunc jussit Garinum stipiti alligari, et sic obrutione lapidum crudeliter interimini. Qui cum duceretur, vir Deo fidentissimus, non cum illo renuens occumbere, prosequebatur eum cum hujuscemodi exhortatione. Hortatio sancti Leodegarii ad fratrem suum, ut libenter pro Christo pateretur. « Vade, frater, vade, inquit, dilectissime, et pro tuitione justitiae, securus de praemio, libenter patere. Non enim deerit tibi martyrum retributio, quos imitaris et ipse, pro justitia moriendo. Nam et ipsi pro justitia passi, et a justitia sunt remunerati. Qua, quid hoc carius ? quid amabilius ? pro qua virtute multiplicius praemium promittit se reddere ? Dicit namque per os sapientis : Qui sequitur justiam diligitur a Domino. Et : justi vivent in perpetuo. Et : fulgebunt justi, judicabant nationes, et dominabuntur populis, non hoc tantum, sed regnabunt in aeternum. Et propheta loquens de justitia. Haec, inquit, porta Domini, justi intrabunt per eam. Per seipsam quidem ipsa veritas, esurientibus et sitientibus justitiam beatitudinis suae promittit saturationem. Gaude igitur, frater amate, pro justitia ejus moriaris, a quo tot promissionum praemio certissimus es te remunerari ». Qualiter Hebroinus fecit traduci sanctum Leodegorium per fluvium habentem acutissimos lapides. Sic itaque perorante sancto pontifice, Garinus lapidum verberatione mactatus, Christo, in cujus manus sunt justorum animae, et ipse suam, dicens : In tua justitia vivifica me, reddidit animam. Illo jam gaudente de praemio, caninus apostata sanctum Pontificem vult differre productiore supplicio. Erat enim non longe fluvias, pedibus incedentium per illum valde nocius. In eo namque erant strati lapides, velut ferramenta usibus hominum exacuata, naturaliter incidentes. Per quem immanis crudelitas severi apostata; Christi militent nudatis plantis saepius praecepit traducere. Ut prius oculis privatus, tunc pedum laceratione debilitatus, nec cui loqueretur posset videre, nec audita cujuslibet voce ad eum valeret accedere. Sed dum sic per ibi ferme die continua traheretur, non cessabat ab illius ore sermo divinus. Sic namque psallebat : « Domine, propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras. Perfice ergo gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia mea. Inclina aurem tuam mihi et exaudi verba mea, ut qui super aspidem et basiliscum ambulasti et conculcasti leonem et draconem, facias me, benignissime Domine, hujus venenati apostatae tormenta et diversas lacerationes conculcare, et usque ad tuam aspectionem patienter tolerare. » Quod furiatus Hebroinus fecit sancto Leodegario abscidi linguam et praecidi labia. Sed dum haec impudenti apostatae nuntiarentur, furiatus mente .perdita : « Nonne, inquit, ista garrulitate efficit, ut et illum martyrem, et me cuncti agnoscant martyris persecutorem. Nisi illum, ut dignus est, ultus fuero, video me nihil distare a sepulto. » Tunc praecepit impiissimus cancer et retrogradus, ut beato Pontifici abscideretur lingua et praeciderentur labia, ut privatus oculis, debilitatus plantis, lingua mutilatus et labiis, nec cui loqueretur videret, nec ad auditum accedere posset, vel adeuntibus se loquendi facultatem nullam haberet : hoc modo et a Dei cessaret laudatione, et ab illius perfidi conticeret vituperatione. Volebat enim illum diuturna punitione suppliciari, et sic tormentando ad interitum usque exagitari ; sed ille, mutilatus lingua, Salvatorem suum cordis palato glorificare non cessabat. Haec namque loquaci mente tractabat. « Nunc, Jesus clementissime, gratias quaslibet animus, quia lingua non potest ipsa, tibi referat, et nunc, quia lingua non valeo, confitebor tibi in toto corde meo. Etenim prius audisti verba oris mei. Nunc meditor in mandatis tuis quae dilexi, et exercebor in tuis justificationibus. Restitutio linguae illius in Fiscamno monasterio. Nec diutius quidem sola cordis voce Deum laudavit. Infidelis namque retrogradus, postquam illum terra multatione fecit gloriosiorem, reservandum iterum novis suppliciis, cuidam tradidit viro, Waningoni nomine. Qui nolens tanti viri sanctitatem indecenter tractare, reposuit eum in quodam monasterio, quod Fiscamnum dicitur, ubi degebant sanctimoniales foeminae, quibus praeerat Childemarcha, justa salis foemina. In quo paululum vir Dei commoratus fuerat, et ecce mirabilis linguae novitas ad loquendi officium integerrime restitua, coepit solito perfectius resonare Dei magnatia. Quomodo puniti sunt persecutores viri Dei, Dido et Wamerus, in generali synodo. Illis itaque diebus cum adhuc sanctus antistes in monasterio sanctimonialium, corda mundique confluentium divini sermonis imbrificaret poculo ; praedictus rex Theodericus cum retrogrado apostata generalem synodum convocavit. Ibi namque utrique superius dicti profani, qui in sanctum Dei manum mittere praesumpserunt, condignam suo sceleri assecuti sunt retributionem, in qua quidem veritatis judex