CARMEN I
[continens missionem Benigni et adventum in Gallias].
Ad magni regis gloriam 
Recitemus victoriam, 
Qua Benignus egregius 
Mundanos fregit impetus. 
Id non nostrum ingenium, 
Ejus agat sed meritum. 
Ipsum quo laudis titulus, 
Nos ipse vehat precibus. 
Grata patrum primordia 
Ingens hostis perculerat : 
Tota propago germinis 
Inde jacebat humilis. 
Princeps mundi conciverat 
Fraudes, rixas, blasphemias, 
Luxus, furta, perjuria, 
Ritus profanos, idola. 
Ira nec ne invidia, 
Dolo ac vana gloria, 
Cupiditate maxima 
Is orbem demum ceperat. 
Hæc miserans Altissimus, 
Opem tulit labentibus, 
Primo lege, miraculis, 
Inde Patrum oraculis. 
Gens Judæa non credidit, 
Gentilitas hoc respuit, 
Quoadusque justitia 
Leniretur clementia. 
Jam tandem virga floruit, 
Radix Jesse quam protulit, 
Exultet omne seculum : 
Maria fert remedium. 
Princeps pacis et Dominus, 
Magnis micans virtutibus
Nebulosa commercia
Forti proturbat dextera. 
Tunc et castris invidiæ 
Agmen infert justitiæ ; 
Tunc hostis vasa diripit, 
Ac spolia distribuit. 
Hinc revocat ad veniam 
Prostratos per nequitiam ; 
Virtutum pandit semitam 
Queis ad alta proficiant. 
Pulsis ergo languoribus, 
Salus per omnes spargitur : 
Utque hoc fiat plenius, 
Pro morte vita moritur ; 
Non ut morti succumberet, 
Sed ipsam quo perimeret, 
Ut leo potentissimus, 
Nam resurrexit protinus. 
Ab inferis lux rediit, 
Hoste multato vinculis : 
Captivos secum revehit, 
Claustris confractis tartari. 
Victor inde discipulis 
Apparens corde territis, 
Dum vitæ fert indicia, 
Nutantum firmat intima. 
Quibus ante quæ dixerat, 
Rursus mandata memorat : 
Ire per orbem imperat, 
Cunctas salvare animas, 
Verbo fugare crimina, 
Fide purgare pectora, 
Ægris ferre levamina, 
Stultis dare prodigia. 
Magna post hæc in gloria 
Ipse conscendens sidera, 
Sanctum misit Paraclitum 
Suos docere plurimum. 
Qui linguis acti flammeis, 
Verbis tonant mirificis ; 
Tum signis ac miraculis 
Mundo coruscant inclytis. 
Sic salus et redemptio 
Diffunditur in populos, 
Ac liberat innumeros 
Per auctores magnificos. 
E quibus gemma splendida 
Magnus Joannes emicat, 
Quem Jesus solum legerat 
Verba fari deifica. 
Hujus auditor maximus, 
Polycarpus eximius, 
Asianæ metropolis 
Effulsit præsul Ephesi. 
Hæc opus Amazonidum, 
In ora sita marium, 
David structa temporibus, 
Multis clara nominibus : 
Ptele, Smyrna ac Ephesus, 
Plinio teste, legitur. 
Urbs olim fama nobilis, 
Nunc Joanne percelebris, 
Polycarpo laudabilis. 
Hic, ut arbor fructifera, 
Verbi ferebat monita, 
Dirigendo discipulos, 
Pulchros ut palmes pampinos. 
In quibus vir eximius 
Irenæus agnoscitur, 
Gallorum genti prævius, 
Qui dux et martyr sistitur. 
Jam nos gradu penultimo, 
Vix gradu nisi tremulo, 
Horum sub fasce rhythmico 
Regi precamur merito. 
Ergo fisi clementia 
Redemptoris quam maxima, 
Almi Benigni merita 
Stylo pangamus inclyta. 
Gloriosus Irenæus 
Postquam condignis actibus 
Vitæ coronam meruit 
In procinctu certaminis, 
Doctori tunc præcipuo, 
Post athletæ fortissimo, 
Polycarpo cubiculi 
Pausanti claustris astitit. 
Nos, inquit, Pastor optime, 
Christo scias convivere. 
Nil promissis imminuit, 
Pro parvis magna reddidit. 
