VITA

Piissimus Pater noster Deodatus, præcipuo nobis hodie prædicandus est præconio, qui generoso Occidentalium Francorum sanguine procreatus, morum & actuum prærogativa in suæ prosapiæ linea eminuit primus, quamvis ex corporis ætatula censeretur postremus. De virtute in virtutem itaque, per ætatis incrementa gradatim eundo, gratum se ex gemina caritate exhibebat Deo & populo : divitias salutis, sapientiam videlicet ac scientiam, pariterque timorem Domini, infatigabiliter complectens, pro incorruptibili thesauro. Tandem pari & unico assensu Cleri & plebis, a Deo (cui se totum dederat) juxta nominis sui exemplar donatus est Pontificio Nivernis ; ne sancta ejus actio diutius lateret sub modio, velut lucerna præclarissima decentissimo præfigenda candelabro, ut tam verbo quam facto luceret omnibus in Domini sanctuario. Quod quanta devotione & industria, sub infula Pontificali illustraverit, nemo priorum ambigit, quando omnem ejus laudem finis perfectus canit. In quo pernoscitur clarius luce, eum in Episcopatu non sua, sed quæ sunt Jesu Christi tantum quæsisse ; nec saltem ab hominibus reverentiam debitam, sed a Deo remunerationem illibatam ex honore illo optasse, cui tam perfecte valuit renuntiare.
[3] Denique sanctissimus Antistes, sagitta caritatis divinæ salubriter vulneratus, trahi & currere post Iesum expetebat totus ; perpendens mundum in maligno positum, seque in medio scandalorum. Etenim sicut superborum est, minimum, seu certe nil boni agere, & semet perfectissimos in oculis Dei æstimare ; [Psal. 138. 16.] sic profecto humilium est, quæ præcepta sunt omnia facere, seque inutiles servos, & omnibus hominibus inferiores ac viliores, non solum suo ore pronuntiare, verum etiam intimo cordis affectu credere. Quippe a malitia conversi, & effecti in oculis suis parvuli, Domino parvulos custodienti deflent mente supplici : Imperfectum meum viderunt oculi tui. Hoc utique pacto, vir summæ sanctitatis Deodatus, in caritate Dei, humilitate perfecta radicatus & fundatus, necnon respectu districti Iudicis extremæque discussionis attonitus ; & sciens quia cui plus committitur, plus ab eo exigitur, ad sequendum Christum perfecte est animatus. Deliberatione ergo tantæ rei prorsus arrepta, abnegavit sua & aliena negotia, successore sibi delecto ad suæ diœcesis gubernacula ; ne navis Ecclesiæ Christi periclitaretur, tam idoneo remige privata. Sic frequentiæ sui gregis, piis ad se retinendum armatæ fletibus, valedicens ; cum aliquot sibi unanimis regressus Niversensi oppido, sponte exulat a naturali solo, concivis & cohæres adnumeratus Christo : quem expectare cupiebat in solitudine mansurus, salvus & immunis factus a pusillanimitate spiritus & tempestate popularis tumultus. Hic jam non pigeat nos agere, quod pretiosorum metallorum vestigatores & effossores constat actitare : quibus si qualitas terrenæ venæ arriserit, atque per se ad divitem massam ventum iri promiserit aut renuntiaverit ; extemplo animosis vangis & marris cuncta rudera egerunt, donec ad cupitum metallum perveniunt. Sic nos hujus viri Sancti animum, huic mundo mortuum, & cum Christo in Deo absconsum, metiamur, & perpendamus, si possumus, ex qualitate exteriorum ejus actuum. Consideremus quanti æstimaverit præsens seculum, cui valefecit quando ei arridebat plurimum, secutus ad lamenta spiritus contribulati & contriti cordis Dominum Iesum ; qui, ne hic periremus, ad hanc vallem descendit lacrymarum. Nec pauperculus quilibet homuncio tanta alacritate reliquit vile tuguriolum, culmo & cespite contectum ; quanta hic Dei cultor urbem Niversensium, cujus in summa rerum copia administrabat Episcopium. Sed, quia sunt intimis interiora, jam veniatur ad sequentia.
[4] Igitur terque quaterque beato Deodato, centuplum a Christo & vitam æternam capessenti, præ ceteris comites tantæ mercedis cohæsisse feruntur isti, Arbogastus & Florentius : quorum prior in sacro nemore (quod Theutonico idiomate Heiligesforst vocitatur) eremitica vita est functus : indeque ad Episcopatum Argentinæ civitatis raptus : cui decedenti altera solitudine Hasale abstractus successor est datus. Hi postquam plurima terris monstravere suorum insignia meritorum, vocati a Domino requiescunt spiritu in cæli aula, corpore autem in locis, quæ instituisse eos diximus supra. Tunc Willigodus, Domnolus, & univocus ejus Deodatus, quos a sancto viro labor non disparavit ullus, certatim insistendo obsequiis, & parendo jussis illius, satius duxerunt cum eo inter ignotos tribulari, quam cum notis in terra suæ nativitatis lætari.
[5] Domino itaque Girbaldo viro sanctissimo præsidente diœcesi sanctæ Tullensis Ecclesiæ, fidelis Domino servus Deodatus, renuntians seculo, decrevit in saltu Vosagi locum habitationis eligere. Veniens tandem cum suis Romonum (quod tunc hæreditaria sorte duo fratres sibi diviserant prædium) qualis vir esset nutu divinitatis est declaratum. Nam inibi prior illorum fratrum, Asclas dictus, locatis artificibus, insistens erat ædificationi novæ domus. Quibus supremo propinquantibus operi trabalis materies transversim medioximo imponenda apici, cui cuncta contignatio habebat inniti, nulla arte per tres dies eidem potuit aptari, modo obstante brevitate, modo curvitate, seu aliqua alia tortitudine. Unde Dominus ille opificibus iratus convitia ingessit, quod qui silvam in promptu habuerint, velut inertes diu sub illa materie & frustra sudaverint. Sed his jam fessis opere & mœstis euntibus pransum, contigit Sanctum virum eamdem subintrasse domum, & in eadem resedisse ex itinere fessum. Qui causæ illius seriem a quodam puerulo edoctus visceribus misericordiæ, ab infantia secum adultæ, & de matris utero secum egressæ, commotus, tentavit subvenire mœrentibus : accitoque beato Willigodo cum ceteris, materiem opportuno loco paulatim aptavit, ac se mox cœpto itineri reddidit. Adhuc non longe digressus, reducitur, tam benevolo ejus opere comperto a Primate fundi illius. Hic ut peregrinationis ejus votum percontatus accepit, vel quis fuerit ; prædium ipsum eidem contradidit, usu tantum inde sibi retento dum advixerit, appensurus Sancto viro quinque argenti siclos annis singulis. Nec dubitavit pauper Christi suscipere aliena, qui abdicaverat sua : quatenus merces cumularetur devoto laico ex eleëmosyna, qua præviderat sustentari posse pauperes, quos Christo aggregavit postea : aut utiq ; dubium, quia in spiritu noverat, locum illum nobilitatum iri, sui dilecti discipuli Willigodi sepultura. Ad cujus exanimum corpus, illic nunc usque tot & tanta monstrantur miracula, ut palam sit, ejus spiritum perpetua in cælis remunerari gloria.
