1a Entre 507 et 523. ?? Grégoire, évêque de Langres, attribue à Saint-Bénigne le territoire situé entre la basilique et le Suzon et fait de ce territoire l’unique cimetière de Dijon. D’après Chron. S.B., fol. 4v [Bougaud, S.B., p. 15]. Sanctus Gregorius, postquam sibi divinitus revelatum transtulit sancti martiris corpus, condignamque illi eleganti opere jussit edificari basilicam, omnem hanc terram [i.e. ab alveo torrentis, qui per medium influit burgum, usque ad locum quo est monasterium] dedit sancto Benigno, constituitque ut hoc solum esset generale cimiterium, pertinens ad jus istius monasterii deinceps et in futurum. ?? 1b ?? ?? L’évêque Grégoire nomme à la tête de la communauté de clercs chargés de la garde du tombeau de saint Bénigne le prêtre Eustade de Mesmont. Arch. Côte d’Or, 1 H 144, f. 143: notice accompagnant un catalogue d’abbés compilé au XVIIe siècle. Hunc ergo sanctum Eustadium presbiterum beatus Gregorius Lingonensis antistes e Magnimontensi oppido Divionem evocavit, ut eorum quos ad custodiam corporis sancti Benigni ibi congregaverat pater esset monachorum; quibus et sanctissime praefuit et religionis praecepta saluberrima dedit. ?? 2 Entre 507 et 540. ?? L’évêque Grégoire de Langres donne à la communauté de Saint-Bénigne la «pôté» de Cessey-sur-Tille avec l’église et 13 localités qui en dépendent. D’après Chron. S.B., fol. 5 [Bougaud, S.B., p. 15-16]. Sanctus Gregorius, edificato templo ad honorem Dei et sancti martiris ejus Benigni, congregationem hic adunavit monachorum, ut eis non deessent temporalia subsidia, studuit ditare hunc locum, terrarum possessionumque larga munificentia. Dedit ergo de rebus propriis et de rebus episcopii plurima; inter que dedit potestatem que dicitur Saciacus, cum ecclesia et omnibus appenditiis, scilicet villas numero. XIII., que sunt Corleius, Isiadus, Rumiliacus, Fraxinus, Camberia, Linerolus, Brucialis, Bruciacus, Cernadus, Vallis, Bona Curtis, Juvenadus, Longus Campus: istas villas, cum omnibus adjacentiis seu et omni se superposita, campis, pratis, silvis, pomiferis, pascuis, accessis, aquis aquarumque decursibus, et omnes reditus totum ad integrum, una cum mancipiis, libertis, cum omni peculio ipsorum, una cum accolabus, dedit ad servitium monachorum jure perpetuo ad possidendum. ?? 3 Entre 514 et 523. ?? Le pape Hormisdas confirme la constitution de l’évêque Grégoire de Langres (ci-dessus, n° 1). (acte faux). D’après Chron. S.B., fol. 4v [Bougaud, S.B., p. 15]. [Sancti Gregorii] constitutionem confirmavit apostolica auctoritate Hormisda. ?? 4 Après 534. ?? Hildebert, personnage de haut rang donne à Saint-Bénigne la villa de Vosnon en Sénonais et quatre manses et demi sis à Viserny en Tonnerrois. D’après Chron. S.B., fol. 5 [Bougaud, S.B., p. 16]. Hilbertus senator et comes hujus provincie et /??/ sis sancto Benigno villam que dicitur Vulnonis, sita in pago Senonico dedit et in pago Tornodoriensi alias possessiones quasdam in — amisimus. Solummodo [Vulnonis] villam recepimus studio et industria [Arnulfi prioris] huius loci, tempore Rotberti regis, auxiliante Stephano [Tr]ecassino comite, una cum Oddone itidem comite prefate civitatis data pecunia parva de manibus direptoris — traxit pro possessione; dedit in Viserniaco mansa quatuor et semis qui pro [...] mansis. ?? 5 Après 584. ?? Le roi Gontran distribue ses trésors entre les pauvres et fait d’importantes donations aux églises, entre autres à Saint-Bénigne. D’après Chron. S.B., fol. 5 [Bougaud, S.B., p. 29]. Guntrannus rex Francorum, cum jam anno XXIII regnum Burgundie feliciter regeret, videns sibi liberos non superesse, cepit thesauros suos in elemosinis pauperum distribuere, monasteria et loca sancta ex ipsis thesauris ditare. Inter que et ecclesiam hujus patroni nostri, sancti scilicet martiris Benigni donis obtimis extulit. ?? 6 Après 584. ?? Le roi Gontran donne à Saint-Bénigne le village de Larrey-sur-Ouche et confirme toutes ses possessions depuis le pont de Dijon jusqu’à la villa de Fleurey, à Bessey, à Colonges, Plombières, Saligny, Conge, Velars, Champagny, Lantenay, Giron, Corcelles, Flavignerot, Prenois, Gissey-sur-Ouche, Marigny, Barbirey et dans d’autres lieux. Cette donation doit assurer l’entretien des religieux qui auront à prier pour le roi, ses successeurs et la prospérité du royaume. D’après Chron. S.B., fol. 9v-10 [Bougaud, S.B., pp. 29-30]. Ipse denique domnus Guntrannus precellentissimus rex dedit sancto Benigno vicum qui est in prospectu hujus monasterii, tunc magne amplitudinis, vocatum Elariacum, cum omnibus appendiciis suis, super Oscaram fluvium situm; et omnia que nunc usque ad possessionem pertinent hujus loci, a ponte Divionis usque Floriacum villam contulit memoratus princeps sancto martiri Benigno: in Biciso scilicet, in villa Colonicas dicta, in Plumberias, in Siliniaco, in Scontio, in Villari, in Campaniaco, in Lentennaco, in Girone, in Corcellas, in Flaviniaco, in Prunido, in Jussiaco, in Matriniaco, in Barbiriaco, his et aliis locis mansa vestita et absa cum mancipiis plurimis utriusque sexus, terris cultis et incultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, ingreditus, exis et regressis, omnibus rebus exquisitis et inquirendis, totum ad integrum contulit memoria dignus rex Guntrannus Deo et sancto Benigno ad victum monachorum Deo in hoc loco deservientium ut pro se ac sequentium regum salute, et peccatorum remissione, regnique totius statu, Domini exorent clementiam monachi in isto loco degentes. ?? 7 Après 584. ?? Le roi Gontran institue la psalmodie continue (Laus perennis) à Saint-Bénigne, à l’imitation de l’abbaye des saints d’Agaune et décide l’union des deux monastères sous un seul abbé. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 10 [Bougaud, S.B., p. 30]. [Guntrannus rex ..] instituit ut ad similitudinem monasterii Sanctorum Agaunensium diu noctuque divinum in hac ecclesia persolveretur officium. Et ut hec institutio per succedentia tempora non tepesceret, vel monasticus ordo deperiret, constituit ut abbates illius loci, rectores et provisores in hac domo essent, ut una congregatio unusque utrobique servaretur ordo. ?? 8 Entre 584 et 593. ?? Le roi Gontran confirme la donation de Larrey à Saint-Bénigne. Acte perdu. D’après le diplôme de Clotaire III, ci-après, n° 14. ?? ?? 9 Entre 584 et 869. ?? Un roi des Francs donne à Saint-Bénigne la chapelle de saint Apollinaire qui aurait été construite in fundo Aquiliaco sur l’ordre de Clotilde en souvenir de la victoire remportée par Clovis sur ses ennemis en 500. D’après Miracula S. Apollinaris, I, 2 [AA.SS, Jul. V, p. 351]. In Burgundie partibus, in pago Divionense, [egregii pontificis et martyris Apollinaris] nomini consecrata habetur ecclesia ... in fundo cognomento Aquiliaco. Fertur namque virorum antiquorum relatione, eadem ecclesia ob victoriam de suis inimicis regi Clodoveo in eodem loco olim concessam, ab ejus conjuge christianissima Crotechilde videlicet regina, primitus inibi fuisse constructa; insuper quoque, ejusdem regine industria, ab urbe Ravenna prefati martyris reliquiarum delata pignora, atque in eadem basilica sunt collocata. Que nimirum ecclesia, tam ex regia liberalitate quamque etiam Langonice sedis pontificum largitione data est monasterio Divionensi. ?? 10 Entre 593 et 664. ?? Inventaires du domaine de Larrey exécutés par ordre de rois successeurs de Gontran. Actes perdus. D’après le diplôme de Clotaire III, ci-après, n° 14. ?? ?? 11 VIIe siècle. ?? Notice sur les acquisitions faites par Saint-Bénigne en Séquanie sur les routes conduisant de Dijon à Agaune. D’après Chron. S.B., fol. 10 et 10v [Bougaud, S.B., pp. 31-32]. Hic patronus noster sanctus Benignus illis in partibus (le long des routes qui unissaient Dijon à l’abbaye d’Agaune) plurima conquisivit terrarum predia per illud tempus, ut in eundo et redeundo abbates eorumque fideles ad hospitandum haberent sue possessionis loca. Siquidem, juxta vicum qui nuncupatur Urba, est ecclesia sancti Benigni nomine sacrata, quam ferunt eiusdem loci incole pertinuisse quondam ad jus istius ecclesie. In burgo quem vocant Pontem Arlie, super Dubam fluvium situm, medietas ipsius vici cum ecclesia dedicata in honore sancti Benigni, et villa juxta ipsum burgum sita, que dicitur ad Stabulos, olim fuerunt possessio istius abbatie: que in prestariam data, possidentium violentia ac principum injusticia, ac temporum variis eventibus sunt amissa. Super Lupam rapacissimum fluvium, loco nuncupato Petregio, per quod Romam petentium quondam fuit iter, et est juxta burgum Salinas vocatum, homines liberi ibidem commanentes, se et sua omnia commiserunt patrocinio hujus sancti Benigni; annisque singulis persolvebant ad ejus altare censum a semet constitutum. Honorati quidam homines ex territorio Vesonticensi, de villa Cusseiacus vocata, advenientes ad sancti Benigni limina, ejus patrocinio se comendaverunt mente devota. Permanserunt annis multis in hujus sancti Benigni et ei servientium monachorum famulatione ... Usque hodie possessionis, illius homines sancti Benigni servos se profitentur esse. ?? 