Nunc ut patrem carissimum 
Hortor ac precor nimium, 
Genti Gallorum consulas, 
Erroris captæ macula. 
Viros doctrina præcluos, 
Virtutibus eximios, 
Benignum ac Andochium 
Sacrum dantes officium, 
Thyrsum quoque diaconem 
Honestate consimilem, 
Quia rex regum imperat 
Illo quam cito dirigas. 
Ibi nam esse patulum 
Credulitati officium, 
Quo et ipsi exuviis 
Gentem attollant propriis. 
Ore martyr mellifluo 
Hæc affatus, continuo 
Cum odore mirifico 
Atque splendore nimio, 
Turma vallatus cœlica 
Regna revisit supera, 
Cum odoris fragrantia 
Cubile patris foveat. 
Mox filios carissimos 
Præsul complexus animo, 
Jussa pandit cœlestia, 
Mentes parent et corpora. 
Attollunt palmas celeres, 
Christum laudant unanimes : 
Se subire gratissimum 
Omne pro ipso asperum. 
Exultans pastor optimus, 
Secum deductis fratribus 
Hinc precabatur prospera 
Cymba vehendis dubia. 
Ergo favente gratia 
Applicatur navicula 
In locis claris insulæ 
Cyrnos dictæ de nomine. 
Hanc Corsa quædam Ligurum, 
Taurum sequens ad pabulum, 
Prius ignotam reperit, 
Corsicamque innotuit. 
Amœna hæc ac fertilis, 
Catochite pernobilis. 
Lapis fatu dignissimus 
Admotis hærens manibus. 
Illic freti spiramina 
Opperientes congrua, 
Cum post dies placabile 
Nauta jussisset scandere, 
Tunc procella reducitur. 
Vox ipsa hæret faucibus ; 
Sancti pro conscientia 
Mirantur, sibi talia 
Cur contingant incommoda. 
Conqueritur fraternitas : 
Hic residere cominus 
Non necesse conspicimus : 
Christus hic passim colitur, 
Ac laudatur ab omnibus. 
Thyrsus ad hæc sanctissimus 
Talia refert patribus : 
Gignebat mihi scrupulum, 
Nos omne ministerium 
Non quidem ferre congruum. 
Sed videtur hæc ratio, 
Nos oratu assiduo 
Rem deferre Altissimo. 
Assentiunt, et protinus 
Justis insistunt actibus ; 
Cum Irenæi studia 
Horum pulsant discrimina. 
Adstat Benigno eminus : 
Non, inquit, ista casibus, 
O confrater sanctissime, 
Sed divæ providentiæ 
Nutu scias contingere. 
Majestas jubet cœlica, 
Andeolus ut veniat : 
Quem sustinete paululum, 
Nam aderit post triduum. 
Mox Polycarpum repetit ; 
Causas refert periculi, 
Nisi pergat Andeolus 
Hos retineri penitus. 
Surgit pater dulcissimus, 
Advocatur Andeolus, 
Ire monetur ocius ; 
Quod ille mox complectitur. 
Conscensis tandem ratibus, 
Christo duce, confratribus 
Tres post dies adjungitur, 
Illis congratulantibus. 
Sic gradibus dispositis, 
Pontificis, presbyteri, 
Levitæ, subdiaconi, 
Ordinem supplent Domini. 
Tunc navibus applicitis, 
Incerta sulcant æquoris, 
Ac Dei providentia 
Advehuntur Massilia. 
Quam Phocenses ex Troia 
Olim pulsi Dalmatia, 
Tarquino Romæ consule, 
Condiderunt magnifice. 
Inde ingressi Rhodanum, 
Qui fretum intrans Gallicum, 
Mira tumens pernicie, 
Non sinebat meabile, 
Donec hoc Cneus Marius 
Fossis atque meatibus 
Novem oris dispertiit, 
Sicque nautis consuluit. 
Hinc exorantes Dominum 
Lugdunum citi expetunt, 
Quo Zachariam abditum 
Confessorem reperiunt. 
Cives civis amplectitur ; 
Mutuis gaudent visibus ; 
Sanctus in eis Spiritus 
Justis plaudebat actibus. 
Urbs illa prima Galliæ 
Dote præstabat gloriæ. 
Plancus quippe Munatius, 
Ciceronis discipulus, 
Ipsius rector patriæ, 
Octaviani tempore, 
Ceteris ut dissimilem 
Sic exstruxit mirabilem. 