[6] Inde progressus Pontifex devotissimus devinet Argentillam (a rivulo suo sic vocita tam) quam tamen nunc rusticum vulgus corrupte Arentellam dicit. Ibi labore tantæ viæ extædiatus, demorari consensit, atque impensas ad sibi construendum monasterium inibi præparavit : cujus fundamenta dum ad aliquod perduxisset, fastigium, offendi cœpit ac lædi pravitate & injuriis accolarum, eidem invidentium, quasi indies usurpaturo fundos eorum : erant enim & apprime militares, sed libertatem quasi velamen malitiæ suæ habentes. Quorum proterviam mox ut Dei servus humiliter declinavit & fugit ; ira cælestis adeo super eos incubuit, quatenus tam ipsi, quam cuncta posteritas eorum, aut juveniles annos & sibi tunc dulcissimos non exiissent, aut certe minuti intellectu affinibus suis despicabiles & ridiculi remansissent, donec nequam stirps illa de medio ablata fuisset.
[7] Hinc venerabilis vir post nimios aviæ & anfractuosæ solitudinis circuitus, Elisacium introiit : ubi inter Amalricivillare, & Ungisi-villam, apud Wilram (erecto sibi habitaculo) consedit : cujus hodieque ibidem ostenduntur plurimæ parietinæ, & fons perspicuus atque saluberrimus, ejus famosus nomine. Ubi cum circumcirca quasi quidam intellectualis sol radios beneplacitæ Deo actionis evibraret, & dociles animos religiosorum bono odore Christi ad se traheret ; aliquis eximiorum Procerum Hunus, cum conjuge Huna dum in vicinia commaneret, magisque ex debito quam ex intentione huic mundo deserviret ; Dei servo in amicitiis junctus est familiariter : similis quippe simili cohæret, dissimilisque dissimiles refugere solet. Accessit inter eos & illud ad solidæ dilectionis plenitudinem, quod Præsul sanctus & baptizavit, & a salutaris fontis lavacro suscepit ejus prolem. Sed sanctæ caritatis, totiusque bonæ operationis osor diabolus, ut vidit non parvos Domino posse assurgere fructus, verbo & exemplo illius, si tantus colonus religionis ulterius in impia illa gente & sterili bonorum operum remoraretur ; ad eum inde effugandum relevavit nefandum caput. Repentino denique furore stolidum & indocile vulgus adversus Sanctum, quasi alieni juris pervasorem, concitavit ; per quod patronos regionis inflammavit, donec continuis lacessitum jurgiis ac minis, illinc egredi compulerit. Cui dum suus compater Hunus humillime supplicaret, ne se desereret, eique gratanter sui juris possessiones ad commanendum offerret ; vir Dei respondit lacrymabiliter : Ut quid tot annis exul & profugus hanc provinciam habeo oberrare, cum in ea (peccatis meis facientibus) nequeam pedi meo optatam requiem reperire ? Jam ad moriendum dabo me vastæ & ignotæ solitudini : viderit pietas Domini, cujus desiderio patriam respui, & hos fines expetii. Hoc dicto, datoque pacis osculo, sub amplexu mutuo discessum est, non sine fletu utriusque plurimo.
[8] Sed famulo suo, persecutionem pro justitia patienti, miseratio divina non defuit : quæ ei habilem & optatum locum providit, & persecutores ejus contumeliosa & miserabili plaga in sua sobole percussit. Nam primatum illorum dies dimidiavit, eosque ab hac luce in dulcioribus sibi annis rapuit : quod nunc usque in posteritate eorum exercuit, in tantum, ut aliquoties eximii Proceres, ac illustres matronæ, tam dolendam conditionem suæ genealogiæ metuentes sibi, capita sua ac fundos mulctaverint Sancto isti, ne pro iniquirate patrum suorum mererentur a Deo multari. Quotquot autem ruricolarum in eadem villa r (donec mansit) nati fuere, cum strumoso gutture jugiter vixere : quo dedecore prorsus caruare, quotquot in ulteriori littore interfluentis torrentis nasci potuere. Quod animadvertentes enixuræ feminæ, torrentem illum solebant transire.
CAPUT II. 
Discessus in Vallem Galilæam. Ecclesia & monasterium constructum, ac privilegiis munitum.
[9] Tunc miles Christi, infatigabili quidem corde, sed nimium fatigato corpore, per scopulosa juga arduorum montium, per concava squalidarum vallium reptabundus, tandem Vallem nuncupatam Galilæam, anno ab incarnato Verbo sexcentesimo sexagesimo nono, subiit anhelus, quam interluit & irrigat Mortha piscosus & vastus fluvius : penes quem in Australi ejus ripa (reperta spelunca, & amœnissimo fonte) aliquanto inibi delituit tempore, herbarum tantum agrestium & pomulorum esu corporeæ succurrens inediæ, optans exemplo Sanctorum Patrum vivere ; qui degentes in solitudinibus, erravere in montibus & speluncis & cavernis terræ. Interea Dominus, solicitus de servo nil cogitanti de crastino, religiosum virum Hunum taliter in somnis suo dignatur alloquio : Cur fame permittis in solitudine perire compatrem tuum, Deodatum Nivernensem Episcopum, causa mei exulem & inopem factum ? qui præ humilitate vix minimi sui actus te fecit conscium ? Cui respondenti se nescire quorsum eum quærere deberet ; præcepit dicens : Onera sagmarios tuos bonis, quæ tibi præstiti, & invocata Majestate divina, eos per se dimitte istud iter aggredi ; mihi crede, ductor non deerit. Hoc expergefactus cum retulisset devotæ conjugi, omnimodis accelerandum cœpit hortari. Quid plura ? Sagmarii, ut jussum fuerat, abire permissi, per inviam eremum, recti itineris linea pervenerunt ad speluncam Sancti : quorum via notata ab his qui pæne pedetentim fuerant eos illuc usque prosecuti, reperitur famulus Dei : quos prior percontatus, cur venerint, omnem rem seriatim discit. Nec mora grates affectuosis lacrymis conditas Deo reddidit, quem sui non oblitum in necessitate comprobavit. Dein tam eos, quam jumenta necessariis refocillatos cibariis, suo Domino gratias agens remisit. Sic viri Dei reperta casa, non solum ipse Hunus, sed & aliquot alii religiosi ministraverunt ei postea. Hinc si recolamus antiquorum Patrum vitam, nequaquam iis imparem in hoc facto beatissimum reperiemus Deodatum : cui, ut sanctissimis Frontonio, Benedicto, atque Columbano, destinavit Dominus necessarium victum.