12 632, 3 septembre. ?? Ermenbert et son épouse Ermenaire donnent en toute propriété à Saint-Bénigne leurs terres allodiales à Maisey en Langogne, à Posciacus et à Laignes en Lassois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 79v-80r, n° 32. C. Cartul. 50, fol. 171, n° 3. a. Pérard, pp. 7-8. — b. Pardessus II, pp. 14-15, n° 256. Sacrosanct? basilic? sub opido Divione constructa, ubi vir beatus Benignus, sacerdos et martir gloriosissimus, requiescit in corpore, ego, illustris vir Ermenbertus ejusque matrona Ermenoara: assumpsit nos voluntas, pro anim? nostr? remedio vel ?terna retributione, ut aliquid de rebus nostris ad suprascriptam basilicam vel sancto domno Benigno debeamus conferre, ut monachi vel pauperes ibidem consistentes pro nobis Domini misericordiam debeant deprecare; idcirco donamus, sicut superius diximus, a die presenti, hoc est locella aliqua quorum vocabula sunt hec: Masciacum, quod positum est in pago Lingonico, quod per commutationem viri apostolici domni Dodoaldi episcopi, ad venerabilem virum Bobolenum abbatem quondam pervenit; et alia locella duo, Posciacum et Fontem Lagnis, que posita sunt in pago Latescinse, una cum terris, curtiferis, et edificiis desuperpositis, campis, vineis, pratis, silvis, aquis, accessisque omnibus, quod portio nostra est, in supradicta locella, tam de alodo patrum nostrorum, vel undecumque ad nos ibidem pervenit, aut in antea pervenire potest, mancipiis, libertis, accolabus, quicquid ibidem ab antea possidemus aut in presenti tempore possidere videmur. Hoc totum sancto Benigno suisque actoribus damus, ita ut a presenti die in Dei nomine recipiant, habeant, dominentur, possideant, vel quicquid exinde actores ipsius ad profectum sancti Benigni suisque servientibus facere voluerint, liberam ac firmissimam, Christo presule, in omnibus exinde habeant potestatem, ut ipsi monachi, vel pauperes ibidem consistentes, pro nobis peccatoribus Domini misericordiam debeant deprecare. Si quis autem nostrum aut heres, aut coheres noster, vel quilibet, contra hanc donationem a die presenti dicere aut agere aliquid voluerit, inferat ad actores basilice sancti Benigni, una cum socio fisco auri libram unam, argenti libras quinque. Et ut hec donatio nostra omni tempore firma et stabilis, Domino permittente, debeat permanere, stipulatione subnixa firmamus. Actum in supradicto monasterio publice, anno ab incarnatione Domini DCXXXII. Ego Imbertus lector rogatus a supradicto Hermenberto hanc donationem conscripsi et datavi die tercio post kalendas septembris, anno quinto regni domini nostri Dagoberti regis. (En marge) De masciaco et Posciaco et fonte Lagnis (XIe s.). 13 Entre 637 et 650. ?? Délimitation du domaine de Larrey au temps de l’évêque Bertaud et de l’abbé Richimarus. Acte perdu. D’après le diplôme de Clotaire III, ci-après n° 14. ?? ?? 14 644, novembre. Marly. Plaid du roi Clotaire III confirmant à Saint-Bénigne le domaine de Larrey. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 69v-70r, n° 21. C. Cartul. 50, fol. 171v-172, n° 4. a. Pérard, pp. 6-7 (avec la date de 627). — b. Le Cointe, Ann. eccles. III, p. 545 (qui le date de 663). — c. H.-Fr. IV, p. 648, n° 45. — d. Pardessus, II, pp. 131-132, n° 349. — e. Pertz, Diplomatica, pp. 38-39, n° 41. CHLOTHARIUS REX FRANCORUM VIR ILLUSTER. QUOTIESCUMQUE altercantum jurgia Palacii nostri, nostra nostrorumque fidelium aut ?ccle?iarum seu sacerdotum pro quorumcumque rerum negociis noscuntur advenire, oportet nobis in Dei nomine, juxta legum severitatem inquirere ut deinceps nulla videatur questio removeri. Ideoque, cum nos in Dei nomine Masolago, in palacio nostro, una cum apostolicis viris, patribus nostris, episcopis, obtimatibus, ceterisque palacii nostri ministris, necnon et Audobello, palacii nostri comite, qui de ipso ministerio ad presens nobis deservire videbatur, ad universorum causas audiendas, justoque juditio terminandans resideremus, advenientes ibi actores basilic? domni Benigni, que est sub oppidum Divione constructa, ubi ipse preciosus martir in corpore requiescit, et vir venerabilis Wulfechramnus abba preesse videtur, videbantur repetere a quibusdam hominibus, dicentes quia anteacto tempore, bone recordationis parens noster domnus Guntrannus quondam rex, per testamenti sui paginam ad ipsam basilicam sancti Benigni, villam noncupatam Elariacum cum adjacentiis vel omni re ad se pertinente concessisset, et ipsi homines infra ipsos terminos commanentes, ex parte maxima plurima pervasissent, vel ad suam partem contradicerent et redditus terr? partibus ipsius basilic? reddere contempnerent, et silvas de ipso agro devastassent, et terram exinde, aut prata, per loca plurima invasissent vel vineas plantassent, aut calmas rupissent. Econtra illi dicebant quod ipse princeps, domnus Gundrannus, per preceptionem quam inpresenti protulerunt relegendam, in antecessores parentes eorum firmasset: ubi continebatur quod ab eo tempore quod ipsum agrum Elariacum jam dictus princeps ad memoratam basilicam sancti Benigni contulerat, per munificenciam ipsius principis promeruerant ut quicquid ex successione parentum habebant, hoc in id ipsis confirmatum esse deberet. Interrogatum est a nostris proceribus si concessionem ipsius domni Gundranni, aut aliorum principum, seu alia instrumenta de ipso agro habebant an non, in presenti edicere deberent; sed ipsi professi sunt ad presens quod aliud instrumentum nullum vel firmationem magis exinde non haberent, quam quod presentabant; unde et ipsas confirmationes relectas et percursas, inventum est a fidelibus nostris quod nullum detrimentum vel prejudicium ipsa basilica domni Benigni de ipso agro Elariacense exinde non pateretur. Etiam et pactionem presentabant, qualiter antecessor supradicti Wulfechranni, Richimarus quondam abba, seu et apostolicus vir domnus Bertoaldus episcopus, una cum ipsis vel parentes eorum de parte maxima, de infra termino ipso Elariacense contentionem maximam habuissent et ipsas terminationes perambulassent et signa posuissent. Proinde nos taliter, una cum nostris proceribus, in quantum illuster vir Audobaldus, comes Palacii nostri, testimoniavit, constitit decrevisse ut, dum hec causa inter ipsos, sicut superius continetur, taliter acta vel inquisita fuisset per ordinem, jubemus ipso agro Elariacense, quantumcumque domnus Gundrannus per testamenti sui paginam ibidem delegavit, postposita et calcata ipsa confirmatione, vel reliquas a successoribus principibus factas descriptiones, ne deinceps per ipsas aliqua removeri videatur causatio; sed quod actenus tenuisse videbuntur, infra ipso agro Elariacense vel ubicumque, tam terris, curtiferis, casis, vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis adjacentibusque suis per alia loca, cum omni jure teneant, possideant absque sollicitudine, absque alicujus repeticione, sitque in Dei nomine, ad partem sancti Benigni et provisorum loci, subjectorumque eorum, evindicatum, omni tempore, et sit in posterum de hac re sopita causatio. ABBELLENUS recognovit et datavit sub die nono kalendarum novembris in anno octavo, regnante domino nostro CHLOTARIO feliciter. Amen. Airardus presbiter recognovit et subscripsit. En marge. Elariacum: Non est in chartularium (déb. XVIIe). 15 Entre 684 et 685. ?? Le pape Benoît II confirme la constitution de l’évêque Grégoire relative au cimetière de Dijon. Acte supposé, faux. D’après la bulle de Sergius Ier, ci-après, n° 17. ?? ?? 