Christus causam sui militis justissime examinavit. Quorum Dido in primis illius synodi discussionibus reus convictus, exilio damnatus, capitali sententia tandem fuit punitus. Wamerus autem quem fraudulentus apostata pro patrato scelere pontificio donaverat, factus itidem reus suplicii, passus coram cunctis tormenta flagelli, ad ultimum concludens vitam laqueo, pontificatum turpiter dereliquit. Quod sanctus pontifex, vocatus ad eamdem synodum, inter multa alia diem et modum suae passionis praedixerit. His ita punitis, sanctus antistes ad concilium jussus est accersiri, ea scilicet pro causa, ut rex et saepe dictus apostata de quibusdam dubiis et futuris rebus interrogarent eum. Quem tamen, cum affuit, ne inter episcopos et ipse ut sanctus et episcopus haberetur, consilio injusti apostatae, non est permissus intrare in concilium. Quod vir sanctus non quidem aegre tulit ; erat namque cum illo suus confortator qui dixerat : Nolite terreri, cum extra synagogas facient vos. Omnia tamen qme sive tentantes, sive ignorantes, interrogaverunt eum, ad lucidum climavit. Et certus quidem eventus consecutus omnia quae praedixit. Prophetavit enim et de seipso, quali exitu, vel quando solvendus esset a corporis ergastulo. Praedixit et de suo persecutore quod perimendus esset gladio, non longo post tempore. Affectuosa locutio Hebroini ad sanctum pontificem. Quod dum venenatus audiret apostata, non potuit se continere, quin serpentini animi virus in sanctum Domini coepisset diffundere. « Multum, inquit, praesul Leodegari, in omnibus tuis sermonibus ostendis, vellete suscipere gloriam martyrii. Verum nisi defecero, passurus es multa prius tormenta, antequam ad id quod tantopere cupis, pervenire valeas. » Increpativa responsio sancti Praesulis ad Hebroinum. Cui sanctus antistes, armatus eloquio fidei sic ait : « O inverecunde carnifex et stolidorum stolidissime, quid putas te posse perficere tantae crudelitatis immanitate. Dicis : quem habeo inimicum, ulcisci placet in plurimum. Socordissime, nonne et hoc cognovisti mihi plus placere ? quanto diutius me afflixeris, tanto pretiosiorem feceris. Certe aestimatio tua in contrarium est conversa. Nam cum mihi nocere plurimum aestimas, tunc perpetuae felicitatis adquiris mihi mercimoniam. Unde stultissimus comprobaris, qui ea quae vehementer exopto, ad laesionem meam, illaturum te minaris. Laedere putas et sanas ; occidere, et vivificas. Per hanc namque tribulationum semitam, oportet nos pergere ad coelestem patriam. Age igitur quod agis. Continua quae minaris, tribula, lacera, infer quae adhuc meditaris tormenta, ut sic faciens, ducas me ad coelestis beatitudinis gaudium ; te autem in infernalis combustionis, quam satis meruisti, detrudas incendium. » Quod Hebroinus, confusus verbis sancti Praesulis, fugit a publico conspectu, et eum iterum sub custodia commendavit. Haec divini sermonis spicula non patiens confusus apostata, a publico conspectu turpiter et verecundus aufugit. Sanctum autem pontificem cuidam militi custodiendum sub mandatis hujuscemodi tradidit. « Accipe, inquit, Ruotberte, hunc procacem episcopum, et interim habeas sub saeva custodia in domo tua. Erit enim alias melius otium, quando satis ulciscar verecundiam et jaculationem tot verborum. Clarificatio sancti viri in itinere per divinam dispensationem. Accipiens igitur Ruotbertus ille sanctum antistem, secundum mandatum apostatae ad suam domum coepit ducere. Sed quia domus illa a loco concilii multum distabat, fatigatio longi itineris bibendi voluntatem attulit sancto praesuli. Cui cum unus ex comitantibus, stans ante illum, potum ministraret, lux mirifice splendens, in modum coronae formata, caput illius circumdedit. Quam cuncti videntes de coelo descendere, vehementer obstupescere coeperunt, et quidnam hoc esset ab illo inquirere. Vir autem Dei eorum inquisitionem non respiciens, statim sese convertit ad gratiarum actionem ; et prosternens se in terram, ait : « Deus, qui sempiternae claritatis et indeficientis splendoris optimus es creator, gratias tibi, benigne Domine, pro hac sancta visitatione refero. Refero quidem ore, refero corde, refero animo et toto cordis desiderio. » Prius autem quam vir Dei ad gratiarum actionem se converierrt, omnes ejus ductores vita pene carentes, in terra corruerant. Sed cum ille orandi finem faceret, voluntate Dei revigorati, surrexerunt incolumes, et benedicentes Deum, dixerunt : « adoramus te, Deus immensae pietatis, qui in sanctis tuis mirabilis, mirabiliter operari non desinis.» Virum autem Dei ad constitutum locum sancte et honorifice, ut oportebat, deinceps habuerunt. Ille vero Ruotbertus et tota familia et parentela sua, per admonitionem sancti pontificis, extiterunt postea cultores verae religionis. Quod quatuor milites ad eum decollandum missi sunt, quorum tres ad fidem Christi per sanctum pontificem conversi sunt. Adhuc autem effero apostata de supplicio