[10] Hac ergo benignitate Domini, tam bene pro se soliciti, vir perspicacissimus intelligens, gressus suos illuc retortos divinitus, ad instituendam sibi cellulam et animatus. Qua ibidem erecta, & B. Martini Antistitis venerationi dicata, reposuit illic & alia pretiosissima Sanctorum pignora, secum a patrio solo delata. Cumque opinio sanctitatis ejus diatim, non solum huic nostræ viciniæ commigraret, verum & ulteriores terras avide peragraret ; fiebat, ut fideles ad eum catervatim undecumque attraheret. Ex quibus nonnulli hilariter conferebant prædia, plurimi ad monasterium construendum pecunias, & quæcumque alia poterant impendia ; aliquando vero non tantum sua, sed insuper accensi ad imitandum, subdebant seipsos ejus discipulatui nimia instantia : non enim erubescebat fama ex bonis, quæ de absente disseminabat, quia in præsenti adhuc meliora exhibebat. Illis in diebus, jam sæpe dictus Hunus prædia, & a se agnominatum Huni-villare cum Ecclesia eidem concessit devotus : in qua ipse cum conjuge sancta monstratur sepultus, sed miraculis vivere pariter in cælis comprobantur. Tunc etiam liberalis munificentia Childerici excellentissimi Regis, a fisco abscissam eamdem Vallem Galilæam, cum omni integritate, viro Dei successoribusque ejus annulo suo firmavit in ævum, ab exortu ........cunctorum rivulorum seu amnium præfatam vallem intrantium, usque ad ipsorum ab ea exitum : quatenus inibi construeret cœnobium, & servientium Deo aggregaret quem censeret numerum. Crederes pro tam multis molestiis, quibus eotenus cingebatur & angebatur, quando exul hac & illac fugatus pervagabatur, quod ejus animam sanctam Dominus modo ad plenum consolaretur, eique his verbis sancti vatis Isaiæ quasi blandiretur. Paupercula, tempestate convulsa, & absque ulla consolatione, ecce ego sternam per ordinem lapides tuos, quia ad punctum in modico dereliqui te, & in miserationibus magnis congregabo te. [Isac. 54. 11.]
[11] Hoc vir Dei docibilis intelligens, ac se divinitus & humanitus juvari videns, ibidem prope S. Martini oratoriolum construendo monasterio erat insistens. Sed aliquis discipulorum ejus, dum ultra amnem, in Urimonte (qui nunc monasterio præminet) operariis materies ædificio illi necessarias succidentibus ac lævigantibus per diem intenderet, vesperi autem ad cellam rediret : quodam vespero cum transire Mortham pigeret, atque maturius reverti ad opus optaret, in colliculo (Juncturas nuncupato) contigit, ut sub noctem maneret. Qui colliculus ideo sic vocitari putatur, quoniam Robach & Mortha non longe a pede ejus junguntur. In quo Frater ille reclinatus somno, oratorii ibidem construendi beatæ Dei Genitrici perpetuæque Virgini Mariæ in visu accepit præceptum a Domino. Quod cum mane retulisset sanctissimo Magistro, in loco ostensæ visionis lapidem erigi præcepit pro signo : cui non multo post tempore circumædificata basilica fuit, imposita ara, & honori piissimæ Matris Domini omniumque Apostolorum, pariterque præcipuorum Trevericæ urbis Pontificum, Eucharii, Valerii, Materni, & Maximini consecrata. Propter hanc postmodum alterum fabricatur oratorium, quod beato Mauricio, ipsiusque devotissimo collegio constat dicatum. In quo facto aperte datur animadverti, beatissimum Hidulphum Archiepiscopum extitisse familiarissimum sanctissimo Deodato Præsuli, a fundamentis hujus sui monasterii : quem creditur donasse Reliquiis prædictorum Præsulum Treverensis populi, præsertim S. Maximini, cujus dignissimos artus nuperrime transtulerat in ædem, qua nunc dignissime venerantur, quando scilicet ab incarnato Domino sexcentesimus sexagesimus septimus annus volvebatur, & famulus Dei Deodatus in Elisacio morabatur. Nam anno, ab incarnatione Domini sexcentesimo sexagesimo nono, vallem Galilæam intrasse comprobatur.
[12] Non ab re enim fuisse dignoscitur, devotissimum Deo Præsulem, tot & tam pretiosa Sanctorum patrocinia suæ Franciæ prætermisisse. Equidem poterat vir Domini Hidulphus Eremiticam vitam ducturus, Arduennæ vastissimos expetere saltus : (sicut aliqui vicinorum ejus fecisse inveniuntur) aut Histriæ deserta revisere, a quibus ad Præsulatum Trevirorum olim fuerat raptus : sed nimium intimo amore dulcissimi Deodati ad hanc nostram Vosagum fuit attractus. Cui opinioni si quis calumniosorum reluctatur, privilegiis Vallis Galilææ convincetur : ubi mutua caritas nostrorum carissimorum Patrum evidenter monstratur. At nobis (quia occasio se obtulit apte) de antiqua immunitate sive libertate ipsius loci hic inserantur aliqua. In quibusdam jam sæpe dicti cœnobii chirographis, Regali & Pontificali auctoritate firmatis, beati Patris Hidulphi nomen reperitur præfixum, titulis deodecim subscribentibus Episcopis. Inibi sanctæ compassionis vir Archiepiscopus, imo Patriarcha, (quia Patriarchæ tantum debetur Pontificum turma) profitetur sanctam, & compunctam religiosamque postulationem venerabilis viri Deodati Episcopi suarum aurium intima penetrasse, & viscerali affectu pietatis ita cor suum caritativa petitione emollivisse, ut voluntatem ejus libentissime non implere nimis irreligiosum putaverit fore. 