Hanc Severus obsederat 
Ac pridem totam verterat, 
Claudii Albini vanitas 
Cum hanc sibi præsumpserat. 
Præfatus præsul Domini, 
Irenæus mirabilis, 
Huic urbi præfuerat, 
Ac plebem digne rexerat ; 
Quam tyranni sævitia 
Tunc cum ipso prostraverat. 
Tanta fuit tunc rabies, 
Ut Rhodani pernicies 
Cruore ferret martyrum 
Rubri maris indicium. 
Hic sancti forte sederant, 
Christi laudantes gratiam, 
Cum illos monet angelus, 
Uti sacer Andeolus 
Carpentoraci gentium 
Mittatur ob remedium. 
Sancti sodales illico 
Cœlesti parent nuntio. 
Dolent fratris absentia, 
Sed salus parta recreat. 
Illo iste dirigitur, 
Quo magnus martyr colitur. 
Isti tenentes Galliam 
Heduam læti properant. 
Hæc civitas sic dicitur 
Ab hædis concertantibus, 
Augustiduni nomine 
Julio aucta Cæsare. 
Ubi Faustus, vir nobilis, 
Christum colens in abditis, 
Hos dum benigne suscipit, 
Deicolas intelligit. 
Quibus offert clarissimum, 
Dicandum Deo filium, 
Symphorianum, nobilem 
Post consecrandum martyrem. 
Ibi sanctis virtutibus 
Ac doctrina pollentibus 
Lucra multa suppeditant : 
Ad fidem plures convolant. 
Quos Benignus sanctissimus 
Sacris mergebat fontibus, 
Liniebat et chrismate 
Pontificis subschemate. 
At beatus Andochius, 
Thyrsus quoque diaconus, 
Pari pollentes dogmate, 
Plebem levabant gurgite. 
Tunc Lingonum in finibus 
Christum colens attentius, 
Fausti germana nobilis, 
Hos cum venire comperit, 
Fratrem exorat precibus, 
Quo mereatur cominus 
Sanctorum frui visibus 
Suis valens nepotibus. 
Ubi Faustus hoc retulit, 
Sancti consulto Pneumatis 
Omnibus id complacuit, 
Ut magnus testis Domini 
Illuminandis populis 
Benignus pergat Lingonis, 
Augustiduni sociis 
Causa relictis fidei. 
Tunc edictum processerat, 
Toto orbe christicolas 
Insequendos, ut refugas, 
Tormenta ferre plurima. 
Aurelianus pestifer 
Hæc mandabat per præsides. 
Cogi cunctos in vincula, 
Ni dis ferant libamina. 
Advocans ergo socios 
Almus Benignus inclytos, 
His commonendos credidit, 
Ut jussa spernant cæsaris : 
Ecce Salvator vocat, o sodales, 
Præbeant aures monitis fideles, 
Quibus assignans meritos honores 
Præmia spondet. 
Quisque sit promptus fidei calore, 
Dæmonis spernat minitantis iras, 
Terga nec vertat, facili ruina 
Lapsus ad ima. 
Instat atroci beluinus hostis 
Milites bello superare Christi ; 
Sed regens virtus famulos ab alto 
Sternit iniquos. 
Sævit et stulti rabies tyranni, 
Impie mandans cruciare mites, 
Jussa ni temnant deitatis, omnes 
Vana colentes. 
Pugna certantes animosa terret, 
Arma sed vires animi ministrant. 
Spiritus hostem terat, ut rebellem 
Prava moventem. 
Crescat affectus, pietas ametur, 
Pestis abdatur, populus novetur, 
Christus et cunctis intimetur 
Rite colendus. 
Asperum quidquid patiamur ipsi, 
Corpus inflictos ferat et dolores: 
Victor æternis animus coronis 
Jure nitebit. 
Me vocat summi deitas tonantis : 
Corpus exponam jugulis tyranni. 
Nunc precor dulcem sociis salutem 
Munere Christi. 
His peroratis, dulcibus 
Illos fovens amplexibus, 
Divino plenus Spiritu 
Lingonas petit protinus. 
Hujus urbis auctoritas 
Olim Romanis agnita, 
Munus sub divo Cæsare 
Meruit amicitiæ. 