cogitante, decrevit justissimus remunerator Deus praemia certaminum militi suo retribuere, et coronam, cujus speciem praeostenderat, capiti illius imponere. Audiens namque lividus apostata virum Dei tanti miraculi dignitate clarificatum, et cum hoc laudes plurimorum ad ejus praedicationem undique convenientium, timuit ne si diutius eum tormentis affligeret, se contemptibiliorem et illum gloriosiorem faceret. Haec secum reputans, veritus ejus sermones, non ausus est illum in conspectum suum adduci praecipere, sed illuc missis clam quatuor spiculatoribus, jussit ut illum gladio interimerent. Qui recipientes eum de domo custodiae coeperunt eum ducere per abdita saltuum, donec in quemdam locum devenerunt, quem ipse sibi eligens ait : « Non est opus, viri fratres, diutius vos fatigari, sed hic subsistentes, adimplete desiderium vestri transmissoris. » Quorum tres audientes tantae humilitatis sermonem correcti divinitus, ad pedes ejus prociderunt, dicentes : « Parce nobis, parce, vir Deo dilecte, et ut peccatorum veniam assequi mereamur, intercedas pro nobis ad Deum piis deprecationibus.» Quibus sancta benedictione confirmatis, quartus, nomine Wardardus, ut impleret quod supererat, permansit in priore pertinacia, et, arrepto gladio, convicians multum suis sociis : « Nunc, inquit, valde imbecilles, quantum vobis praevaleam aspicietis. » Oratio sancti praesulis et cum oratione, beatae ejus animae ad Christum remeatus. Sed sanctus antistes, sumpto orationis intervallo, hanc orationem perdirexit ad Dominum : « Cordis contriti et humiliati omnipotens exauditor Deus, cujus sacrificium est justitia et spiritus contribulatus, te laudo, glorifico, et adoro cum Unigenito tuo, et Spiritu sancto, cum quibus, quaeso, clementissime Pater, ut meam animam tua pietate purificationi suscipias, et tuae beatitudinis, quam toto corde desidero, participem esse facias. » Sic terminans orationem, amputato capite ejus a spiculatore, adorandae trinitati custodiendam animam sexto nonas octobris, reddidit. Qualiter sanctum corpus per unam horam absque capite immobile steterit, et qua poena percussor ejus punitus sit. Sed qualiter eam Deus susceperit, dato statim miraculo circa corpus ostendere voluit. Divulso namque capite, erectum se continuit sanctum corpus et indeclinabile. Quod cum crudelis persecutor per unius horae spatium continuae perspiceret, non timuit venerandum sancti martyris corpus impio pede, ut vel sic ad terram caderet, compellere. Sed non longo post intervallo a daemone arreptus et in ignem compulsus, luens delictum temerariae compulsionis, vitam, ut meruerat, terminavit. Sed non luit hoc ipse solus. Nam omnis illius subsequens parentela, unius cruris claudicatione delibitata, antecedentis culpae portat adhuc indicia. Tumulatio sancti corporis et finis prioris libri. Conjux autem praedicti Ruotberti accipiens venerabile corpus sancti martyris, in villa quae Adartensi pago sita, Sarcingo dicitur, cum eisdem vestibus in quibus fuerat martyrizatus, in parvo oratorio, diu ibi constructo, quamvis latenter, honorifice tamen sepelivit. Nos vero quoniam et res et dicta postulant, prioris voluminis metam hic sistemus ; et secundo quae dicenda restant, quoniam plura sunt, interim reserventur. Explicit liber primus de Vita et Passione sancti Leodegarii. INCIPIT SECUNDUS LIBER DE MIRACULIS SANCTI LEODEGARII, AUGUSTIDUNENSIS EPISCOPI. Prologus Audistis, patres, et venerandi domini, qua constantia benignitas Salvatoris martyrem suum roboraverit. Dehinc cognoscatis miraculorum suavitatem, quibus nobis ostenditur quod vere sit plantatus in domo Domini, et floreat in illius atriis. Floret laboris sibi praemia percipiens ; fructificat nobis virtutum munera impertiens. De quibus, cum plurimae sint, quasdam tantum ad audientium aedificationem dicere institui : nam omnes comprehendere nec ego possem, nec volo vobis promittere. Omissa igitur fastidifera multiplicitate, dicemus pauca de illis miraculis quae legimus esse facta in partibus Aquitaniae, ubi corpus sancti martyris colitur summa veneratione. Dicemus et de illis pauca, quae vidimus dum maneremus in Gallia. Laetare itaque, Gallia, venerandis oculis sancti martyris inluminata. Post habemus illa narrare, quae videndo didicimus in finibus Alamanniae, ubi gloriosum caput inclyti militis dignis laudibus, sancti Patres, veneramini. Sed haec, ut proposuimus, hinc narrare incipiamus. Demonstratio sancti corporis per lampudem aille tumulmn ejus divinitus proeparatam. Post transactum biennium a passionis tempore, voluit misericors et miserator Dominus memoriam mirabilium suorum circa militem suum ostendere, et qua apud se fulgeret claritate dignatus est demonstrare. In eo namque oratorio, in quo viri sancti corpus humatum fuerat, consuevit nocturnis temporibus apparere quaedam splendidissima lampas, angelicis amminiculationibus ante sacrum tumulum praeparata. Quod sacerdos, illius