[13] Consequenter etiam ibidem adnotatur, quoniam sancti desiderii ardore succensus reverendus Deodatus Episcopus : in Valle Galilæa, quam ex Regis fisco promeruerat, cœnobia apud Juncturas (sicut supradiximus) construxit primus. Ubi Monachos, vel peregrinos sub sanctissimorum Patrum Benedicti, & Columbani regula victuros, deliberabat collocare devotus. Cui tandem communi decreto sanctorum Antistitum conceditur, ut nullus Regum vel Principum, aut Episcoporum, seu quorumcumque Clericorum, suis usibus audeat aliquando usurpare quidquam eorum, quæ ad Dei famulos, ibidem sub euangelica perfectione degentes, pertinere videntur & quæ ab ipso Patre Deodato Episcopo acquisita fuerint, aut regio munere seu reliquorum fidelium collatione, tam in sanctis voluminibus, donariisque altaris, & ecclesiasticis ornamentis, quam in his quæ deinceps ipsi servi Dei proprio labore addere potuerint. Et quandocumque sæpe dictus Deodatus (qui nunc est Pater ipsius monasterii) a Deo fuerit vocatus, quem illa congregatio ex sese unanimiter elegerit Abbas subrogetur, & ad altaria benedicenda, vel sacros ordines percipiendos, quem voluerint Episcopum expetant ; ullaque ecclesia absque privilegiis vivens quidquam sperare, vel auferre ab eis præsumat : & nemini (nisi invitatione, aut permissione totius congregationis) liceat monasterii ipsius septa intrare. Quod si quilibet Pontificum, ab eis communiter postulatus, pro ipsorum utilitate accesserit ; mox secundum voluntatem Congregationis (expleto suo ministerio) abeat absque requisitione ullius muneris : quatenus sub sancta Regula viventes, de percepta quiete, juvante Domino, per tempora exultent & pro statu Ecclesiæ Catholicæ plenius Deum exorent. Si autem aliquam transgressionem Regulæ suæ fecerint, & a proprio Pastore objurgari noluerint, etiamsi Episcopus eorum, qui & Abbas, seditionem congregationis sedare nequiverit ; tunc alios Abbates eamdem Regulam professos, ad ipsum monasterium convocet, qui sententia regulari scandalum deprimere curent. Quod utique privilegium qui infringere ausus fuerit, præsentium auctoritate Præsulum anathemate innodatur, & per venerabiles viros Bibliobaldum Presbyterum, & Labinum Diaconum absentibus ad subscribendum detestatur. Quod & devote fuisse factum superius est dictum. Hactenus ad istud jamjam, quod restat, agatur.
CAPUT III. 
Mutua caritas SS. Deodati & Hildulphi : illius obitus & sepultura, & hujus successio.
[14] Igitur sexcentesimo septuagesimo primo anno, ab adventu autem domini Deodati ad Galilæam tertio, semper imitandus Pater Hidulphus (Archipræsulatu Trevirorum abrenuntiato,) semet ad commoriendum Christo addicens, huic aridæ eremo dulcissimus vicinus, & pacatissimus affinis accessit suo Deodato, Jacob reverendissimi Præsulis Leucorum collaborante suffragio. Hic nobis ne forte succenseat ullus, & duos Pontifices Leucorum (Godonem scilicet & Bodonem fuisse inter Girbaldum (cujus diebus B. Deodatus reliquisse Episcopatum fertur) & inter Jacob, cujus tempore [venit] Dominus Hidulphus ; nec convenire rationi, ut quatuor Episcopi administraverint Pontificium vix annis tribus ; breviter quæstioni obviamus ; brevitatem humanæ vitæ, & vicissitudines consideramus : etiam intra annum plures quam quatuor sibi ordine succedentes posse defungi, non denegamus. Sed nos ab incerto argumentum non assumimus : præsertim cum beatum Bodonem plurimis annis præsedisse Episcopio, atque in Vosago monasterium Virginum instituisse noverimus. Ergo dicendum est trium Episcoporum priorum intercessisse obitum, a tempore quo beatus Deodatus reliquit Pontificale decus, usque tertium annum ingressus sui in hanc Vosagum, atque sic contigisse, ut primo anno beati Pontificis Jacob vir Dei Hidulphus veniret huc post eum. Demonstratur hoc ex prædicto privilegio, & B. Bodonis subscriptione, anno ab incarnatione Domini sexcentesimo septuagesimo, & ex adventu Domini Hidulphi ad nos, anno Domini sexcentesimo primo. Nam Dei amicus Deodatus, sub præfatis tribus Episcopis nonnullis annis mansit in locis (de quibus eum fugatum fuisse supradiximus) tandemque intravit Vosagum quasi in novissimis suis diebus ; sicque contigit ut Dei famulo interdum remorante, interdum hac & illac fugitante, Girbaldus & Godo hominem quæsissent : atque in primo anno perventus sui ad nos, Bodo penultimum sui Sacerdotii annum ageret. Qui defungens subsequente anno successorem accepit Domnum Jacob ; cujus ut diximus, primo anno, qui erat jam tertius S. Deodato in hac Vosago, athleta Dei Hidulphus se credidit eremo : licet quidam velint Beatum Deodatum, post triginta annos ab egressu ipsius ex Francia, hanc vallem intrasse, quibus cum decem istis expletos addunt, procul dubio quadraginta fiunt. Sed nos huic opinioni nec refragamur, nec suffragamur : quoniam penitus refellere aut defendere non valemus.
[15] Itaque beati ac semper reminiscendi Patres, Hidulphus & Deodatus, in eremo (ut optaverant) vicini facti non dormitaverunt, sed alacriter vigilaverunt erga custodiam amoris mutui atque sinceri : tanto familiariores effecti, quanto viciniores sibi. Ut enim ampliorem splendorem vel ardorem suscites, si luminare luminari, vel ignem igni adjicias ; sic Sanctis viris ex vicinitate, visione & collocutione amicabili crevit sancta caritas. Quibus quamvis maxima jucunditas esset, simul semper conversari & esse ; indignum tamen erat tantos hospites, velut duo mundi clarissima luminaria, sub unius cellæ angustia latitare, cum vix caperent singulos singulæ : præsertim quia plurimos ad Deum poterant secum ducere. Unde carissimi Pontifices statuerunt semel in anno (dum in hac vita manserint) alter alterius cellam invisere, atque ibi sub noctem commanere : quam insomnes totam in sanctis colloquiis, & divinis laudibus solebant expendere, diluculo autem ad suam redire : porro discipuli eorum intercurrebant, & velle, ac nolle, sue posse alterius alteri intimabant. Et Dominus quidem Hidulphus non procul a cella cum suis occurrebat venienti ad se Domino Deodato & suis, quem data manu ducebat ad orationem secundum antiquorum Patrum consuetudinem, & institutionem sanctissimi Benedicti Abbatis ; sicque pariter oratione fusa salutabant se invicem cum spirituali gaudio, & tum demum sociabantur sibi in sancto illibatæ pacis osculo, & in reliquo caritosæ affectionis officio.