16-17 A/ 685, novembre. / B/ 690 ou 698, 25 mars. ?? Dans une bulle adressée à l’abbé Wulfechramnus (Gouffran), le pape Jean V confirme à Saint-Bénigne la possession du cimetière de Dijon qui doit demeurer commun au monastère et aux «clercs du castrum», interdit de le transférer ailleurs, lui donne pleine et inviolable liberté et le place sous la protection apostolique. Les moines de Saint-Bénigne ayant dénoncé au pape Sergius Ier la tentative des clercs du castrum de transférer le cimetière autour de leur église, le pontife, dans une bulle adressée à l’évêque de Langres Heronus, interdit à l’exemple de Jean V et de Benoît II le transfert du cimetière et rappelle à ce sujet la constitution de l’évêque Grégoire qui apparaît dans ce texte pour la première fois. Actes faux. Original: ms. 906 de la Bibliothèque municipale de Dijon. Copies: Arch. Côte d’Or, 1 H 141 «brouillons de mémoires concernant Saint-Bénigne, pour le Père Mabilion» (1717), p. 65 (bulle de Jean V) et p. 67 (bulle de Sergius). a. L. Delisle, BEC, XXVIII, pp. 455-456 et 460-461. — b. Lecointe, Ann. eccles. IV, p. 336. — c. Migne, PL, 89, c. 35. — d. Bougaud, Chron. S.B., pp. 62-63. — e. H. Zimmermann, Papsturkunden, 892-1064, t. I, n° 325. A/ Johannes episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Vulfecranno, abbati Divionensis monasterii ejusque successoribus, salutem et apostolicam benedi[ctionem]. Officii nostri auctoritate monemur viros honestos in suis petitionibus [ex]audire eisque congruum [suffragium] impertiri. Quapropter, [carissime in Domino] fili Vulfecranne abbas, postulationes tuas dignas judicantes impleri, cymiterium vestrum, in quo venerandus martyr Benignus corpore requiescit, vobis [a]t[que] clericis [Divi]onensis castri [perpetuo] unum const[ituimus habendum, et ne] idem cymiterium alibi transfer[atur, aut aliud preter ipsum constituatur, sub] excommunicatione prohibemus, [et si post haec factum fuerit, nos illud auctoritate beati Petri et nostra dampnamus]. Sane adicimus ne ab episcopo Lingonensi seu alio quoque idem cy]miterium in[terdicatur aut] temeretur, sed pro gloriosi [marty]ris reverentia, qui locum ipsum et patriam adjacentem sui sanguinis aspersione sacravit, inviolabili gaudeat libertate, et semper sub istius sacrosancte et apostolice sedis protectione servetur. Si qua sane persona illud violare aut quocunque modo temerare presumpserit, [nos eam] anathematis sententia [percutimus. Data per manus Joannis bibliothecarii, pontificatus domini Joannis] pape anno primo, mense nono, [in] sacratissima beati Petri apostoli sede, indictione VI. [Ego] JOHANNES SANCTE CATHOLICE ECCLESIE EP[iscopus subscripsi. B/ [Sergius, gratia Dei] PONTIFEX ROMANUS, HE[roni, Lingonensi presuli, salutem et apostolicam] benedictionem. Quam primum nobis [att]endendum, karissime, [ne hostis malignus gregem Christi perturbet a]liqua occasione. Divio[nensium] nam[que mo]nachorum, martiri Be[nigno sub regimine Vulfechranni abbatis devote f]amulantium, reclama[tio] ad nos pervenit clericos jam dic[ti castri ad se eorum cymiterium transfer]re conari. [Hoc] quia predecessoris mei Johannis, Benedicti uti[que] suc[cessoris, contradicitur decretis, auctorita]te beati [Petri apostoli et nostra prohibetur sub] percussione anathematis. Nam, sicut [Gregorius, olim] predecessor vester, adhortatu prefati martiris monasterii ipsius constructor, [utrisque sancivit] unum quo sanctus jacet concorditer cymiterium, ita nostre auctoritatis littere [censuerunt cor]roborandum. [Qui]squis etiam a to[rrente qui utrum]que burgum dividit auferre ab eodem [burgo vel clau]stro [aliquid], excepto abb[ate vel monachis,] presumpserit, simili sententia se damp[nandum noverit]. Bene valete. Data VIII kalendas aprilis per manus Johannis bibliotheca[rii sanc]te sedis apostolice, anno pontificatus domni Sergii, universalis [pape, decimo, in] sacratissima sede beati Petri [apostoli], indictione II. ?? 18 VIIe au VIIIe siècles. Dover vico. Gouin (Godinus) et son épouse Lantru (Lantrudis) donnent pour le luminaire de la basilique tout ce qu’ils possèdent en alleux et en acquêts dans le village de Saint-Marcellès-Jussey en Portois, consistant en manses, bâtiments, prés, champs, forêts, cours d’eau, avec les droits d’accès. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 77v, n° 29. C. Cartul. 50, fol. 170, n° 1. a. Le Cointe, Ann. Eccles., III, 638 (date: 671). — b. Pardessus, p. 146, n° 186 (579). — c. Pérard, pp. 5-6 (579). DE ALBINIACO. Sacrosanctae basilice Divioni in honore sancti Benigni constructe ubi in corpore sanctus Benignus requiescit, ubi venerabilis vir Bobolenus abba preesse videtur, omnique congregationi inibi in Dei laudibus consistenti, Godinus et matrona sua Lantrudis. Oportunum nobis erat ut, si possit existere ampliora in luminaribus aecclesiarum pro ablutione peccatorum nostrorum et pro Dei amore conferre deberemus attamen in quantum possibilitas prevalet, donamus donatumque esse volumus et de jure nostro in jus et dominationem prefate basilice Divionensi sancti Benigni omnique congregationi in eodem loco degenti, regiculam juris nostri, cui vocabulum est Albiniaco, situm in pago Decollatimse, quicquid portio nostra in jam dicto loco in villa seu agro Albiniaco tam de alodo quam de quolibet adtracto in ipso loco habere videmur, casas, edificia, una cum mansis, curtis, campis, pratis, silvis, aquis, aquarumque decursibus, accessisque omnibus, in integro stato exterminatione, quod jam nos presenti tempore possidere videmur, in prefata basilica perpetualiter in Dei nomine possidendum, ut superius dictum est, a die presente donamus et transfundimus, ut quicquid exinde ab hac die prefata basilica Divionensis sancti Benigni suique agentis pro stipendium predicti viri vel fratrum facere voluerint, liberam in omnibus ac firmissimam habeant potestatem, ita ut diximus agentis ipsius basilice in Dei nomine absque ulla contradictione post eorum donationem ad jus suum valeant revocare. Sane, si quis, nos aut quislibet de heredibus nostris aut opposita persona, contra presentem donationem nostram venire temptaverit, et vobis vestrisque successoribus calumpniam intulerit culpabiles, sociato fisco, auri libram unam et argenti libras duas persolvant, et nichilhominus donatio nostra firma permaneat stipulatione et sponsione pro omni firmitate sucnexsa. Actum Dover vico publice. Godinus hac donatione facta subscripsit. Signum Lantrudis, que facere rogavit. In Dei nomine Agilbertus abbas subscripsit. In Christi nomine Bobelenus presbiter subscripsit. In Christi nomine Arembertus presbiter. Frodoino. Frodebertus. Almabertus. Ansfredus rogatus hanc donationem scripsi et notavi die veneris mense martio in anno VIImo Xmo regni domni nostri Chilperico rege feliciter. (En marge): Albiniacum. 19 735 (avril). Bagna villa. La dame Goyla, pour le salut de son âme et la rémission de ses péchés donne à la basilique Saint-Bénigne et à ses actores tout ce qu’elle possède à Longvic en Atuyer. Cette donation est faite de terres seigneuriales avec leurs dépendances et tous les habitants qui y sont fixés, esclaves, affranchis et libres et prendra effet après la mort de Goyla et de son époux Bonevassus. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 79r-v, n° 31. C. Cartul. 50, fol. 170v-171, n° 2. Sacrosanct? basilic? sancti Benigni martiris que est sub opido Divione constructa ubi ipse preciosus in magno honore requiescit in corpore, ego in Dei nomine, Goyla peccatrix pro redemptione anim? me? atque peccatorum meorum remissione concedo ad ipsa basilica vel ejus actores post diem obitus mei vel dulcissimo jugale meo Bonevasso nomine, cessumque inperpetuum ut permaneat esse volo, hoc est in pago Atoariorum in villa vel in fine Longoviana quicquid ibidem visa sum habere vel possidere aut dominare, hoc est tam territorias, domibus indominicatis vel omnibus adjacenciis seu et omni re superposita, curtiferis, villaribus, campis, pratis, silvis, vineis, pomiferis, pascuis, accessisque omnibus, aquis aquarumque decursibus cum omni jure vel omnibus adjacentiis vel appenditiis suis totum ad integrum, una cum mancipiis, libertis cum omni peculio ipsorum una cum acolabus totum ut dixi in ipsa villa vel in ipsa fine Longoviana seu etiam in ipso agro tam de alodo quam de parentum meorum successione per instrumenta cartarum aut de quolibet ingenio vel extracto de quacumque parte ad me ibidem advenit aut in antea Christo presule pervenire potest. Hoc totum et ad integrum cum omni integritate vel soliditate transfundo ad actores vel rectores ipsius basilice superius dicte domni Benigni, post diem obitus mei aut jam dicto jugale meo nomine Bonevasso a die presente ipsas res superius nominatas absque ulla contrarietate vel cujuscumque contradictione in Dei nomine possideant atque in jus suum revocent ut quicquid exinde ad oportunitatem ipsius loci facere voluerint inlibato ordine omni tempore peragant et fruantur ad suum arbitrium. Et quod nec fieri credo si ego ipsa aut ullus de heredibus meis vel quelibet persona ulla opposita convenientia ullo tempore contra presentem epistolam cessionis quam ego plenissima volun[ta]te mea pro redemptione anim? me? conscribere rogavi venire vel repetere aut calumpniare presumpserit inferat partibus supradicte basilic? sancti Benigni suisque actoribus, una cum socio fisco auri libras IIIes, argenti pondus V et nihilominus presens cessio et voluntas meas omnique tempore firma et inviolabilis debeat. Actum villa Bagna publica. Signum Goylan? que hanc donationem fieri et firmare rogavit. Signum Bonevassi jugalis sui qui consensit. In Dei nomine Godinus abbas conscripsit. Signum Godefridi. Signum Landuini. Signum Teoderanni. S. Elmoaldi. S. Graffionis. S. Richelmi. In Dei nomine ego Brandalenus presbiter rogatus apta firmavi accessione scripsi et notavi die sabbati proximo ante medio mense aprilis anno XIIII Theoderici regis. ?? 