Hanc gentilis erronea 
Prisco ritu dementia 
Religione maxima 
Suis sacris fœdaverat. 
Ibi nemo deicola 
Unquam ante docuerat, 
Divina donec bonitas 
Illo Benignum miserat. 
Quem Leonilla nobilis 
Uti Christum mox suscipit, 
Trium nepotum gratia 
Toto nisu sollicita. 
Hos doctrina mirabili 
Athleta sacer imbuit ; 
Ac demum sancti Spiritus 
Dignos dedit muneribus. 
Qui post, testes idonei, 
Per gloriam martyrii 
Deo dicarunt animas, 
Cui laus est in secula. 
Amen.
CARMEN II 
[seu correctio primis].
Galliarum nobilitas 
Insignis cunctis gloria 
Gentibus olim claruit, 
Ut referunt historici. 
Namque regum ac principum 
Adversis rebus prosperum 
Nemo dabat suffragium, 
Hi ni ferrent præsidium. 
Hanc fert trina divisio, 
Quarum Belgæ principio, 
Aquitani novissimo, 
Celtæ tenentur medio. 
Hæc nunc Comata dicitur, 
Ac Lugdunensis scribitur, 
Ubertate felicior, 
Lenitate præclarior. 
Cæsar quondam dum præliis 
Orbem Romanis subdidit, 
Hos amicos instituit 
Ac senatores censuit. 
Postquam vero divinitas 
Salutis dedit pignora, 
Hanc Johannis melliflua 
Christo sacrarunt monita, 
Qui speciali gloria 
Ejus effulsit gratia. 
Romæ Trajano principe, 
Hic quievit pacifice, 
Cujus pro mira requie 
Fertur sepultus vivere. 
Cujus splendore jubaris 
Radiati discipuli, 
Polycrates metropolis 
Legitur præsul Ephesi, 
Ac Smyrneorum docilis 
Polycarpus enituit. 
Hæc duo luminaria 
Tunc fulgebant in Asia, 
Marcus Verus Aurelius 
Antoninus, ac Lucius 
Male sceptra cum gererent, 
Deicolasque perderent. 
Tunc Polycarpus nobilis 
Palmam tulit martyrii ; 
Insigne sed cognominis 
Polycrates retinuit. 
Cujus pia sagacitas 
Gallis transmisit dogmata, 
Irenæique sophia 
Post refulsit egregia ; 
Qui Photino clarissimo 
Lugduni primo præsuli 
Tunc dicato martyrio 
Sancto successit merito. 
Severiana feritas 
Orbis jura pervaserat, 
Post Pertinacis funera 
Qui Commodo successerat. 
Malis ipse deterior, 
Christum quærebat gladio. 
Cujus edictis pessimis 
Irenæus occubuit. 
Hujus namque temporibus 
Ut supra jam retulimus, 
Sanctos Gallorum finibus 
Advenisse comperimus. 
Antoninus Caracalla 
Post quem sumpsit insignia. 
Marcus, qui et Aurelius 
Aurelianus legitur, 
Sub quo gesta describimus, 
Post Macrinum præficitur. 
Hæc jam ante descripsimus, 
Sed ideo repetimus, 
Quo veritas historiæ 
Digno vehatur ordine. 
Nam Severi, Antonini, 
Macrini ac Aurelii 
Illos constat sub tempore 
Doctrinæ rivos fundere. 
Sed relator historicus, 
Non perspectis temporibus, 
Errorem veris martyrum 
Gestis induxit nominum. 
His præmissis in titulo, 
Lectorem monet ratio, 
Ne prolixa oratio 
Quandoque sit fastidio.
CARMEN III 
[complectens martyrium].
Romanorum imperio 
Aureliano prædito, 
Galliarum in finibus 
Exit edictum cominus, 
Dominis et præsidibus, 
Tribunis et comitibus, 
Totum orbem regentibus, 
Patrum lege viventibus, 
Deorum sacris imbui, 
Instare cærimoniis, 
Toto mundo subveniant, 
Qui se tueri nequeant. 
Esse genus sacrilegum 
Recenti sectæ deditum, 
Quod caveri ab omnibus 
Ac inquiri præcipimus. 
Hoc solum nisi pereat, 
Periclitari omnia. 
Senonis hæc statuerat, 
Quo Columbam sacraverat. 