oratorii reverentiae causa, multo tempore clam habuit. Sed, quia lumen erat divinitatis, diutius latere non potuit. Postquam namque hoc memorabile signum compertum est in publico, coepit fieri ad eumdem locum multae frequentationis concursio ; nec aliquis salutem petebat fideliter, quam merito sancti sibi non impetraret. Furtum revelatum per caligulam sancli Leodegarii. Aderat praedicto sacerdoti quidam clericus, in obsequio sancti martyris assiduus. Custos namque erat illius ecclesiae, quem edituum consuevimus nominare. Hujus domus spoliata est nocte quadam a latronibus, et inter res caeteras quas latrones asportaverant recondita fuerat sancti martyris caligula ; quod tamen illis tunc ignotum fuit. Postea vero et furtum eorum per illam fuit proditum ; et ipsi quidem, pro sacratae rei temeratione, dignas poenas sustinuere : clericus namque ille, ut comperit supellectili damnum illatum fuisse, statim flevit, beati martyris tumulum adiit, postulans restitutionem amissae facultalis, dicens hoc dignum esse, et ad virtutes sancti viri pertinere, ut qui aliis hominibus et adversis partibus venientibus rogata concederet, conservitori suo perditam saltem possessionem restituerat. Sed nec sibi postulata deluerunt. Unus namque latronum ad eamdem domum suam sponte reportavit quidquid inde fuerat sublatum ; in ultionem tamen sui sceleris gravem et diuturnum languorem sustinuit. Cujus dominus, cum criminaretur eodem furto, voluit se purgare jurejurando ; sed quod conscius fuerat facinoris, ostendit manifesta ultio perjurii : facto namque sacramento, cum reverteretur ad sedes proprias, interemptus est morte subitanea. Qua poena cruciatus fuit qui tumulum martyris feriens pede dehonestavit. Hanc miraculorum illustrationem audiens profanatus apostata, torquebatur cruciabili invidia : misit itaque illuc speculatorem qui harum rerum inquisitam sibi referret certitudinem. Veniens igitur miserabilis inquisitor ad locum sepulchri, honorem dare Domino noluit, nec reverentiam sancto martyri, sed veherandum locum perte feriens : « Mortuus, inquit, fiat, qui credit mortuum posse facere miracula. » Cujus temeritatis verba mox digna et aperta valde consecuta fuit vindicta. Nam, dum insultando vellet redire, praeoccupatus a daemone, didicit morte propria, quod morientes pro se miserabilis Dominus clarificare non desinat. Quod Hebroinus juxta vocem sancti mortuus sit cum ejus famam mortificare voluit. Comperiens igitur damnandus apostata per mortem clientis veram et laudabilem famam esse beati martyris, coepit vehementius erubescere ; et reputabat secum, si illam aliquo modo valeret extinguere. Sed valde et multum insipiens est cogitatio quae illud nititur, ne circa suos fideles appareat Domini miseratio. Eisdem namque diebus, et ipse miser, gladio interemptus, cognovit esse vera quae sanctus antistes de eo in concilio praedixerat. Facta sunt quidem plurima miracula circa sancti martyris sepulturam antequam venerabile corpus illius ad illustrandas alias partes transferretur. Deliberatio principum de corpore martyris Domini glorificantium. Defuncto itaque persecutore, coepit laus et veneratio sancti martyris magis ac magis splendescere. Principis namque palatii, qui persecutoris metu primitus siluerant, tunc apertis vocibus Christum Dominum in martyre suo glorificabant. Sed et de sancti corporis translatione deliberationem habuere. Oportet enim, dicebant, esse dignum illum decentiori loco venerari in terris, cui rex gloriae praeparaverat sedem in coelestibus tricliniis. In qua deliberatione aderant tres episcopi qui contendebant de corpore sancti martyris ; quorum unusquisque, resistentibus aliis, volebat illud sibi vindicare. Sententia Ansoaldi. Dicebat enim Ansoaldus, Pictavensis episcopus : « Hic in nostra dioecesi natus, factus est per baptismi regenerationem nostrae ecclesiae filius ; in qua divinis edoctus mysteriis, archidiaconatus apicem obtinuit ; in nostra dioecesi factus est pater monachorum, unde processit ad pontificalem gradum : jus est igitur ut nostra ecclesia sanctum corpus filii quem educavit recipiat. » Qualiter dixerit contra Hermenakarius, successor martyris ipsius. Contra Hermenakarius, sancti praesulis successor, sic aiebat : Vestrae ecclesiae fuit filius, sed edoctum nostrae tradidit : quapropter non est justa ratio ut illum repetatis, quem patrem et rectorem nobis constituistis ; quos namque vivus direxit, tueri debet sancti corpus. » Quod argumentum protulerit Atrebatensis pontifex Ventianus, in disceptatione tertius. His non adquiescens Atrebatensis pontifex, Ventianus nomine, hac utebatur ratiocinatione : « Si aequitatis rem attenditis, nullus vestrum corpus sancti martyris jure sibi vindicare voluerit. Nam quem jure ecclesiae archidiaconum habuerunt et praesulem, nostra promeruit ut haberet illum et martyrem. In vestris etenim Christi militiam fideliter exercuit, in nostra autem adeptus est