20 735 (avril?). Bagna villa. La dame Goyla rappelle la donation qu’elle a faite de ses biens à Longvic en Atuyer et de ce qu’elle possède à Fénay, Potangey, Montarlot, Athée, Glanon, Bungey, Fixey, Chenove et Marsannay-la-Côte. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 78r-v, n° 30. a. Pérard, pp. 8-9 avec la date de 679. — b. Le Cointe, Annales eccles. IV, p. 826. — c. Pardessus II, p. 365, n° 584. Sacrosancto basilice domni Benigni martiris, que est sub oppido Divione constructa, ubi ipse preciosus in magno honore in corpore requiescit. Ego igitur, in Dei nomine, Goyla, peccatrix femina, propensavi de humana fragilitate, ut dum est anima in corpore in omni potestate sua, ita debet cogitare, ut de rebus sibi juste debitis inde sibi comparet paradisum. Igitur, ego ad ipsam basilicam vel suorum auctoribus, post diem obitus mei vel dulcissimo jugale meo, Bonevaso nomine, cedo, cessumque in perpetuum ut permaneat esse volo, hoc est in pago Atoariorum, in villa vel fine Longoviana, quicquid ibidem visa sum habere vel possidere, aut dominare; hoc est tam territoriis, domibus indominicatis vel omnibus accidentiis, seu etiam omnem rem supra positam, curtiferis, villaribus, campis, pratis, silvis, vineis, pomiferis, pascuis, accessisque omnibus, aquis aquarumque decursibus, cum omni jure, cum omnibus adjacentiis vel appenditiis suis; hoc est Fedenniaco, Postenniaco, Monasteriolo, Ateias, medietate Glonnono, Curte Bunciana, Fisciaco, Chenevas, Marcenniaco, quicquid ibi visa sum habere vel possidere, totum ad integrum et in omnibus, una cum mancipiis, libertis, cum peculio vel omni peculiare ipsorum una cum acolabis vel omnem rem inexquisita, totum eum quem ut dixi, in ipsas suppra dictas fines vel in ipsas villas, seu etiam in ipsos agros, tam de alodo, quam de parentum meorum, per instrumenta cartarum, aut de quolibet ingenio aut adtracto, vel, de quacumque parte ad me ibidem advenit, aut in antea, Christo presule, pervenire potest, quod a me ibidem nunciisque, juste et rationabiliter de quacumque re ibidem possessum fuit, aut quod in antea ibidem obvenire aut adtrahere vel meliorare poterit, hoc totum eo ad integrum, cum omni integritate vel soliditate, actores vel rectores ipsius basilice superius jamdicte domni Benigni, post diem obitus mei, aut jamdicto jugale meo, nomen Bonevasso, a die presenti, ipsas res superius nominatas absque ulla contrarietate, vel cujuscumque expectata traditione ad possidendum in Dei nomine, meorum revocent dominatione: ut quicquid exinde ad opportunitatem ipsius loci facere voluerint, libere ad suum, in Dei nomine, absque alicuius contradictione perfruantur, arbitrium; et, quod nec fieri credo, si ego ipsa, aut ullus de heredibus meis, vel qualibet ulla opposita convenia vel persona, ullo tempore, contra presenti epistola cessionis, quam ego, plenissima voluntate mea, pro redemptione anime meae conscribere vel adfirmare rogavi, venire temptaverit, vel repetere aut calumpniare, inferat partibus sepedicte basilice sancti Benigni suisque auctoribus, una cum socio fisco, auri libras .III., argentum pondus .V.; et nichilominus presens cessio et voluntas mea omni tempore firma et inviolata permanere stipulatione subnixa. Actum Bagna villa, publice. Signum Goylane, que hanc cessionem fieri et firmare rogavit. Signum Bonevasso, jugale suo, qui consensit. In Dei nomine, Goinus abba, signavi. Signum Godofredo. Signum Landono. Signum Teuderamnus. Signum Elmoaldo. Signum Graffiono. Richelmus. S. Ego in Dei nomine Brandalenus presbiter, rogatus, apta firma cessione scripsi et notavi, die sabbato proximo ante medio mense aprili in anno XIIII, regnante domno nostro Teoderico rege. (En marge): De Fedeniaco, Postenniaco, Monasteriolo. Attegias, Glennono. Medium. Curte Bonciana. Fisciaco. Chenevas. Marcenniaco. 21 737, 15-30 avril. Ruffey. Ermenoara (Ermenaire) veuve consacrée à Dieu, donne à la basilique Saint-Bénigne, gouvernée par l’évêque Astoricus, à ses moines et à ses marguilliers ce qu’elle possède en alleux et en acquêts à Ruffey en Atuyer. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 80v, n° 33. C. Cartul. 50, fol. 172, n° 5. a. Pérard, p. 9 avec la date de 735. — b. Le Cointe, Ann. eccles. IV, p. 561 (765). — c. Pardessus II, pp. 299-300, n° 491 (715). DOMINO SACRO SANCT? BASILIC? SANCTI BENIGNI MARTIRIS SUB OPIDO DIVION CONSTRUCTA, quo apostolicus vir Astoricus tenet regimen. Ego Ermenoara, Deo sacrata, pro anim? me? remedio trado jam dict? basilic? vel monachis et matriculariis qui ibidem conversari noscuntur, vel quoquo tempore fuerint, quicquid in villa Rufiaco, que in pago Atoariorum est, vel in ipsa fine visa sum habere, tam de alodo quam de comparato vel adquisito, id est casales, edificiis desuper positis, vineis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, vel quicquid dici aut nominari potest, omnia et ex omnibus ad suprascriptam basilicam domni Benigni, vel ipsius monachis et matriculariis, unde in jam dicta penes mea epistola plenissime voluntario voto delegavi, a die presenti in eorum revocandas meritum. Si autem de ipsa basilica domni Benigni, vel de ipsis monachis et matriculariis, hec a me collata in proprios usus retorquere gestiens, super hac re Lingonensem obsecrare voluerit pontificem, conatus ejus effectum non habeat. Quod si fecerint hoc, quod absit, ipse res ad meos licenter per omnia revertantur heredes et ad alteros homines his nominibus, Ermenario et Ermenrico, et infantes eorum, etiam his nominibus, Blideranno et Ermenbaldo, qui per epistolam germano meo Boboleno quondam fuerunt dimissi. Sin alias, volo, sicut rectum est, et de omnibus que sponte loco Divionensi dedi in Rufiaco jam dicta villa, vel occasione, vel tuitionis patrocinio vel obsequio, juxta quod eorum epistola loquitur a die presenti de ipsis rebus jam dicti ministri sancti Benigni liberam habeant potestatem facere quod voluerint. Si vero, quod futurum esse non credo, si ego etiam aliquid voluero demere, vel quelibet opposita persona qui contra hanc epistolam donationis venire voluerit, vel quicquam agere temptaverit, inferat ad ipsam basilicam domni Benigni atque suis actoribus duplo tantum quantum ipse res meliorate valuerint, fisco autem public? rei auri libram unam, et nihilominus presens h?c epistola donationis omni tempore firma et inviolata permaneat stipulatione subnixa. Actum Rufiaco publice. Signum Ermenoar?, Deo dicat?, que hanc epistolam donationis fieri rogavit. Signum Farlagonis nepotis ipsius qui consensit. Signum Aremberti. Trasacosie. Cassini. Landradi. Godulfi. Ego Artaldus ad vicem cancellarii scripsi et datavi, rogatus ab Ermenoara, Deo sacrata, ante kalendas madias, defuncto domno Teoderico et electo Karolo majore domus. (En marge): De Rufiaco (XIe s.). 22 VIIIe-IXe siècles. ?? Fragment d’un acte de donation. Cartul. 1, fol. 86r, n° 39. Garnier, Chartes IXe-Xe siècles, p. 96, n° 1. ... mansum indominicatum continentes vel aspicientes; hoc sunt, mansis, olchis, lemmis, terris arabilis, cultis et incultis, silvis ingredicis, aquis aquarumque decursibus, vineis, servis et ancillis desuper commanentibus, quicquid ad ipsum mansum aspicit vel aspicere videtur, funditus, cum omni integritate, dono et trado atque transfundo et per festucam propter peccata mea et senioris mei, verpisco sancte Dei genitrici Marie, eorum famulis ejusdem altari deservientibus, infra monasterium sancti Benigni. Si autem, quod futurum esse minime credo, si ego ipsa aut ullus de heredibus meis vel quelibet malla persona, contra hanc donationem, mea propria voluntate factam, venire aut contradicere seu aliquam calumniam inferre temptaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus auri libras V persolvat ac multandum se socio fisco cognoscat; et hec donatio firma et stabilis in tempore permaneat, stipulatione subnexa. ?? 23 751, octobre. Saint-Bénigne. A l’abbé Aridius et à toute la congrégation de Saint-Bénigne, Doon (Dodolenus) «serviteur des serviteurs de Dieu», se souvenant de son entrée dans la communauté et de la vie stable qu’il y mena, donne dans l’espoir du salut éternel tout ce qu’il a reçu de ses parents à Barges, à l’exception de ce qu’il a réservé à ses affranchis. A cette donation, Doon ajoute la moitié de ses possessions à «Mons Farulfus». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 87v-88r, n° 43. a. Pérard, pp. 165-166. Dominis et venerabilibus in Christo fratribus, sacerdotes, levitas, lectoribus, vel omnem clerum basilic? domni Benigni, ubi ipse in corpore requiescit, die noctuque reddunt officium, vel ubi venerabilis vir Aridius preesse videtur abba, Dodolenus sive Dodo, filius Arulfi condam, servus servorum Dei, dum in hoc loco adolescens meam dimisi comam, ibidem fui nutritus, modo tempore vit? me? in ipsa stabilitate sum dicendus. Dum inspiratione Dei commonitus, in meis propensans animis, ut in jamdictis unde in futuro vel aliquantulum locum repausationis per eorum intercessionem percipere merear aliquid de rebus meis conferre debuerim; quod ita plenissima voluntate cognitus sum fecisse. Ideoque cedo ad jam dictum locum domno abbati vel ad memoratam congregationem a die presenti vel successoribus eorum qui in ipso loco deservituri erunt, cessumque in perpetuum esse volo quicquid in villa Sancto colonica, sive Bargis, quod ex successione parentum meorum mihi obvenit, curtiferis, edificiis desuper positis, vineis, campis, pratis, aquis aquarumque decursibus, accessisque omnibus, egressus et regressus. Hec omnia superscripta, preter quod ad bene meritos meos, reservavi quicquid in jam dicta villa, vel in ipsa fine, tam de alodo, tam de conquisito vel de adtracto aut undecumque ad me pervenit aut pervenire potest, quod portio mea est ad integrum aut quisque ullius cujuscumque spontanea tradicione memorati fratres mei in Christo jure proprietario in eorum revocent dominationem et ipsi bene meriti mei ibidem consistant et desuper ipsa terra pontificium non habeant discedendi, et per ipsos reddatur de jam dicta terra, annis singulis, una die, ad memoratos clericos qui ibidem deservire noscuntur, ad eorum mensam, panem modio uno, vinum modio uno, cervisa modios duos, duo pulmentaria, quod colligit in denariis XII, amplius ex hoc eis non requiratur; et cedo his predictis clericis similiter in villa que dicitur in monte Farulfo, quicquid portio mea est, ad integrum medietatem. Hec omnia, sicut superius ante firmavimus, a die presenti, memoratus domnus venerabilis Aridius abba, una cum jam dictis clericis qui eo tempore fuerint et ibidem deservierint, revocare in Dei nomen debeant perpetualiter possidendum. Si quis vero, quod nec fieri credo, si ego aut aliquis de heredibus meis vel quislibet ulla opposita persona, qui contra hanc cessionem voluntate mea conscripta venire, aut aliquid adtenptare voluerit, aut ullam calumniam generare presumpserit, inferat ad jam dictos clericos qui eo tempore fuerint, una cum sociante fisco, auri libram unam. Et nihilominus presens cessio omni tempore inviolatam obtinead firmitatem, unde mihi ad placuit stipulatio subnixa. Actum Divione ad basilica domni Benigni, publice. Signum Dodolenus sive Dodo qui hanc cessionem a me factam relegi et subscripsi. Signum Bertrigus presbiter. Signum Leudebertus. Signum Amalbertus. Signum Deodatus. Signum Ermenricus. In Christi nomine, ego, Landebertus, presbiter, hanc epistola cessionis scripsi et subscripsi, notavi, die mercoris proximo ante medio mense octubris, anno XIIII regni domini nostri Hludovici regis. (En marge): Item de Salono et bargis (XIe s.). 24 760. Février. Chaource. Rolin (Rocolenus) et son épouse Ermena, pour le remède de leur âme donnent à Saint-Bénigne tout ce qu’ils possèdent à Villers [-la-Faye] en Beaunois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 81r, n° 34. C. Cartul. 50, fol. 172v, n° 6. a. Pérard, pp. 9-10. Sacr? hac reverentissim? basilic? sancti Benigni, ubi ipse gloriosus in corpore requiescit. Ego Rocolenus et conjux mea Ermena, pro Dei timore, vel pro respectu animarum nostrarum, vel pro eterna retribucione, ut in futurum veniam nobis prestare dignetur; propterea cedimus ad ipso sancto loco vel rectores ejus cessumque in perpetuum esse volumus et de jure nostro in jus et dominacionem ipsius basilice tradimus atque transfundimus, hoc est terram proprietatis nostre, una cum casa supraposita vel adjacenciis, tam mansis, terris, campis, vineis, pratis, silvis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus, quod est in pago Belnensi, in fine Maliacense, in eldere (?) qui vocatur Vilare, omnia et ex omnibus, quicquid ad ipso mansa aspicere videtur, totum et ad integrum, cum omni re inexquisita, a die presente, ad ipsa basilica cedimus atque transfundimus, ut quicquid exinde, a die presente, rectores ipsius basilice ad profectum ipsius facere loci voluerint, liberam habeant potestatem faciendi. Si quis vero, quod nec fieri credimus, si nos ipsi vel aliquis de heredibus nostris, vel quislibet ulla emissa persona qui contra cessionem istam venire conaverit, quod repetit nihil evindicet et insuper, una cum socio fisco, sit culpabilis ipsius basilice vel rectoris ejus, auri uncias tres sciant se esse multandos; et hec cessio omni tempore firma permaneat, stipulatione subnixa. Actum Cadussa villa, publice. Signum Rocholeni, qui hanc cessionem fecit. Signum Ermenare, que fieri et firmare rogavit. Signum Ghisleberto. Signum Ritcario. Signum Natale. Signum Ragenfredi. Datum quod fecit mensis februarius dies II in anno nono, regnante domno nostro Pippino glorioso rege. Ego Diddo lector hanc cessionem scripsi et subscripsit. (En marge): De Villare in pago Belnensi. 25 762, juin. Saint-Bénigne. Le prêtre Baon (Bago) pour la rémission de ses péchés donne à la basilique régie par l’abbé Thénard (Thanothardus) les manses et les tenanciers qu’il possède dans les villages d’Aiserey, Saules et Izeure en Oscheret, à condition que ni l’abbé ni les gestionnaires de la basilique n’aliènent ces biens ni ne les concèdent en bénéfice; ils les posséderont en pleine propriété dès que la cession aura été accomplie. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 81v, n° 35. C. Cartul. 50, fol. 173, n° 7. a. Pérard, p. 10. — b. Le Cointe, Ann. eccles. IV, p. 649. Domino sacrosanct? basilic? sancti Benigni martiris, sub oppido Divionis constructa, ubi venerabilis vir Thanothardus preesse videtur, et Sicmarus hac Scirannus, presbiteri, deservire videntur. Ego, in Dei nomine, Bago presbiter, cogitans peccatorum meorum molem, et ut remedium in die judicii ante tribunal eterni judicis et veniam accipere merear, igitur, in Dei nomine, cedo ad ipso sanctom locom, cessumque in perpetuum ut permaneat esse volo, hoc est mansus et accolas que ego una cum actoribus vendicionis conquisivi, in pago Oscarensi, in loca nuncupata, in villa Iciodoro et in Salas vel in Asziriaco, tam mansis una cum superpositis, campis, pratis, silvis, terris cultis et incultis, arboribus, pomiferis, aquis aquarumve decursibus, accessisque omnibus, exi[ti]bus et regressibus et totum et ad integrum quicquid in hac dicta loca ad hoc tempus visus sum habere, tam de comparato, vel quolibet modo ad meos usus pervenisse, ad ipsam sanctam ecclesiam sancti Benigni a die presenti cedo, trado atque transfundo in eorum dominacionem: ea tamen condicione ut nec abbas, nec actores ipsius basilice, aligenare et beneficiare non debeant, nisi perdurante mercede mea per hanc epistolam inscriptionis, sicut ibidem inscr[ip]tum est, ipsas res una cum inmelioratas abere et dominare in Dei nomine debeant, licita cessione pertracta. Et quoniam necesse non est dimittere factis, propter calliditates et inventiones malorum hominum, mihi placuit inserendi, si ego aut aliquis de eredibus meis, vel queslibet ulla oposita persona qui contra hanc cessionem voluntate mea conscriptam venire, aut aliquam calumniam generare voluerit, non valeat evindicare quod reppetit, sed inferat vobis, una cum socio fisco, auri uncias duas; et nihilominus, presens hec cessio omni tempore firma permaneat stipulacione subnixa. Actum Divione, basilica domni Benigni, publice. Ego, in Dei nomine, Baio presbiter hanc cessionem relegi et subscripsi. Signum Adalrici testis. S. Ricbardo. S. Bertarii. S. Altfridi. S. Agirardi. In Dei nomen, ego Sicorannus lector, rogatus, scripsi, annotavi, die sabati proximo post medio mense junio, anno undecimo regni domni nostri Pipini regis. (En marge): De ISIODORO et ASZIRIACO et SALAS (XIe s.). 