Hinc Sedelocum venerat, 
Ac sanctos Dei straverat. 
Post peracta flagitia 
Divioni se verterat, 
Ingens ubi fœcunditas 
Frugum nitescit copia. 
Planities vastissima, 
Quam bina lustrant flumina. 
Juga vinetis consita 
Patriæ dant suffragia. 
Illo cæsar mandaverat, 
Comitis ut industria 
(Quia situs placuerat) 
Sedes struatur regia. 
Sic mire tunc artificum 
Summum vigebat studium : 
Opus quippe magnificum, 
Atque munimen turrium, 
Quæ triceno atque terno 
Tunc levabantur numero ; 
Pulchra sede latissimum 
Condecorabant oppidum. 
Divionis vocabulum 
Cui tunc fuit inditum, 
Ob templorum et numinum 
Profanum sacrilegium. 
Quo ingressus imperator, 
Magno repletus gaudio, 
Evocato Terentio, 
Opus collaudans, illico 
Templa diis ut statuat, 
Summa jubet instantia : 
Jovi tutori patriæ 
Ac Saturno agricolæ : 
Ædem quoque Mercurio, 
Scientiæ præposito : 
Universi quo veniant, 
Hisque libamen offerant. 
Christicolas sic insequi 
Uti auctores sceleris, 
Quorum dii præsentiam 
Nusquam ferre prævaleant 
Felix Benignus meritis 
Tunc præsidebat Lingonis, 
Deo carus ac populis. 
Hic generosus claruit 
Stirpe priorum nobili, 
Et ab ipsis cunabulis 
Christum baptismo induit. 
In quo virtutum gratia, 
Cum doctrina melliflua 
Atque signorum gloria 
Spiritus almi munere 
Enitebant præcipue. 
Qui verbi fundens semina 
Discurrebat per omnia, 
Ut apes prudentissima, 
Lucra ferendo maxima. 
Hic Divionis patria 
Suscipitur egregia, 
Quo nunquam ante gratia 
Residere valuerat. 
Hic deitatis signifer 
Cunctos docebat pleniter, 
Verbo, signis, miraculis 
Multos consignans fidei. 
His diebus in villula 
Spaniaco perrexerat, 
Cœleste regnum incolis 
Spondens fonte baptismatis. 
Comes ergo Terentius, 
Deitatis ut inscius, 
Fama jam notum omnibus 
Illum sic prodit cominus : 
Cæsar, invictum decus o Quiritum, 
Nos scias priscum dare diis honorem : 
Hujus ignaros scelerisque nosce 
Nos tua scire. 
Attamen nostris residens in oris 
Legifer quidam populis honestam 
Prædicat vitam sine fine partam, 
Qui sibi cedant. 
Exterus nobis habitu videtur ; 
Fonte credentes lavat, et resignat 
Balsamo, numen vocitando divum 
Quod regit ipsum. 
Valde nam signis micat hic stupendis : 
Lumen orbatis, via nec ne claudis, 
Patet auditus, requies furenti, 
Famina mutis. 
Imperat morti, reducemque functis 
Spiritum reddit ; sacra sed refugit 
Vestra, quæ totus veneratur orbis, 
Vosque rogatis. 
His imperator agnitis 
Furorem stillat pectoris, 
Ac demum ore rabido 
Talia fert Terentio : 
Hoc crudele genus, hic publicus hostis habetur, 
Qui crucis eximios proterit arte deos. 
Concite quæsitum mandet per cuncta satelles : 
Verbera, vincla gerat, dis nisi vota ferat. 
Aurelius ut dixerat, 
Terentius cum valida 
Sanctum manu quæsierat ; 
Ac Spaniaco villula 
Prædicantem repererat ; 
Quem cæsum corripuerat, 
Vinctumque, ut præceperat, 
Cæsari præsentaverat. 
Cum torvis sanctum oculis 
Respectans auctor criminis, 
Sic Benignum alloquitur, 
Sedens tribunal impius : 
Tene, profane, dedit fama pia spernere sacra, 
Temnere prodigiis jussaque nostra tuis ? 
Jam nunc ut pandas nomen, genus unde jubemus, 
Quisve tibi cultus dicito, quisve Deus. 
Ad hæc athleta Domini, 
Signo munitus fidei, 
Arma constanter arripit, 
Sicque respondet principi : 
Nomen christicolæ præfero clarum : 
Nomen nam proprium nosce Benignum. 