[16] Idem piissimus Pater Deodatus devotissime faciebat carissimo suo Hidulpho, cui cum suis occurrebat Mortha transito : nam quoad vixit, cellam priorem apud S. Martini oratoriolum non deseruit. Vir quippe erat grandævus, emeritæque militiæ Christi jam veteranus : nec poterat sufferre populares concursus, Fratrumque interesse studiis exterioribus ; maxime qui nil dulce habebat, nisi vacare & videre quoniam Dominus ipse est Deus, & gustare & videre quoniam suavis est Dominus. Statura quidem, ut fertur procerissimus, forma elegantissimus, cordeque clementissimus, sed jam nimio labore & annis confectus erat & incurvus. Qui interdum ad Fratres operantes transibat : atque considerato ac disposito opere singulorum, ad cellam noctu redibat. Unde etiam hodie demonstratur semita, qua solebat monasterium adire apud Junctura. At contra, Hidulphus statura medius, facie Angelicus, mente compunctissimus, voluntariæ paupertatis amicissimus ; quem promptum & alacrem ad omne opus bonum reddebat adhuc viridis senectus, & in Deo suspensus animus : nam etiam in extremis vitæ suæ annis, labore manuum suarum vixit. Moribus quidem ambo pares, sed ætate impares, alter alterum sibi invicem præferebat, & humillimus quidem Hidulphus sanctissimum senem Deodatum, ex famulatu Christi & emerito senio priorem censebat : sed devotissimus omnipotenti Deodatus, in juniore Hidulpho dignitatem Patriarchii atque morum maturitatem attendebat.
[17] Quam dulce erat & delectabile piis animabus jugiter attendere : duas cœlestis fabricæ columnas a Deo decenter erectas ; & non contra Deum, sed ad Dominum pie elevatas ; quæ solido & inflexibili robore mente sic assistebant summo Opifici, ut optarent maximam lapillorum congeriem sibi imponi, pro parte in qua meruere locari. Denique quasi certatim multitudine minimorum Christi, tam & præsentium quam & futurorum, gaudentes epistilia sua, id est capitella gravari (dummodo sint qui possint Domino lucrari) pusillitatem alienæ fidei, & gravedinem alienorum peccaminum in suæ caritatis latitudine suscipientes tolerant, ut viribus meritorum suorum, & suæ longanimitatis labore sublevatos ad ædificium cæleste ferant. Putares Sanctos Patres istos gallinas esse intellectuales, & parvulos pullos alis meritorum & rostris orationum suarum ab invisibilium milvorum rapacitate defensare, manibus ac pedibus alimoniam eis providere, atque frigidos Deo plumis exemplorum fovendo calefacere. Præterea & extra nidulum proprium amabant interdum pennas extendere, dum vicissim satagebant alter alterius pullis prodesse, ex Dei & proximi dilectione. Mutata voce, & dissipata sui corporis specie, infirmabantur in infirmis, ut habes in Apostoli verbis. [2 Cor. 11. 29.] Quis infirmatur & ego non infirmor ? Sic Patres nostri ad tempus vixere soliciti, ut filii eorum tam præsentes quam futuri forent quandoque securi. Nec piguit eos laboris & sudoris sui, dum tantum successores sui remanerent in tuto locati. Hoc exigebant eorum structuræ, hoc quærebant illorum fugæ, beati Deodati Patris nostri præcipue, qui tot loca sibi magno sudore constructa mutavit, donec filiis spiritualibus sedem quietam invenit. Nam si sua tantum quæsissent, facillime requievissent : victum enim & vestitum sibi habentes, his contenti essent ; maxime qui abrenuntiando divitiis, ad paupertatem summo cum desiderio pervolassent. Verum hæc alias. Igitur Deo dignissimi Antistites, spirituali insistentes negotio, nullatenus ab inceptis deficiebant, aut deviabant a proposito, de die in diem semetipsis meliores existendo. Etenim tanto reddebantur quotidie alacriores ad labore, quanto viciniores ad requiem : nec sentiebant in Christi vinea pondus diei & æstus, quibus jam prpe erat ut redderetur nummus.
[18] Tandem ubi in hac Vosago pariter in corde uno & anima una, septem continuos expleverunt annos cum sex mensibus ; largus remunerator Deus beatissimo Deodato decrevit laborum suorum reddere fructus. Percurso enim præsentis vitæ stadio, jam strenuus athleta inhiabat coronæ, & supernæ remunerationis bravio ; unde vocatus a Domino, accessu languoris correptus, detinetur lectulo. Quod cum absentibus discipulis tristis attulit nuntius, extemplo mœsti concurrunt ad cellam ejus : mentes enim præsagæ luctus futuri, audita ejus infirmitate, non poterant non turbari. Flentes ergo jacentis Magistri grabato assistebant, ne tam dulcis Pater filios desereret, communi ei ululatu & gemitu acclamabant : quos Sanctus ille verbo salutari commonens compescebat, & ad Regulæ sanctæ observantiam & sui memoriam, quantumcumque poterat animabat, ac super omnia Christo bono Pastori pie commendabat.
[19] Super hoc facto & tam Sancti viri obitu, dilectissimus ejus Hidulphus in visu noctis divinitus commonetur, ut ad eum properaret quantocius : decebat enim ut amicus amico ad Deum præcedenti, extremum valediceret, sui non oblivisci devote supplicaret, commendationem ecclesiasticam faceret, Viaticum præberet ; os & oculos, manus & pedes ejus rite componeret ; funus ejus, debita veneratione procuratum, deduceret, atque in sepulcro cautissime collocaret. Quæ cuncta, Deo volente, a Domino Hidulpho constat circa piissimum Patrem Deodatum impleta. Nam ut evigilavit, ad Beatum quantocius, sicut a Domino jubebatur, properavit : quem adhuc vivum reperit. Cujus optato visu Sanctus recreatus, vehementer est in Domino gravisus : qui famulo suo Hidulpho ejus obitum revelare, & eum ad suum funus curandum destinare est dignatus. Nec mora, discessurus [ab hac vita], ad suscipiendum regimen ovium, quas ibidem hactenus nutriebat obedientia & caritas, superstitem amicum compulit, suisque mandavit, ut Domnum Hidulphum vice sua Patrem retinerent, quamdiu vixerit. Hinc communiter jam omnibus, quæ carissimus carissimo istinc proficiscenti debebat a Domino Hidulpho expletis, inter ejus manus animam sanctam, multa prece Deo commendatam, innumeris & continuis laboribus pro Dei regno & justitia ejus exercitatam & elimatam, plurimisque virtutibus refertam & adornatam, lætissimus cælo refudit ; sed lætior futurus in perventione, qua Deum facie ad faciem sine fine videre promeruit. Qui (ut in Ecclesiastico scribitur) mortuus est, & quasi non est mortuus : similem enim sibi reliquit post se. [Eccl. 40. 4.] In vita sua vidit, & lætatus est in ipso, & in obitu suo non est contristatus, nec confusus est coram inimicis : reliquit enim defensorem domui suæ contra inimicos, & amicis reddentem gratiam.