26 Entre 762 et 814. ?? Liliosa, sœur de l’évêque Jacques de Toul, mort à Dijon et inhumé à proximité du tombeau de saint Bénigne donne à l’église du saint sa propriété de Brittiniaca curtis (Saint-Blin) aux confins des diocèses de Toul et de Langres. Acte perdu. D’après Chron., fol. 46 [Bougaud, S.B., p. 160]. Jacob, Tullensis urbis episcopus, dum rediret Roma, incitatus fama miraculorum, que in hoc loco Dei operabantur clementia per istius Sancti [i.e. sancti Benigni] merita, ad ipsius martiris Christi advenit tumulum, cupiens a Deo veniam adipisci delectorum, per hujus gloriosi martiris interventum: dumque per aliquot dies remorando ad tumbam ejus celorum penetraret intima, vocatus a Domino est ad c?lestia regna; sanctique Benigni adjutus precibus et in celis cum eo gloriam, et in terra juxta ejus tumulum condignam accepit sepulturam. Cujus soror, nomine Liliosa, ad sancti Benigni veniens limina, predictum predium suum [i.e. locum qui vocatur Brittiniaca curtis, situm in confinio Tullensis et Lingonensis parochiarum] donavit sancto martiri Benigno pro fratris sui sepultura. ?? 27 775 mars. Saint-Bénigne. Ansegaudus, pour le remède de son âme donne à la basilique et à ses gardiens, prêtres, diacres et lecteurs gouvernés par l’abbé Gaudri (Waldricus) un manse avec toutes ses pertinences qu’il possède à Barges en Atuyer. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 87r, n° 42. C. Cartul. 50, fol. 173v, n° 8. a. Pérard, p. 10. — b. Le Cointe, Ann. eccles. VI, p. 98. Domino sacrosanct? Basilic? domni Benigni martiris sub oppido Divion constructa, ubi venerabilis vir Waldricus preesse videtur abba. Ego, in Dei nomine Ansegaudus, cogitans pro remedio anim? me? vel veniam peccatorum meorum, vel uno consensu nostro, prolis meis, seu et nepotibus meis, ut res meas proprias in pago Attoariorum, in loco nuncupante in villa Sancto colonica, sive Bargas, ad memoratam ?cclesiam concedere deberem. Quod et ita in Dei nomine feci, hoc est mansus cum suprapositis casis, edificiis, curtiferis, campis, pratis, vineis, pomiferis, cultis et incultis, vel omni re inexquisita, aquis aquarumque decursibus, exiis et regressis, vel quicquid in ipsa villa denominata, tam ego quam heredes mei, visi sumus habere vel possidere, a die presenti ad memoratam ?cclesiam, vel suis custodibus, tam presbiteris, diaconibus seu lectoribus, in eorum trado atque transfundo dominatione; ut quicquid ab hac die de jamdictis rebus, tam ipsi custodes quam successores eorum, ab hac die in eorum augmentum facere voluerint, liberam in omnibus, et in Dei nomine, jure perpetuo faciendi quod voluerint habeant potestatem. Si quis vero, si ego aut aliquis de heredibus meis, vel quelibet ulla opposita persona que contra hanc cessionem voluntate mea conscriptam venire aut aliquam calumniam generare voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferet ad memoratam ?cclesiam vel suis custodibus duplum tantum quantum ista cessio eo tempore implicitam habuit aut ipse res eo tempore meliorat? valuerint, fisci juribus auri uncias tres, argenti vero pondus duos: et nihilominus presens cessio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Hactum Divion, ad basilicam domni Benigni, publice. Signum Ansegaudi qui hanc cessionem fieri et firmare rogavit. Signum Norgaudi. Signum Landradi filiorum ipsius qui hanc cessionem fieri rogaverunt et consenserunt. Signum Amadeo. Signum Ilgaudi. Signum Fulcherii nepotis ipsius qui hanc cessionem rogaverunt et consenserunt. Signum Servadi. Signum Ermentei. Signum Bertarii. Signum Beroni. In Dei nomine, ego Subrandus presbiter hanc cessionem scripsi et subscripsi, notavi, die dominico proximo post kalendas martias anno septimo regni domni nostri Karoli regis. (En marge): Item de Salono et Bargis (XIe s.). 28 776, janvier. Bussières? Gremer (Egremarus) et son épouse Eve donnent à la congrégation de Saint-Bénigne gouvernée par le prêtre David la totalité des biens qu’ils possèdent à Norges, avec le droit d’en disposer en toute liberté. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 118v, n° 105. a. Pérard, p. 11. — b. Le Cointe, Ann. eccles. VI, p. 117. Domino sacrosancta ecclesia sancti Benigni Divione constructa, ubi ipse domnus et preciosus in corpore requiescit, ubi in Dei nomine David presbiter, una cum ipsa congregacione deservire videntur. Igitur, in Dei nomine, Egremarus et matrona sua Eva, cogitavimus pro Dei misericordia et venia peccatis nostris minuandis; propterea, donamus, et a die presente donatum ut permaneat volumus, hoc est in fine Norviense, in ipsa villa, mansis, curtiferis, campis, pratis, silvis, aquis vel decursis, exis et regressis, vel omnis adjacenciis, quicquid in ipsa jam dicta fine, vel in ipsa villa, visus sum abere vel dominare, totum et ad integrum porcionem nostram a die presente tradimus atque transfundimus, ut quod ipsi custodes ecclesi? de ipsas res facere voluerint, liberam et firmissimam, in Dei nomine, in omnibus abeant potestatem. Si quis vero, quod nec fieri credimus, si nos aut heredes nostri, vel quislibet ulla oposita persona, qui contra hanc donacionem nostra voluntate facta et scripta venerit, aut agere, vel calumniare presumpserit, evindicare non valeat quod repetit, et insuper inferat ipsi ecclesi? vel suis custodes, una cum socio fisco, auri uncias .II., et nihilominus presens hec donatio firma et stabilis permaneat stipulatione subnixa. Actum Buxeria villa, publica. S. Egremari et Evane, qui hanc donacionem fieri et firmare rogaverunt. S. Grimerio. S. Bladono. S. Adalgaudo. Ego Manfredus presbiter scripsi et subscripsi et datavi, die sabbato ante kalendas februarii, regnante domno nostro Karolo, anno VIII regni ejus. (En marge): mansa in villa Norviense (XVIe s.). 29 Vers 776. ?? Le prêtre David qui faisait office de prévôt à Saint-Bénigne achète à l’un de ses proches Audebert (Aldebertus) un manse à Aiserey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 24 [Bougaud, S.B., p. 79]. David presbyter... prepositi fungebatur officio. Ipse emit de quodam propinquo suo, Aldeberto vocato, mansum unum cum omni terra ad eum pertinente, in villa Asziriaco. ?? 30 77, novembre. Saint-Bénigne. Liétaud (Leotadus) et sa sœur Dée (Dada) donnent à la congrégation de Saint-Bénigne régie par l’évêque Gaudri et le prêtre David tous les biens qu’ils possèdent et pourront acquérir à Barges avec la faculté d’en disposer librement. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 86, n° 41. C. Cartul. 50, fol. 174, n° 10. a. Pérard, pp. 11-12. — b. Le Cointe, Ann. eccles. VI, p. 134. Domino sacrosancte Basilice sancti Benigni martiris, sub opido Divionensi constructe, ubi venerabilis vir dominus Vualdricus preesse videtur pontifex, et David presbiter cum omni congregacione sancti Benigni, Leotadus et germana sua Dada. Cogitamus pro Dei intuitu, vel reverencia ipsius loci, ut aliquid de paupertaticula nostra ad ipsum locum, vel suis custodibus concedere debeamus; quod et ita, in Dei nomine fecimus: hoc est in pago Attoariorum, in villa Sancto colonica, sive in Bargis, quicquid ibidem visi sumus habere, mansos cum casis superpositis, una cum exitu et regressu, campis, vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, accessisque omnibus, totum et ad integrum, quicquid ibidem in jamdicta villa visi sumus habere aut dominare, tam de parentum nostrorum quam de comparato aut de atracto, aut quolibet ingenio ad nos pervenit aut pervenire potest ad memoratam Basilicam suisque custodibus, presbiteris, diaconibus, subdiaconibus, clericis seu lectoribus, cedimus, tradimus atque transfundimus ex dominacione nostra, ut tam ipsi custodes quam successores eorum quicquid facere voluerint, liberam in omnibus habeant potestatem. Si quis vero, quod non futurum credimus, si nos aut ullus de heredibus nostris aut quelibet ulla opposita persona, que contra hanc donacionis epistolam venire aut aliquid agere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque successoribus ad augmentum basilic? sanct? auri uncias .II. et nihilominus presens hec cessio firma permaneat stipulacione subnixa. Actum Divione in basilica sancti Benigni publice. Signum Leotadi et Dad? qui hanc cessionis epistolam fieri rogaverunt. Signum Ermenberti. Signum Barnarii. Signum Agramni. Signum Adam. In Dei nomine ego Airbaldus diaconus hanc epistolam cessionis scripsi et subscripsi et adnotavi, die lunis proximo post kalendas novembris, anno .X. domini nostri KAROLI IMPERATORIS. (En marge): In SALONO et BARGIS (XIe s.). 31 783, juin. Saint-Bénigne. Le clerc Gouffri (Vulfricus), pour le pardon de ses péchés cède à la communauté gouvernée par l’évêque Gaudri et dont le prêtre David est le custode tout ce qu’il a hérité de son père Foucher à Domois et à Daix avec pleine liberté d’en disposer. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 85v, n° 38. C. Cartul. 