victoriam certaminis. Sed quid opus est argumentis, ut ipse nobis ostendat quod voluerit. Si enim apud vos inquiescere voluisset, nequaquam dioecesim nostram tot miraculis illustraret. Quapropter has contentiones desinite, et alium locum, praeter quem ipse elegit sibi, nolite vos quaerere. Possumus enim hunc et ornare decentibus aedificiis et instruere convenientibus servitiis. » Qualiter altercatio a Domino discernitur, dum deducendum corpus Pictavensi episcopo panditur. Cum hoc modo altercarentur tres episcopi, nec unus adquiescere vellet alii, statuerunt consulere quid inde placeret divinae providentiae. Tres itaque cartulas, suam quisque nomine suo designantes, super altari posuerunt, et vacantes orationi habuerunt jejunium unius diei. Die autem sequenti, cum celebrassent missarum solemnia, praeceperunt ut unus diaconus ad altare accederet, et de tribus cartulis, quae sub palla positae fuerant, unam indiscrete caperet ; quae cujuslibet esset, in illius dioecesi, nil contra dicentibus aliis, sanctum corpus requiesceret. Sed voluntas Domini fuit, ut in manu diaconi veniret cartula Pictavensis episcopi. Quod abbas Audulfus transportator corporis sit deputatus. Aderat ibi Audulfus abbas, quem sanctus martyr divinis doctrinis instruxerat ; is devote petiit ut sibi imponeretur cura de transportatione sancti corporis, quod illius religioni concessum est. Quod sit impossibile omnes virtutes martyris stylo comprehendere. Nunc, si persequi contendimus, immensa miraculorum narratio nobis aperitur. Audientes namque cuncti ex circumjacentibus locis, quod decretum erat levari de sepulchro corpus beati martyris, laetantes undique convenerunt. Viri quidem ac mulieres, pueri, juvenes, debiles et sani, bene valentes et aegroti. Tantam enim gratiam contulerat Dominus suo fideli, ut omnes qui aderant aegroti, in illius elevatione curati, nullus de percepta sanitate invideret alii. Sed his melius puto supersedere, quam singulorum morbos et curationes narrando, taediositatem inducere. De muliere coeca, muta et paralytica sanata. Dum igitur ductores sancti corporis pervenissent in Carnotense monasterium, in vico Gaudiaco vocatum, allata est obviam quaedam puella quam ab ineuntibus annis triformis languor invaserat. Erat enim caeca, muta et paralytica. Cui praeceptum est ut per illam noctem juxta feretrum sancti martyris vigilaret. Sed circa noctis medium, paulisper oppressa somno, vidit sibi adsistere duos viros vultu, ut ipsa referebat, splendidos, qui dicebant illi : Confide et confortare, puella nam intercessione beati martyris integram valetudinem adipisceris. Quae, statim evigilans, tripartito sanitatis munere cognovit se reformatam. Nam videbat, loquebatur et ambulabat, et glorificabat misericordem Dominum, qui sic operabatur per fidelem suum Leodegarium. De quadam daemoniaca tacto feretro curata. Inde, cum in Turonensem pagum evenissent, in villam Solemniaco dictam, invenerunt quamdam mulierem per longum tempus a daemonio fatigalam, quae, dum ad feretrum sancti viri adduceretur, resistebat et clamabat vocibus magnis : « Nolo, inquiebat, ut sanctus Leodegarius quidquam mihi faciat. » Sed parentes illius, vi illam pertrahentes, compulerunt ut manu saltem contingeret sancti corporis feretrum. Quod postquam tetigit, a daemone libera mansit, et quod prius nitebatur devitare, multum postea coepit diligere, et continuo volebat assistere : hostem namque timebat, cujus furorem diu passa est. Quod quaedam catenata apparuit inculpabilis, tacto vasculo Margaritae coelestis. His ita sanatis, urbem venerunt Turonem. Illius civitatis episcopus, nomine Bertus, cum clero et laudantibus turbis, honorifice suscepit corpus sancti martyris. Et, dum illud cum suis clericis per civitatis medium deportaret, ecce vincta ferreis catenis trahebatur quaedam mulier. Quae accusata fuerat falsis criminibus, et tunc ad punitionis locum, velut rea, ducebatur. Sed, cum prius vidit feretrum, magnis vocibus coepit rogare sancti martyris auxilium. Succurre mihi, inquit, beate martyr Leodegari, quod sine causa ligata sum istis vinculis. Succurre, vir sancte et dilecte Deo, et libera damnatam falso judicio. Cognoscat per te haec turba populorum quod innocens ducor ad interitum. » Ad has voces catenarum connexione dissoluta, mulier innocens apparuit, et mansit libera. De contracto per invocationem martyris erecto. Adhuc Turonensis episcopus sanctum corpus comitabatur, et venerunt in quamdam villam Pictaviensi territorio positam, quam pagenses hic Eurande nominant. Ibi quidam pauperes, binis sustentatus scabellulis, reptabat ad feretrum sancti martyris. Cui paralysis infirmitas utriusque pedis ministerium abstulerat. Sed invocatio sancti martyris quod infirmitas perdiderat restituit. Et tactus feretri pellebat semina morbi. De curvitate cujusdam mulieris manuum, sanatae per martyris meritum. Sicut enim ad donum eleemosynae egenorum multitudo solet