[20] Transiit autem de morte ad vitam, de exilio ad patriam amabilis Pater, Domnus Deodatus, tertio decimo Kalendas Iulii, Dominica die, sexcentesimo septuagesimo nono anno a Domini nostri Jesu Christi incarnatione, septima indictione : ab ingressu vero ejus hanc vallem Galilæam anno undecimo mediante, Theoderico filio Clodovei fratreque Childerici regnante : sub quo pessimus & apostata Ebroinus excellentissimum Martyrem Leodegarium Augustodunensem Episcopum, diversis tormentis prius mactatum, truncavit enfe. Omni autem cum reverentia curato tanti Patris funere, nimium lacrymosis exequiis a discipulis deportatur ad Ecclesiam beatæ Dei Genitricis Mariæ : ubi pro eo immolata salutari Hostia a devotissimo Archiepiscopo, & expleto ritu Catholicæ Ecclesiæ, pretiosissimum corpus vilissimæ committitur, pretiosissim corpus vilissime committitur terræ, quia aquosum erat cœmeterium prioris ejus cellulæ, utpote situm in convalle ; & oportebat tanti Patroni corpus in præsentia Fratrum, laudes & preces Deo persolventium, adesse : quem etsi novȩrant piæ animæ non esse flendum, cohibere tamen nequibant inundantiam lacrymarum, quas non impetus carnis, sed spiritus eliciebat ab intimis præcordiorum. Neque enim deflebant quia obierit, sed quia ad Deum illos præcesserit, sicut & doctissimus Pater Ambrosius de seipso dixisse consuevit : nec invidebant ejus gloriæ, sed cupiebant cum eo esse, cum perpenderent se in luctu remansisse ; cum scirent se futuram patriam inquirere, nec hic manentem civitatem habere. Præterea sub gaudio Spiritus sancti pios emittebant fletus, cum recolerent [memoriam] dulcissimæ paternitatis, & familiaritatis ejus, qui currus & auriga fuerat eis benignissimus, portando eos in suis manibus, & hortando ad meliores actus. Hujusmodi lacrymæ quantum distant ab his, quas carnales homines solent pro caris suis vel pro damnis inconsolabiliter fundere, effræni audacia non metuentes ad divinorum judiciorum publicam detestationem prosilire ! Quia enim sempiternis bonis non inhiant, post temporalium amissionem quid ultra sperent, ignorant : & ideo quos (neglecto Deo) inutiliter amant, nolunt hinc tolli, quia eis in voluptatibus carnis & usu mundi optant, si possent, in æternum perfrui. In tales Hieremias Sanctus sic invehitur ; Maledictus vir qui confidit in homine, & ponit carnem brachium suum & a Domino recedit cor ejus. [Hier. 17. 4.]
[21] Itaque vir Dei Hidulphus sic paruit extremæ petitioni defungentis amici, ut viginti octo annis & dimidio (quibus illi superstes fuit in seculo) invigilasset ejus gregi, per Præpositos administrans utilitatem ipsius loci : & quamvis pro se Abbatem suæ congregationi præfecerit (quia desiderio supernæ contemplationis accensus, exteriobus negotiis occupari refugerit) tamen Vallem Galilæam a cura sua non expunxit, quamdiu in hoc luce mansit. Vis enim perfecti amoris, erga sanctissimum Deodatum, faciebat ei tolerantiam laborum. Nec lassescebat ad curandum aliena, qui præ lassitudine alii imposuerat sua : quia quod recusabat sufferre imbecilla senectus, & soli Deo vacare cupiens animus ; desiderabiliter amplexabatur fraternæ dilectionis affectus, & sanctæ obedientiæ virtus ; tamquam jugiter sic seipsum adhortaretur ; Qua fronte ibis ad amicum, si ejus ultimum refutaveris mandatum ? Pro cujus perenni vita in cælis & gloria, primo depositionis illius anno cœnobium vallis Galilææ multoties adire solitus, frequentabat ad sanctum corpus Missarum solemnia : sciebat enim scriptum ; Nescit homo utrum amore an odio dignus sit, sed omnia in futuro reservantur incerta. [Eccl. 9.] Et illud acutissimi Patris Augustini dictum ; Væ laudabili vitæ hominum, si remota pietate judicatur. Nam quis hominum audebit dicere ; Venit princeps mundi hujus, & in me non habet quidquam ; nisi inter mortuos liber ? Quapropter, quod solum & singulare beneficium defunctis fore noverat, post amicum viam universæ carnis ingressum transmittere non cessabat. Quod quamvis pia mater Ecclesia post filios suos cunctos indifferenter mittat, quia occulta judicia Dei nondum penetrat, justus tamen Judex sic suorum vota acceptat ne omnino frustrata doleant ; cum juxta sanctorum Patrum sententiam, pro valde bonis sint gratiarum actiones, pro non valde malis propitiationes, pro valde malis autem qualescumque vivorum consolationes. Sed quia in hac vita omne meritum comparatur, quo post hanc vitam unusquisque aut relevetur aut gravetur ; constar devotissimum Christi famulum Deodatum istic pio comparasse merito, quatenus omnis pro eo supplicatio fieret illic gratiarum actio.
CAPUT IV. 
Veneratio SS. Deodati & Hidulphi in tunicis & corporibus. Elevatio eorumdem. Vita approbata.