50, fol. 174v, n° 11. a. Pérard, p. 12. — b. Le Cointe, Ann. eccles. VI, p. 241. Sacrosanct? ecclesi? sancti Benigni, sub opido Divion constructo, ubi ipse preciosus martir requiescit in corpore et venerabilis domnus Vualdricus episcopus preesse videtur Pontifex et David presbiter custos. Ego in Dei nomine Vulfricus clericus, servus servorum Dei, cogitans quo modo misericordiam Dei invenire possem et veniam peccatorum meorum consequi, destinavi de rebus meis aliquid conferre ipsi sancto loco atque inibi Deo servientibus. Cedo igitur, cessumque in perpetuum ut permaneat volo, hoc est, quicquid in pago Divionensi, in villa Dusmensi seu in Disto, quicquid ibidem visus sum habere, et de genitore meo Fulcario quondam in legitima hereditate ad me pervenit aut pervenire potest et porcio mea est, tam mansis et suprapositis campis, vineis, pomiferis, aquis aquarumve decursibus, silvis, pascuis, exis et regressis, totum ad integrum, a die presenti ad ipsum sanctum locum cedo et de meo jure et dominatione in potestatem rectorum ipsius monasterii transfundo, ita ut ab hac die quicquid ex ipsis rebus facere voluerint liberam in omnibus habeant facultatem apsque alicujus contradictione. Si quis vero, quod nec fieri credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, aut quislibet ulla emissa persona, que contra hanc donationem mea voluntate factam venire aut calumniare voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat rectoribus ipsius basilice, una cum socio fisco, auri solidos V, et nihilhominus presens hec cessio me a voluntate facta, firma permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divione, ad basilicam Sancti Benigni, public?. Signum Vulfridi qui hanc cessionem fieri et firmare rogavit. S. Fulcomeri, fratris sui, qui consensit. S. Erloini. S. Benebiti. S. Adalgaudi. Ego in Dei nomine Leodoinus diaconus, rogatus scripsi et subscripsi et datavi, post kalendas junias, anno XV regnante domino nostro KAROLO REGE. ?? 32 ?? ?? Notice sur l’abbé Apollinaire. Hugues de Flavigny, Chronique [M.G.H. SS. VIII, p. 352]. Alchuinus obiit, et sic, XXXV° anno imperii Karoli domnus Apollinaris ordinatur abbas [Flaviniacensis] dono imperatoris. Hic etiam abbatiam Divionensem et Reomensem rexit, et ecclesias easdem possessionibus auxit, sanctorum reliquiis honestavit, praecipue tamen Flaviniacensem provexit et auxit. Obiit pridie kalendas aprilis, anno XII° imperii Ludovici. Interfuit concilio Aquisgrani habito IIII° anno Ludovici ejusdem. ?? 33 Avant 814. ?? La dame Noëlle (Nathalia) donne une terre sise dans le finage de Brantigny et un pré à Businiacus: ces deux biens sont situés à proximité de Saint-Blin. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 47r [Bougaud, S.B., p. 160]. Ad ipsum locum [i.e. locum qui vocatur Brittiniaca curtis, situm in confinio Tullensis et Lingonensis parochiarum] dedit quedam Nathalia nobilis femina, terram su? possessionis in fine Brantician? vill?, et in fine Businiaca pratum unum: que utraque sunt in confinio memorati predii. Fecit vero predicta femina ipsam donationem tempore Caroli regis et imperatoris. ?? 34 Entre 814 et 828. ?? L’empereur Louis le Pieux mande au comte Amédée (de Langres?) et à quatre de ses vassaux d’aider l’abbé Ellegaud à restaurer l’église Saint-Bénigne; il leur confie ce soin parce qu’ils tiennent des bénéfices de celle-ci et qu’ils font rendre la none et la dîme. A. Original perdu. B. Chronique S.B., fol. 28r. a. Bougaud, p. 90. — b. Le Cointe, Ann. eccles., VI, 532. — c. H.Fr., VI, p. 557, n° 47. Indiq.: Böhmer-Mühlbacher, Reg. (2e éd.), n° 800. In nomine Domini Dei et salvatoris nostri Jhesu Christi, Hludovicus, divina ordinante providentia Imperator Augustus, Amadeo comiti, Heli? et Vualdo, Isembardo et Ratberto, vassis nostris. Notum sit vobis quia volumus ut adjutorium faciatis Herlegaudo diacono ad restaurandam et recooperiendam ?cclesiam sancti Benigni martiris Christi: propter illam scilicet racionem, quia compertum nobis est, quod vos de racione ejusdem ?cclesi? beneficia habeatis, et nonas et decimas in omnibus dare faciatis, quia justum est. Propterea constituimus vobis ut ad restaurandam illam ?cclesiam et cooperiendam, adjutorium prestetis. Videte ut omnino impleatis, atque expressum vobis demandamus ut nullam exinde habeatis negligentiam, si gratiam nostram vultis habere. Et ut certius cognoscatis hanc nostram esse jussionem, de anulo nostro jussimus sigillari. ?? 35 814, 9 septembre. Aix-la-Chapelle. A la prière de l’évêque Betton de Langres, l’empereur Louis le Pieux confirme à son Église ses propriétés et lui concède la protection royale et l’immunité. A. Original perdu. A’. Pseudo-original interpolé, «réfection clandestine de la fin du IXe siècle», Arch. Haute-Marne, G 1, n° 1. B. Plusieurs copies depuis le XIIe siècle dans les archives de la Haute-Marne. a. Gallia christiana, IV, instr., col. 129, n° 5. — b. H.Fr., VI, p. 461, n° 9. — c. Migne, P.L., 104, 987. — d. Quantin, Cartulaire de l’Yonne, I, p. 26, n° 13. — e. Roserot, Diplômes, p. 507, n° 1. Indiq.: Böhmer-Mühlbacher, Reg., (2e éd.), n° 539. On se borne à reproduire l’interpolation qui intéresse Dijon: l’empereur donne à l’Église de Langres: castrum Divionense in quo posita est ecclesia in honore S. Stephani protomartyris et juxta murum monasterium beati Benigni, cum omni eorum integritate. ?? 36 815, 29 juillet. Saint-Bénigne. Erard (Airardus) et Zacharie vendent à l’abbé Ellegaud pour 12 sous deux journaux de terre à Crimolois dans la centaine d’Ouche. A. Original disparu. B. Cartul. 1, fol. 88v-89r, n° 45. C. Cartul. 50, fol. 174v, n° 12. a. Pérard, p. 13. Domino fratri Erlegaudo, abbati, emtore. Ego Airardus et Zacharia, nos venditores, vendidimus tibi, et ita vendidisse constat, terra juris nostri in centena Oscarense, in fine Crutmulnense, in opido ipso Crutmulnense, hoc est jornales duos: quia ipsi jornales latus ad latus habent terminaciones de uno latus et de uno fronte ipsi venditores tenent; de alio latus ipse emtor tenet; de superiore vero parte strata publica pergit; et abent ipsi jornales, in longo, perticas agripennales XXXI; et in lato, de subteriore fronte perticas agripennales VII et pede uno; et in medio, perticas VI et pedes X; et de superiore fronte, perticas agripennales VII et pedes duos. Infra istas terminaciones, quicquid insertum est, totum ad integrum tibi vendimus; et accepimus a te precium, sicut inter nos convenit, quod convalescat in argento soldos XII. Propterea predictos jornales, pro ipso precio, de jure nostro et dominacione, in tua tradimus potestate et dominacione a die presente, jure perpetuo, ad possidendum, abendi, tenendi, vendendi, seu commutandi, ut quicquid de ipsos jornales facere volueris, tam tu quam heredes tui, liberam et firmissimam in omnibus et in Dei nomine, abeas potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod nec fieri credimus, si nos ipsi aut ullus de heredibus nostris, vel quislibet ulla opposita persona que contra hanc vendicione voluntatem ac conscripta, ulla calumnia dicere aut repetere voluerit, nihil hoc valeat evindicare quod repetit, sed inferat tibi tuisque heredibus, una cum socio fisco, auri uncias duas, et nihilominus presens hec vendicio omni tempore firma et stabilis permaneat sub stipulatione subnexa. Actum Divione ad ecclesiam domni Benigni, publice. Signum Airado. Signum Zachariane qui anc vendicionem conscribere et firmare rogaverunt. Signum Widbaldo. Signum Andalfrido. Signum Blitgerio. Signum Guntardo presbiteri. Ego in Dei nomen Leotaldus diaconus, rogatus, hanc vendicionem escripsi et subscripsi, datavi in die dominico proximo kalendas Augusti in anno secundo domni nostri Ludovici imperatoris. ?? 37 815, octobre. Mallus publicus à Champagne-sur-Vingeanne. Devant le comte Hildigern entouré des échevins et de nombreux assistants, l’abbé Ellegaud fait relire les chartes de Doon par lesquelles il cédait la totalité de ses biens à Barges et la moitié de ceux qu’il possédait à Mons Farulfus (acte n° 23, supra). Neuf témoins jurent que Saint-Bénigne était depuis le temps de Pépin investi de ces terres. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 89v, n° 46. C. Cartul. 