Cum sanctis patria fratribus ista 
Directus, Dominum prædico Christum. 
Ad hæc imperator ait : 
Princeps imperii, solus moderator et orbis 
Patrum lege vehor, cui datur omnis honor. 
Quænam sit tanti miror constantia verbi, 
Spernas ut jussa, diis neque thura feras. 
Signifer ut pestis, ergo tormenta subibis, 
Ac vitam spondens, mortis eris patiens. 
Felix Benignus meritis 
Ad hæc respondit cæsari : 
Christus hæc docuit verba fidelia : 
Cum judex tumidus corpora perimat, 
Nil mens tunc metuat, mortis ut inscia, 
Quæ vincit mala gaudia. 
Corpus, cæsar, habes : congere plurima 
Tortor queis rabidus membra coerceat : 
Victor namque animus non timet aspera ; 
Quin spectat pia gaudia. 
Aurelianus asperis 
Cernens sanctum non dejici, 
Blandis illum alloquiis 
Sic attentare voluit : 
Consule, quæso, tibi, pœnas quo fugere possis ; 
Infer dona sacris, respue quæ recolis. 
Per, te pontificem statuam per numina primum, 
Muneribus clarum, laudibus eximium. 
Felix Benignus meritis 
Ad hæc respondit cæsari : 
Hæc te pestiferis fallere prosperis 
Constat ; hæc miseris nam bona suggerit 
Dæmon falsidicus, quæ cito diripit, 
Spes nec ulla supererit. 
Me rector superis instruit artibus, 
Queis vincens animus crimina sobrius 
Regnum percipiat, quo juge vigeat 
Ditatus ope plurima. 
Non me decipies, impie, fraudibus : 
Christum mente veho, concino, prædico : 
Hunc nulla mihi res morte nec auferet, 
Cujus laus mea gloria. 
Judex ipse velox puniet improbos, 
Sanctos qui interimunt pectore pessimo : 
Hunc orbis Dominum noveris ac tuum, 
Juste qui regit omnia. 
Hæc dixerat sanctissimus, 
Cum extemplo succenditur 
Uti fornax Aurelius, 
Vixque jam mente regitur. 
Tunc pius malis traditur, 
Ad trochleas extenditur, 
Et alternatis viribus 
Flagris totus discinditur. 
In his manet immobilis 
Magnus athleta Domini : 
Quin et vultu lætissimo 
Laudes sic dat altissimo : 
Grates solvo tibi, rex bone, maximas, 
Qui me martyrii stemmate provehis : 
Nunc præsta, patiens ut ferat aspera 
Mens sublimis ad omnia. 
Tunc jam retectis intimis, 
Visceribusque patulis, 
A tenebrarum filiis 
Sic veri doctor luminis 
Retruditur in tenebris : 
Quo reorum exuviis 
Vermes scatebant putridis, 
Cum fœtore horribili. 
Ibi confestim angelus 
A Domino dirigitur, 
Cujus adventu vulnera 
Mox obducuntur omnia. 
Ac per noctis imperia 
Diva fulsere lumina : 
Odor fœtorem dispulit, 
Salus virtutem contulit. 
Aurelianus impius 
Die sequenti cominus 
Suis sanctum minacibus 
Jubet sisti conspectibus. 
Tunc una cum Terentio 
Cernens aspectu splendido 
Laudes ferentem Domino, 
Stupens affatur illico : 
Testor ut edicas per numina diva, Benigne, 
An vere valeas, falleris an magica ? 
Jam te confossum flagris et corpore sectum 
Nec lumen miror carmine sacrilego. 
Felix Benignus meritis 
Ad hæc respondit cæsari : 
Lex Christi studiis præminet optimis, 
Nec fert præstigiis pectora pollui : 
Quin damnat stolidos, horret et impios, 
Sanctis dedita moribus. 
Virtus Altithroni vulnera depulit, 
Cujus me fidei gratia protegit, 
Quem nunc glorifico, laudo, recenseo 
Voto, vocis et organo. 
Aurelianus impius 
Talia refert protinus : 
Linquere te sectam moneo, Benigne, protervam, 
Numina nec ne coli, queis vehimur superi. 
Sin, tormenta dabis, mortisque extrema subibis, 
Crimine damnatis ac sociatus eris. 