[22] Elapso tandem anno a glorioso obitu Domini Deodati, in quo beatus Patriarcha Hidulphus assidua visitatione & frequenti immolatione salutaris Hostiæ curabat prodesse ejus spiritui, deinceps pristinam institutionem resumpsere Fratres utriusque loci. Denique ut prius semel in anno solebant sancti Antistites suas cellas invicem visitare, sic postea studuerunt facere. Sed viro Dei Hidulpho invisenti Vallem Galilæam vice Domni Deodati, occurrebant ejus discipuli, præferentes tanti Magistri tunicam. Quam reverenter susceptam sanctus Pontifex, tamquam dulcissimum pignus amici exosculans, amplexabatur : & in veste nomen Sancti illius dulcissime venerabatur, eumque in ea sibi videre videbatur. Hoc ipsum faciebat, quando placito tempore ea a discipulis Sancti ad Medium monasterium referebatur. Et quidquid venerationis impendebat insensibili tunicæ, carissimo suo Deodato se impendere lætabatur : quem sentire devotam sibi caritatem arbitrabatur, cujusque efficacibus meritis seipsum, adhuc in stadio hujus vitæ decertantem, atque spirituali palæstra desudantem, sustentari inter dulcia suspiria precabatur. Confidebat enim illum, jam prostrato atque proculcato adversario, palma & corona a Domino donatum ; & apud eum posse plurimum, utpote in ordine cælestis curiæ indelebiliter adscriptum. Sed cum viri Sancti temporalis vita in multos annos (Deo disponente) tenderetur : quatenus ejus exemplo ad æternam vitam plurimi accenderentur ; factum est ut circa ultimos annos, senio jam prægravatus & fractus continuatoque labore debilitatus, cellam suam, nec solitæ visitationis gratia egrederetur : non tamen ideo discipuli beatissimi Deodati prætermiserunt ad eum ferre tunicam Magistri, sicut erant soliti.
[23] Cumque divina miseratio emeritum militem suum Hidulphum a nimio labore decrevisset in æternum requiescere, per dilectissimum sibi Deodatum dignatus est eidem transitus sui diem denuntiare, & ut satageret ambas eorum cellas (sicut res poscebat) disponere. Unde vir Sanctus multum in Domino est lactatus, quia ex turbulento conflictu mundi ad perpetuæ pacis tranquillitatem mox erat iturus : ubi omni lacryma ab oculis ejus abstersa, perperim consolaretur. Itaque Fratribus suæ cellæ designato Abbate Domno Raimberto ; Valli autem Galilææ Domno Marcinanno, emicuit ab hoc exilio, ab incarnatione Jesu Christi anno septingentesimo septimo. Cujus quidem sanctam mentionem istic tenore narrationis ducti, vix summatim attingere curavimus ; ne fastidiosis auribus escas collegisse & inculcasse arguamur ; avidum tamen Lectorem ad Vitam Sancti destinamus. Porro Domnus Marcinannus, quem prælatum beatissimi Deodati cœnobio supra memoravimus, in provisione cœnobii talis utilitatis fuit studiosissimus. Is quippe longo superfuit tempore sub Regibus Theoderico atque Childerico juniore, a quo etiam Aquisgrani promeruit descriptionem totius Abbatiæ suæ roborari Regia auctoritate.
[24] Deinde tam Sanctorum decessorum idonei successores Raimbertus & Marcinannus, caritativam societatem, a sanctissimis Magistris susceptam & sibi quasi lege hereditaria relictam, non imminuerunt, verum potius augmentaverunt. Quod utique ex breviariis vel syngraphis illius temporis hactenus monstrabatur : in quibus nomina Fratrum utriusque monasterii, tam defunctorum quam & vivorum, diligentissime annotata & altaribus superposita conservabantur ; pro quibus in Missarum solenniis verissime dicebatur, quod sic in libris Sacramentorum passim reperitur ; Et quorum nomina super Sanctum altare tuum scripta adesse videntur. Interea a devotissimis [discipulis] inviolabiliter fuit observatum, quod a piissimis Magistris recolebant traditum ; videlicet, ut semel in anno, & isti inviserent cellas eorum, & illi istorum, tamquam præcipua pignora præferendo tunicas Magistrorum (siquidem & discipuli Domni Hidulphi ipsius tunicam retinuerant sibi) quibus cum tanta devotione occurrebatur, & tanta veneratio exhibebatur, ut dulcissimi Patres ad filios redisse post longa seculorum volumina crederentur.
[25] Quod si peccatis facientibus, cælestis ira in populum grassaretur, & siccitate seu nimia imbrium refusione, aut pestilentia vel qualicumque plaga feriretur ; mox hinc inde conglobatus [Conventus] tunicas Patronorum suorum cum luctuosis precibus offerebat & ingerebat divinis obtutibus : moxque removebat pietas, quod promeruerat impietas. Nam contra desævientis flagelli impetum tantum valebant Sanctorum merita, & plebis fides ; ut nec mora misericordissimus Conditor justi judicii sui severitatem a populo cohiberet, atque optatæ misericordiæ consolationem eis distillaret. Sic denique temporalis & parva consolatio, fidei fiebat maxima provectio, quæ unumquemque pro modulo suo ad correctionem pravitatis suæ, & imitationem Sanctorum, atque ad debitam venerationem hortabatur assurgere, quos intelligebant tantum de Deo meruisse ; quo possent iram ejus a peccatrice gente avertere ; & tales cupiebant esse, quales divina benignitas dignatur clementer respicere. Jam perpendamus, si possumus, quid meriti vel virtutis habuerint horum Patrum nostrorum sanctæ animæ interius ; quorum vilissimæ tunicæ, oculis Dei repræsentatæ exterius, a populo pleno peccatis suspenderent iram ejus.
[26] Ergo hæc consuetudo tam pia & religiosa integerrime conservata est inter hæc duo cœnobia, donec sancta corpora plurimis miraculis declarata sublevarentur de terræ gremio, divina disponente gratia. Tunc quod consueverant facere in tunicis Sanctorum, usque ad hæc nostra tempora conservarunt in corporibus eorum cum eis invicem se visitando, aut sibi complacito loco dulciter occurrendo. Ubi inter se pias commutando sarcinas, aliquamdiu velut proprios Dominos gestare amant : nec quemlibet eorum a se credunt alienum, quando concio Vallis Galilææ B. Hidulphum recognoscit suum, utpote viginti octo annis & dimidio sibi prælatum : e diverso plebecula Medii monasterii insignem Christi Confessorem Deodatum vendicat sibi, cui Domnus Hidulphus attribuerat prioratum sui loci, inibi eum dignissime suscipiendo dum advixit, & nihilo minus tunicam ejus postquam obiit. Super hæc etiam accumulant, eorum caritatem mutuam, qua effectum est, ut omnia illis forent communia. Sicut philosophica insinuat sententia ; Vicinorum pleraque sunt communia, amicorum vero omnia. Quocirca sicut tunc solebant mutuo suscipere horum Sanctorum tunicas, scilicet corporum exuvias ; sic nunc quoque suscipiunt eorum corpora, animarum utique exuvias : Quorum per meritum pax nobis nunc & in ævum. Igitur hæc jam sufficiant religiosis animis, quæ pauperculo sermone cursim explicuimus de piissimi Patris nostri Deodati gestis, vix attingentes pauca de innumeris, minima de maximis : quibus sancta Trinitas in terris glorificavit dilectum suum pro sanctæ vitæ meritis. Ceterum tot & tantis quotidie miraculis venerabile corpus ejus nobilitatur, quot & quanta vix, ut putatur, sufficit aliquis facundissimus [enarrare.]