concurrere, sic ista sanitatis munera sequebatur infirmorum multiplicitas. Et qui sani discedebant ad sanitatis petitionem alios invitabant. Mox namque affuit quaedam millier, cui chiragralis infirmitas ambas manus miserabili modo curvaverat. Digitorum namque summitas palmarum superficiem penetraverat. Sed, postquam eisdem manibus, prout potuit, tetigit feretrum sancti martyris, Protinus absentem sensit rediisse vigorem. De liquore in via crescentis vini comitibus coelesti thesauri. Sic itaque mirificando pervenerunt ad villam Extrammis vocabulo. Illuc Ansoaldus pontifex ministros praemiserat, qui ductoribus sacri corporis pararent servitia. Quos quidem comitabatur copiosus valde populus : pauperes pro alimonia, caeteri pro miraculis quae fiebant. Sed et ibi non defecit operatio manifestae divinitatis. Vasa namque, quae bibendo vacuaverant, sive semiplena reliquerant, sic eadem nocte divinitus sunt repleta, ut redundantia vini flueret per pavimentum cellarii. De sedatione fluctuantis undae, imposito sancti corporis pignore. Unde pervenerunt ad quemdam fluvium Vincennam nomine. Quem cum vellent transmigrare, formidabilis procella coepit undas exagitare. Unde cuncti nautae perterriti denegabant navigationem ipsius diei. Sed praedictus abbas, cui deducendi sancti corpus cura data fuerat, confidens in sancto martyre, illius corpus navi praecepit imponere. Vix quidem navim solvebat a littore, et ecce mirabili celeritate cessit tempestas. Virtus compescuit undas, et sic absque inquietudinis conturbio pervenerunt ad quoddam monasterium, quod situm in ulteriore ripa venerabatur locorum vicinitas. De puero inluminato ex feretri umbraculo. Ibi vero, cum illa nocte in honore sancti martyris vigilando celebrarent, affuit quaedam peregrina foemina, quaa caecum puerum longo tempore deploraverat. Quae confidens de meritis sancti martyris non videntem puerum illius feretro supposuit, Ducens insomnis, flendo tamen, otia noctis. Sed omnipotens Deus, qui non denegat opem misericordiae fideliter petentibus, Per visum pueri concessit gaudia matri. De resurrectione foeminei capitis, tantum aspectu sancti ponderis. Hinc discedentes venerunt ad vicum appellatione vulgi Gallinacum. Ibi cum debitis honoribus obviam fuit Pictaviensis episcopus. Aderat ibidem quaedam foemina, quae curvitate capitis bestiarum similitudinem praeferebat. Diu enim vixit quod coelum aspicere non potuit ; sed acclinis terrae lugebat infelicitatem suae miseriae. Protinus erectae suscepit gaudia vitae, Et gaudens superas visum porrexit ad auras. De insperata sanitate paralytici in Pictavensi suburbio Soladari. Tunc glorifiantes benignitatem Salvatoris, qui martyrem suum illustrabat tot ac tantis miraculis, pervenerunt in suburbium civitatis, ad basilicam in qua colebatur beata Radegundis. In cujus atriis multis jam diebus jacebat quidam paralylicus omnium membrorum officio destitulus. Sed, dum corpus sanctum inducerent in ecclesiam, statim prosilivit sanus qui prius jacebat aegrotus. De paralylico sanato, tacto sanctae glebulae operimento. Dehinc, cum ad monasterium sancti Hilarii hymnificantes procederent, jacebat alter paralyticus in medio plateae, cui omnia membra deseruerant ministrare. Hic, dum canentium vocibus cognovit adesse sanctum corpus, coepit clamando precari ut aliquis eum tangeret de tegumento illius feretri. Quo tactu coepit comitare feretrum, et vocem suam junxit vocibus laudificantium. De puella inluminala. Post parvum intervallum, adducta est quaedam caeca puella ad feretrum, Quae merito fidei suscepit dona salutis. Et dans gratias Deo et sancto martyri in illius monasterio famulatricem sese postea constiluit. De semivivo puero, precibus martyris vitae reddito. His ibi sic actis, venerunt ad villam Geniolum vocatam. Illuc processerant obviam sancto corpori fratres de monasterio sancti Maxentii. Hoc enim divina providentia disposuerat, ut in illo loco quiesceret corpus sui fidelis, quem prius sanctis moribus et divinis ammonitionibus excoluit. Sed in ea nocte, manente ibi sancto corpore, attulit quaedam mulier aegrotum puerum, quem vita pene desererat. Illum ponens ante feretrum , sic orare coepit Christi famulum : < Gloriose martyr Dei, quem nullus frustra petiit, velis, « precor, succurrere mihi matri miserae, et filium reddas mihi, quem jam pene mors abstulit. Quod si mihi nunc denegas, cum «  illo tristis moriar. » Dum haec lacrymando proferret, coepit puer dicere : « Accede huc, cara mater. » Quae statim appropians. Suscepit sanum quem deplorabat aegrotum. De monoculo dubitante, et ejus fideli muliere illuminata a martyre. Cum inde abeuntes appropiarent monasterio sancti Maxentii , adfuerunt itinere duo pauperes, vir quidam et sua mulier. Erant etenim duo, sed regebantur uno oculo. Quem vir retinens, trahebat post se caecam mulierem. Sed pro merito fidei Christi benignitas duos addidit. Mulier namque, ut feretrum credens