Felix Benignus meritis 
Ad hæc respondit cæsari : 
Ipsa sub tribula cæditur hispida 
Granum cum palea ; denique torrida 
Fornax extenuat chrysea munera, 
Dum sordis terit improba. 
Sic justi meritum lubrica non tegunt, 
Quamvis consocio verbere terreant : 
Auro quin rutilo purior, abdito 
Mentis gaudet in intimo. 
Sed jam parce minis, parce superfluis 
Quæ profers monitis : subjice corpori 
Quæ tormenta velis ; stat quoque nobilis 
Mens inflexa sub asperis. 
Postquam martyr hæc protulit, 
Cæsar stupens conticuit : 
Solitasque mox hostias 
Diis ut ferat, imperat. 
Ipse stipatus agmine 
Sanctum jubet assistere, 
Ut gustaturum propere 
Carnis libamen fœtidæ. 
Tunc athleta fortissimus 
Totis ad Christum nisibus, 
Cœlo fixis luminibus, 
Hæc proloquens convertitur : 
Rector cunctipotens, prospice clemens, 
Nec fœdare sinas ora, sacrato 
Consignata cibo, robore forti 
Sed collide, precor, monstra nefanda. 
His dictis a sanctissimo, 
Signo crucis mox edito, 
Virtus adest uranica, 
Potenti micans dextera. 
Verus Deus falsos terit, 
Simulacra comminuit. 
Vento vanos contradidit, 
Vas cum carne disparuit. 
Ingens fragor intonuit, 
Idolatras qui perculit ; 
Ipsum auctorem sceleris 
Amentem pene reddidit. 
Gloriosus tunc Benignus, 
Utrisque plaudens manibus, 
Hymnum sic dat Altissimo, 
Vivæ vocis in jubilo : 
Rex immense, tibi gloria laudis, 
Qui summis renites jure trophæis : 
Os servare meum qui voluisti, 
Quo te glorifico pectore toto. 
Hinc conversus ad cæsarem, 
Tunc sanæ mentis impotem, 
His appellare voluit 
Infausti sensus animi : 
Quid jam, cæsar, agis ? Nam tua perdis. 
Tutores fugiunt, nec sibi prosunt. 
Quid portenta colis ? Verus habetur 
Christus, scito, Deus, jure colendus. 
Cui respondit Aurelius : 
Hoc pia sanctorum constat bonitate deorum : 
Mites, pacificos noveris atque pios. 
Quos tibi propitios, si vis, Benigne, probabis, 
Si cultor redeas, vel sibi vota feras. 
Admirans martyr optimus, 
Ad hæc respondit protinus : 
Expers sensus, ait, cæsar, haberis, 
Qui quæ falsa vides, vera fateris. 
Profer jam varios nunc cruciatus ; 
Victor Christus adest, meque tuetur. 
Tunc tyrannus infremuit, 
Jamque pene exanimis, 
Uti leo irrugiit, 
Frendens voce horribili. 
Afferri saxum præcipit, 
Quod cavari instituit. 
Sancti pedes immittere 
Cum plumbo jubet impie. 
Hinc calefactis subulis, 
Per longum mandat digitis 
Ut infigantur artius, 
Nervis obrigescentibus. 
Sic consummato scelere, 
Retruditur in carcere. 
A cæcatis in tenebris 
Ducitur doctor luminis. 
Canes bissenos stimulis 
Famis actos acerrimis, 
Ut voraretur morsibus, 
Cum ipso mittunt cominus. 
Seno dierum circulo 
Hi privantur viatico. 
Militaris custodia 
Adhibetur quam plurima. 
Inter hæc martyr inclytus, 
Deum laudans attentius, 
Cunctis Christum annuntiat, 
Hæc promens voce publica : 
Quos natura tulit nobilis omnes, 
Præfecti, comites, atque tribuni, 
Adstans nec ne meis turba triumphis, 
Verbum nunc fidei sumite cuncti : 
Regi sidereo credite Christo, 
Qui dat summa suis munera lucis, 
Qui Patris solio præsidet amplo 
Unus cum Spiritus flamine sancto. 
Lux præclara redit. Fugite noctis 
Loti fonte pio nubila, lethi 
Quo sordes pereant. Impius hostis 
Queis pœnas revehit morte subactis ? 
Huc vanus properat Aurelianus. 