[27] His adeo diffamatus mundo innotuit, ut hac nostra jejuna & sterili narratione prædicari non indiguerit. Sed quoniam Christianæ perspicaciæ est magis requirere atque attendere opera quæ unumquemque Sanctum faciunt, quam quæ Sanctum ostendunt ; delectatur quidem visibilibus Sanctorum factis, sed tamen ad invisibilia eorum facta pervenire omnimodis appetit ; & sitibunda mavult ex fonte, quam ex rivo suam restinguere sitim : unde enim gaudendum sit, a Domino Jesu didicit, qui suis ait discipulis ; In hoc nolite gaudere quia spiritus vobis subjiciuntur ; gaudete autem quod nomina vestra scripta sunt in cælis. Quod utique mereamur animæ sanctitate, non miraculorum ostentatione ; maxime cum in die judicii dicturus sit multis, qui in ejus nomine virtutes multas fecerint, Nescio vos. [Luc. 10., Matth. 19.] Hinc est quod omnes laborantes & operatos ad se invitans, non ait, Discite a me signa facere, sed quia mitis sum & humilis corde, & invenietis requiem animabus vestris. Hoc plane quod discimus a capite, debemus & ex præcipuis membris ejus discere ; quia ardentius exquirit fides Ecclesiæ, quales illi, quos veneratur, fuerint ex invisibilibus animæ virtutibus ; quam quales ex signis visibilibus : quæ profecto sunt lac parvulorum, non solidus cibus robustorum. Sed sicut a lacte a solidum cibum pervenitur, sic a signis imperfectio fidei nostræ vegetata, ad solidas animæ virtutes quandoque perducitur ; ut jam necesse non habeat fugere, sed tantum ruminare. Hinc istud est, carissimi, quod cum pasceremini quotidianis & eximiis miraculis dignissimi Confessoris Christi Deodati, ad tantum robur mentis estis perducti ; ut his solummodo jam non essetis contenti, sed anxie quæreretis sanctam esuriem vestram sancta vita illius refici. Nostis enim apprime inter miracula animum vestigari debere, & quod merito cessante bono, miracula nil sunt.
[28] Jam nunc piissimo Conditori omnium gratias agamus in communi, non usque quaque vos fraudatos tam bona voluntate : ex paucis etenim, quæ præmisimus, quam bonus fuerit thesaurus cordis ejus agnoscimus : qui præ gaudio inventæ margaritæ omnia quæ habuit sic vendidit, ut etiam seipsum abnegaverit, & exul in labore & ærumna, in vigiliis multis, in fame & siti & jejuniis multis, in frigore & nuditate, Apostolum Paulum imitatus, multis annis pro Christo oberraverit : nec dulcedinem geminæ caritatis, in qua tota Lex pendet & Prophetæ, ulla mundi pressura ei extorquere valuerit. [Eccl. 446.] Itaque juxta libri Ecclesiastici monita, Laudemus viros gloriosos, Patres nostros, in generatione sua : sed sic laudemus, quatenus eorum exemplo pravitatem vitæ nostræ dirigamus atque informemus. Ut enim doctissimi Patris Augustini se habet sententia : Bene loqui, & male vivere, nihil est aliud quam seipsum sua voce damnare. Præcipue autem Patrum nostrorum vitam contuendo ad contemptum mundi armemur, eosque in tam perfecto opere imitemur. Nolimus diligere mundum, neque ea quæ sunt in mundo : quia, ut beatus Euangelista Joannes protestatur, quidquid in mundo est, concupiscentia carnis est, & concupiscentia oculorum, & superbia vitæ, quæ non sunt a Patre. [Ioan. 12. 16] Hæc tria utique reliquorum vitiorum sunt causæ, quæ sic calescunt ex mundi amore, ut a caritate Christi prævaleant innumerabilem populum separare : a quibus omnino immunes erimus, si dilectionem mundi a pectoribus nostris excludamus. Quod cum fecerimus, Sanctorum patrociniis nos ubique juvari non ambigamus, quorum vestigiis promto corde inhiamus. Quia vero exteriora miracula testimonium dant bonæ vitæ : in subsequentibus conabimur (si Deus permiserit) ex his aliqua posteris transmittere : ut ex paucis colligatur, quanta piissimus nutritor noster Deodatus gloria sublimetur in æterna vita, ad cujus mortua ossa tanta cælitus conferuntur corporibus & animabus solatia. Ipsius tandem meritis innitentes & precibus, cum fiducia ad thronum gloriæ divinæ accedamus, postulantes nobis debita nostra dimitti, & tanti patroni exemplo ad beneplacitam Deo conversationem perseveranter accingi : præveniente ac subsequente nos misericordia Patris æterni, cum coëscentiali sibi Filio & Spiritu sancto, in trina Unitate, & una Trinitate inseparabiliter dominantis, viventis atque regnantis in seculum seculi. Amen. 
[29] Anno ab incarnatione Domini nostri Jesu Christi millesimo quadragesimo nono, Indictione secunda : concurrente sexto, Epacta quartadecima, regnante Henrico filio Conradi Imperatoris anno decimo, ac imperante tertio, hæc gesta quæ piæ memoriæ Pontifice Deodato scripta sunt, ad summum Apostolicæ Sedis apicem delata sunt, atque in provinciali Synodo ejusdem sanctæ Romanæ Ecclesiæ est constitutum, ut in præsentia Episcoporum, Abbatum, Clericorum & Laicorum recitarentur, & cum recitata fuissent, data auctoritate ab ipso summo Papa Leone nono, primo anno sui Apostolatus, decretum est, quatenus in Ecclesia Dei legerentur & firmissime servarentur ; ad laudem & gloriam Domini nostri Jesu Christi, & honorem ipsius beatissimi Patroni nostri Deodati, & ad ædificationem multorum per cuncta secula seculorum.