tetigit, utrorumque oculorum lumen recipere meruit. Vir quia dubilavit, ut prius advenit, monoculus rediit. De puella paralytica convalescente, audito martyris numine. Cum tanta clarificatione miraculorum ad sancti Maxentii basilicam pervenerunt. Sed, quia basilica illa comitantibus populis non sufliciebat, venerabile corpus sancti martyris deposuerunt interim in illius atriis. In quibus jacebat puella omnibus membris praeter unam manum devigorata. Quae manus, tertio jam die acto, sanata fuerat, cum prius ad aures puella; sancti martyris nomen pervenerat. Sed prius una manus, tunc certa membra levantur. De coeca foemina. Femina caeca dehinc veniens, cernendo recessit. De juvene et puella daemoniacis, tactu feretri curatis. Eo adductus est quidam juvenis cum puella, quos daemonica pestis fatigabiliter torquebat. Hi sanitatem quaerentes circuierant multas regiones ; consumpserant opes parentum, de propriis nihil reliquerunt. Quos nullus medicus sanare, nulla vis magna potuit liberare. Sed, cum sunt adducti ad locum sancti martyris, contactu feretri daemonis ira fugit. Quod in loco ubi corpus est conditum, miracula anticipant studium scriptorum. Plurima quidem alia miracula per martyrem suum illis diebus ostendit Salvatoris clementia. Nam sub eo temporis spatio, quo in monasterio sancti Maxentii beatum corpus positum requievit, dona salutis quis non gratularetur, adipiscens effectum suae petilionis ? Sed eodem tempore, praedictus Ansoaldus pontifex in honore sancti martyris fecit basilicam pulcherrimae aedificationis, in qua venerabile corpus decenter repositum dignis colitur obsequiis et clarificatur pluribus miraculis. Quae, licet hic non inserantur, credant tamen veraciter facta esse. Et ea quae diximus devotae fidei audientium suscipiant. Satis est enim ad demonstrandam glorificationem beati martyris quaedam dicere, si omnia gesta quae sunt sibi non valeamus comprehendere. Nunc vero dicamus ea quae in Gallia videndo didicimus. De languente et fere desperato filio cujusdam principes, consignato et sanato per oculum martyris. In capella Francorum regis habetur unus oculus sancti martyris, quem inter sanctorum reliquias, quae ibi sunt plurimae, venerantur cuncti devotissima celebratione, et ex multis partibus venientes aegroti restituuntur, operante Deo, in pristinam incolumitatem. Ante biennium autem quant haec scriberem, filius cujusdam principis, Odonis nomine, correptus est valida aegritudine. Sic enim illo morbo, quem Galli viriolam vocant, omnino fuit pervasus, ut nec ipse alicujus membri motionem ageret, nec ministrantium contrectationem admitteret. Ad quem sanandum multis ex partibus plures medici convenerunt : sed peritia illorum artis nullam opem puero conferre potuit. Augmentabatur etenim magis ac magis morbida pestis, et omnino claudebat oculos pueri languentis. Nil igitur jam promittentibus medicis, cum jam desperarent parentes de salute filii, adfuit quidam clericus, qui ad eumdem principem ferebat de parte regis quamdam legationem. Is moerenti principi persuasit ut quaereret auxilium sancti Leodegarii, et, si posset, a rege impetraret ut oculum sancti martyris vellet sibi mittere : per illius tactum, dixit, ad integrant sanitatem posse redire puerum. » Statim pater, salutis filii cupidus, legatos misit ad regem, qui, sicut clericus monuerat, illum intercederent. Quibus reversis, consignatus est puer cum oculo sancti martyris, et statim post signaculum, tanquam redeuntibus squammis, coepit oculos aperire, et, quod diu non poterat, in alterum latus sine auxilio administrantis sese convertit. Die vero altera omnium membrorum cum incolumitate suscepit officium. De cujusdam obscurato oculo maxima obloesione, illuminato autem ex praedicto lumine. Die vero quadam, dum praedictus rex ageret venationem, accidit ut unum ex militibus currentem per sylvam inconsultus ramus quidam sic oculo reverberaret, ut in eodem oculo pars illius remaneret. Quae res magnam contristationem regi et principibus attulit. Erat enim ipse miles valde nobilis, et percussio videbatur omnibus modis insanabilis. Cum autem die altera reverterentur de venatione, jussit rex ipsi militi ut illum oculum, cujus penitus videbatur amisisse officium, consignaret oculo sancti Leodegarii. Quod cum sacerdos quidam peregisset, statim, dolore fugato, rediit lumen cum sanitate in vulnerato oculo. De semiviva matrona, cum eodem oculo signata et curata. Erat in Aurelianensi civitate quaedam nobilis matrona, cujus caput morsu cujusdam vermiculi, quem araneam dicimus, mirabiliter tumuerat. Cujus tumoris immanitas visum et auditum penitus illi abstulerat. Huic autem cum nulla medicinae species valeret succurrere, coepit auxilium sancti Leodegarii implorare. Orabat enim multis precibus, ut oculo sancti martyris consignaretur. Quod cum fieret, sine mora tumor ille abiit, et pristinae formae decor rediit. De muliere contracta, ad intuitum