At vos pestiferos linquite ritus, 
Ut vitæ nitida luce beandi : 
Hac spe sustineo tanta fideli. 
Tunc arctato in carcere 
Doctore indulgentiæ, 
Uti agnus innoxius 
Vorandus datur canibus. 
Sed jam largitor muneris, 
Sui memor clientuli, 
Confert cito solamina, 
Quibus victorem relevat. 
Cœlestis adest nuntius, 
Magna luce conspicuus, 
Qua fugantur mox horrida 
Diræ mortis obstacula. 
Hinc sæva canum rabies, 
Ut leones in Daniel, 
Mites cœperunt lambere 
Quem putabantur perdere. 
Omnis pœna disperiit 
Adventu tanti luminis : 
Vires et salus corpori 
Gloria crescit fidei. 
Quem tyranni imperio 
Privaverant edulio, 
Pane datur angelico 
Ac mulcetur alloquio : 
Serve fidelis, 
Accipe dulcis 
Munera doni : 
Quæ meruisti 
Stant tibi partæ 
Serta coronæ. 
Quæ dabit ille 
Qui regit omne. 
Agmine fratrum 
Conjubilantium 
Jam sociare 
Lumine vitæ. 
Tanto gavisus nuntio 
Lætabatur in Domino, 
Nil jam doloris sentiens, 
Sed morte vitam leniens. 
Jam nunc restat, ut patulo 
Sancti prodatur passio ; 
Quia Christus, rex gloriæ, 
Suos sic præstat vincere. 
Sexta dies advenerat 
Martyris pro victoria 
Ac impii mœstitia ; 
Quam sic ordo commemorat. 
Sceleratus Aurelius, 
Sancti male sollicitus, 
Discens ab internuntiis 
Gloriam Christi martyris 
Anxio pensat spiritu, 
Quibus hunc cruciatibus 
Tradendum perdat cominus. 
Hæc tandem dictat stantibus : 
Imperii spretor, sacrorum necne deorum 
Ablatus superis occidat, ut meruit. 
Jam miles properet, jam collum vecte recidat, 
Cuspide transfigat : sic sua fata volunt. 
Ad hæc ministri sceleris 
Irrumpunt claustra carceris, 
Peracturi consilium 
Cæsaris iniquissimum. 
Quos ut vidit deicola, 
Jam se vocari æstimat. 
Supplex precem accelerat, 
Ore profundens talia : 
O celsi Genitor maxime Verbi, 
Jam te glorifico laude perenni, 
Qui pressis rabidi viribus hostis, 
Tanta me præcipis sorte beari. 
Præsta, sidereæ conditor aulæ, 
Quo sim pura tibi victima, pulchræ 
Fratrum consocius rite coronæ, 
Quos nexit fidei gratia summæ. 
Aspectu placido respice, posco, 
Sponsæ vota, tuo sanguine lautæ. 
Christi conspicuum nomen ubique 
Pandatur, vigeat, semper ametur. 
Vix hæc verba compleverat, 
Cum miles pungens latera, 
Ferrum librat in viscera, 
Costarum pandens intima. 
Mole vectis hinc ferrea 
Sævi manu carnificis 
Icti forti conamine 
Collum truncatur propere. 
Sic athleta sanctissimus, 
Dei certans pro legibus, 
Victis triumphat hostibus, 
Mortis subactis viribus. 
Plebs sanctorum tunc aderat, 
Quam martyr edocuerat, 
Quæ caritatis gratia 
Ejus spectabat trophæa. 
Quam simplex, quamque nitidus 
Ipsius fuit animus, 
His demonstrare voluit 
Clemens virtus Altissimi : 
Nam columba mox nivea, 
Carnis linquens obstacula, 
Luce compta deifica, 
Cœli petit fastigia. 
Cernunt ista christicolæ, 
Divino pleni nectare, 
Quos odor suavissimus 
Pene dabat cœlestibus. 
Tanto peracto scelere, 
Cæsar discedit concite, 
Pœnas daturus proxime 
Justo Dei examine. 
Tunc Leonilla nobilis 
Beati corpus martyris 
In magno sic mausolæo 
Digno componit loculo, 
In proprio prædiolo, 
Constructa super absida. 
Miraculorum gloria 
Quo martyrem mirificet 
Per longa secla Dominus, 
Cui laus est et gloria.