sancti capilis erecta. Est quidam locus, in finibus Alsatiae et Vosagi situs, Morbach dictus, ubi collocavit Dominus sancti martyris caput, fertile virtutibus, quasi in umbilico terrae ipsius, scilicet coelestem gemmulam includens in auream concham. Nam pinguissimi colles, vinifera latera amplificantes, efficient florigeram vallem, ceu paradisum aemulantem et baccheo sanguine habundantem. In summitate vallis ipsius, in locis sylvestribus Congregatio peregrinorum excubat super caput pretiosum. Est etenim ibi consuetudo ex tempore antiquo, ut in Rogationibus, quas invenit sanctus Mamertus, Vigennensis episcopus, videlicet in vigilia Ascensionis dominicae, extrahantur de latibulis omnes reliquiae, et deportentur ad supra dictam vallem, in speciosam planitiem. Moderno itaque tempore, scilicet sub Ebherardo, ipsorum Peregrinorum abbate, qui ipsius martyris vitam praelucide jussit enucleare, cum haec processio multisonis laudibus impleretur devotius, inter amoenitatem reliquiarum praeerat advectum militis Christi caput praeclarum ; et de diversis monasteriis et adjacentibus villulis cum suis reliquiis aderant multitudo innumerabilis. At Dominus, quasi imperator sapientissimus, merita sui signiferi inter commilitones extollendo glorificare volens, ad hoc opportunum elegit sibi locum. Nam sanctissimo capite maturius, quam advenissent caeterorum sanctorum corpora, advecto, aderat in turbis miserabilis foemina, cui nulla servierant corporis instrumenta, nisi tantum oculi et lingua ; quae, dum stimulata ex necessitate corporis, ad devotionem cordis imploraret meritum sancti militis, dicto citius, ad desperata loca ossibus redeuntibus, auditus est ab omnibus quasi arentium virgularum crepitus. Tunc scilicet, cum Conditor humanam formam propter electi sui Leodegarii memoriam ita demum ungue tenus perfecisset, quasi protinus imperfecti operis oblitus fuisset. Audito itaque et viso tam manifesto miraculo, facta est ab omnibus cum crucibus et reliquiis concursio innumerabilis, et ibi miles Christi praeclarus, inventus est speciali munere sui regis coronatus. His possumus plura non solum audita, verum etiam innectere visa. Sed est cavendum ne lectorem vel auditorem efficiamus taediosum, quia non est temporaneus sermo docentis, cum secretum non potest abscondi in visceribus discentis, dum deest ros Spiritus sancti irrigantis. Insuper est aspiciendum ut qui benevolus, attentus et docilis effectus in primis, hunc non retrahat turgentis scripturae execrabilissimus..., quomodo non est in veteri lege acceptabilis victima, quae offertur sine causa. Sed, dum his virtutibus miraculorum ad meliora provocantur mentes bonorum, radicitus destruendae sunt garrulitates malorum, qui, dum insensati piorum vitam aestimant insaniam, mirantur tamen in ultimo, quoniam sunt in filiorum Dei numero. Si qui sunt tales, idcirco, invidiae tumentes, quod alios vident his virtutibus abundare, quibus se dolent egere, et, si contra praelictum martyrem expavent se erigere, nos tamen conantur apostolicis verbis ferire, dicentes : signa data esse infidelibus, non fidelibus ; his respondere debemus quod multum dissimiles habeantur qui dam et quibus dantur. Nam, dum aliquem debilem curatione conspicimus indigere, sicut modo legimus de muliere, si ex caritatis visceribus dilectionem proximi habuerimus, et ejus infirmitati compassi fuerimus, cum de nostris aetibus adeo praesumere non audemus, implorantes pro eo alicujus patrocinium nobis associamus. Et, dum per ipsius sancti meritum et nostram fidem debilis recepit sanitatem, nobis nullo modo erit pro signo, si ad memoriam revocamus, quod discipulos docuit Dominus, quia si quis dixerit huic monti : Tollere et mittere in mare, et non haesitaverit in corde, sed crediderit quodcumque dixerit, fiet ei, dum fidei sanctae nihil sit impossibile. Si alicui narrantur haec fideli, obstupescens dicet talia impossibilia haberi, et penitus non debere credi. Et ita fit, ut quae Conditor naturae extra naturam propter fideles suos operatur, haec infidelibus ad signa dentur, ut aut redeant ad conversionem, vel, si hoc nolunt, saltem non habeant excusationem, patremfamilias nescientes, quia nemo nos conduxit, dicentes…Nam et ipse Apostolus, quando dixit signa data esse infidelibus, locutus est secundum hoc quod ille praedicavit tempus, quia miracula, quae tunc facta sunt ad infidelium vocationem, ea sufficiuntur modo, per credentium fidei soliditatem ; et qui nescit tempora et vim verborum, praestultitia cordis nescit, putans se aliquid esse, cum nihil sit ; haeresim nititur seminare. Si qui sunt hujusce modi, sive etiam aliis delictorum maculis infecti, nos per intercessionem sancti martyris, reducat Dominus ad viam veritatis, qui unicum Filium suum dedit pro nostris peccatis, cujus regnum et imperium venerantur sempiternum, quidquid est coelestium, terrestrium et infernorum, per omnia saecula saeculorum. Amen.