50, fol. 175, n° 13. a. Pérard, p. 14. In Christi nomen. Noticia qualiter ante inluster vir Hildigerno comite sed et scabineis vel plures personas, qui cum eo ibidem aderant, Campanias villa, in mallo publico, ibique veniens Erlegaudus, abba de ecclesia sancti Benigni Divioninse, cartas ibidem presentavit, de res que sunt in villa Bargas seu in monte Farulfo, in Bargas ad integrum, et in monte Farulfo medietatem, eo modo Dodalinus sive Dodo ad ipso loco sancto condonaverunt vel ad ipsa congregacione tradiderunt, et ipsas cartas ibidem relectas fuerunt et ad presens predictus abba per judicium dedit novem testimonia legitima bonas et veraces qui testimoniaverunt et jurati perportaverunt quod tempore domni Pipini, et tempore domni Karoli condam regis et filii sui Ludovici regis, ipsa casa Dei vestita fuisset et per ipsas cartas casa sancti Benigni vestitam vidissent, et per legem et justiciam vel per ipsas cartas ad partem sancti Benigni ad beneficio Erlegaudi abbatis omni tempore sint evindicatas atque legibus conquisitas his presentibus. Signum Ursuado. Signum Balacterio. Signum Matalbergo. Signum Beato. Signum Adalerio. Signum Baldrico. Signum Agrono. Signum Matalaldo. Signum Abicono. Signum Vuermerio. Signum Agrono. Signum Ageno. Signum Vualdo. Signum Aritberto. Signum Willerico. S. Ferlagio. S. Erlaio. S. Flaumero. S. Gerlendo. Signum Eremberto. S. Erono. S. Nigtado. S. Marherio. S. Cristiano. S. Fulcardo. S. Siramno. S. Bericono. S. Bonone. S. Ravono. S. Milo. Ego in Dei nomine Vualterius presens fui, scripsi et subscripsi, datavi die sabbato proximo in mense octobri anno .II. regnante domno nostro Ludovico rege atque imperatore feliciter. ?? 38 [Entre 815 et 827]. ?? Guinier (Winiterius) donne à Saint-Bénigne deux champs dont il est propriétaire à Aiserey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 24v [Bougaud, S.B., p. 81]. [Herlegaudo abbate] quidam Vuiniterius vocabulo, de terra proprietatis su? in Asziriaco villa, duos campos dedit sancto martiri Benigno. ?? 39 Entre 815 et 827. ?? Le prêtre Liétaud (Leotaldus) apparenté à l’abbé Ellegaud donne un manse à l’intérieur du castrum de Dijon avec ses appartenances hors les murs. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 24v [Bougaud, S.B., p. 82]. Quidam Leotaldus clericus, presbyter ordine vel gradu, ex parentela abbatis Erlegaudi existens, intra castrum Divion mansum unum, et foris muros terras que pertinebant ad prescriptum mansum, que emerat a quodam Adalroo, germano Farulfi, qui erant parentes sui et prefati abbatis, contulit sancto [Benigno] martiri, patrono hujus loci. ?? 40 816, 7 mars. Barges. Doon (Dodo), Amaubaud (Amalbaldus) et Erail (Eraglus) donnent à l’abbé Ellegaud ainsi qu’aux prêtres, diacres et clercs qui desservent Saint-Bénigne un pré et un champ, qu’ils possédaient à Barges en Atuyer. Donation en toute propriété, à perpétuité. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 89v-90r, n° 47. C. Cartul. 50, fol. 175v, n° 14. a. Pérard, pp. 14-15. Domino sacrosancto monasterio sancti Benigni, qui est sub opido Divione constructus, ubi ipse preciosus in corpore requiescit, ubi et venerabilis vir Erlegaudus preesse videtur abba, seu et illa congregacio, tam presbiteri, diaconi, sive clericos, qui ibidem deservire videntur. In Dei nomen, nos igitur Dodo, Amalbardus, Eraglus, donamus, donatumque esse imperpetuum ut permaneat volentes, hoc est de rebus nostris propriis que sunt site in pago Attoariorum, in villa Sancto colonica, sive in Bargas vel in ipsas fines, hoc est pratum unum, qui habet terminaciones, de uno latus, Vuitgerius tenet; de alio latus, ratio sancti Mammetis; de uno fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, Eraclius tenet. Et habet in longo perticas agripennales XXX et pedes V, et in lato perticas V et pedem I et dimidium: infra ipsas terminationes ad integrum; et campum unum qui habet terminationes, de uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere, strada publica; de uno fronte Vuitgerius tenet ac sui heredes; de alio vero fronte, Ildeboldus tenet: infra istas terminationes, ipsum campum exterminatum, de jure nostro et dominacione ad integrum tradimus, in vestra potestate et dominatione, a die presenti, jure perpetuo ad possidendum, ut quicquid exinde rectores ipsius monasterii de ipsis facere voluerint, liberam et firmissimam habeant in omnibus potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum non credimus, si nos ipsi, aut ullus de heredibus nostris, vel quislibet ulla opposita persona, que contra hanc testamenti donationem, contra vos aut. successores monasterii ullam calumniam dicere aut repetere voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper rectoribus ipsius monasterii, una cum socio fisco, persolvat auri untias II: et nihilominus presentis donum testamenti omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulatione subnixum. Actum Bargas villa publice. Signum Oddonis. S. Eraclii. S. Beati. S. Amalbardi. S. Ermengardis. S. Gislian?. S. Gesiudrian? qui consenserunt et fieri rogaverunt. S. Ildeboldi. S. Aquini. S. Vuineboldi. S. Ildemanni. S. Turpuini. S. Farulfi. S. Vulfaldi. S. Ilducii. S. Arilloni. Ego in Dei nomine, Leotaldus presbiter, rogatus, hoc testamentum donationis scripsi et subscripsi et datavi, die jovis post mensem februarium anno tertio regni domini nostri LUDOVICI imperatoris. ?? 41 819, 5 février. Crimolois. L’abbé Ellegaud, par testament et pour le remède de son âme, donne à son monastère tout ce qu’il possède en propre par suite d’achats, à Crimolois, dans la centaine d’Ouche, consistant en manses, maisons, bâtiments, champs, prés, forêts et cours d’eau avec leurs dépendances. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 88r-v, n° 44. C. Cartul. 50, fol. 176v, n° 16. a. Pérard, pp. 15-16. Domino sacrosancto monasterio, qui est in onore sancti Benigni constructus, in pago Divionense, in ipso Divione, foris muro, ubi et ipse domnus et preciosus martir in corpore requiescit, ubi et venerabilis vir domnus Erlegaudus in regimine preesse videtur abba, etsi indignus peccator, ego ipse Erlegaudus, in Dei nomen, cogitavi de Dei timore, vel pro anime meae remedium et eterna retributione, quandoquidem ante tribunal aeterni judicis veniam et indulgenciam accipere merear. Igitur dono ad ipso loco sancto, hoc est, tam presbiteris, diaconibus, lectoribus vel cantoribus, donatumque in perpetuum esse volo, hoc est, de res meas proprias, que sunt sitas in centena Oscarense, in fine Curmulnense et in ipsa villa que per instrumenta cartarum visus fui comparasse, et adhuc invenire possum, hoc est, tam mansis, casis, edificiis suprapositis, campis, pratis, vineis, silvis vel aquis, seu omnis adjacenciis, cum exis et regressis, quicquid ibidem visus sum habere, totum et ad integrum, sicut jam dictum est superius, ad ipsa congregatione de jure meo et dominatione in eorum trado potestate et dominacione, ita ut ab hac die faciendi quid voluerint, liberam habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod nec fieri credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis vel pro heredibus meis, vel quelibet ulla persona, que contra hanc testamenti donationem voluntate mea conscriptam ulla calumpnia dicere vel repetere voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat ad ipsa congregatione vel eorum successoribus in duplum, tantum quantum ipse res valuerint, in fisco vero auri libram unam coactus exsolvat, et hec testamentus donationis, omnique tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnexa. Actum Crumulnense. Ego Erlegaudus etsi peccator abba, hoc testamentum donacionis a me factum relegi et conscribere rogavi et subscripsi. Signum Airado. Signum Vimino. Signum Udalingo. Signum Widaldo. Signum Nautcherius presbiter. Ego in Dei nomen Leotaldus presbiter rogitus hanc testamentum donacionis scripsi et subscripsi. Data die Dominico nonis februarii, anno VI regnante domno nostro Ludovico imperatore. Nauterio. Sign. Ermenardo. Ugralando. Issudido. Saiferio. Evregerio. Evrefredo. (En marge): De Cromolense (XIe s.). 42 819, 11 février. Bourg de Dijon. Le prêtre Guicher (Vuitgerius) pour le remède de son âme donne à Saint-Bénigne ce qu’il tient de l’héritage de ses parents et ce qu’il pourra acquérir encore à Barges. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 90v, n° 48. C. Cartul. 50, fol. 175v, n° 15. a. Pérard, p. 15. Sacrosancti Benigni monasterio, quod est sub opido Divione constructum, ubi ipse domnus et gloriosissimus in corpore quiescit, ubi et venerabilis vir Erlegaudus abba preesse videtur, ego in Dei nomine Vuitgarius, ac si indignus presbiter, cogitavi pro remedio anim? me?, vel pro ?terna retributione, ut ante tribunal ?terni Judicis veniam et indulgentiam accipere merear, et inter sanctos suos mihi partem aliquam concedat, propterea, aliquid de rebus meis, ad ipsum locum sanctum conferre disposui quod ita plenissima voluntate et libenti animo perfeci, cedo atque trado ad ipsum locum sanctum, in pago Attoariorum, in villa Sancto colonica, sive Bargas, quicquid de parentum meorum hereditate ad me pervenit aut pervenire potest per instrumenta cartarum vel de quolibet ingenio, tam in ipsis villis quam in fines earum, hoc est mansis, casis, edificiis, curtiferis, campis, pratis, vineis, silvis, aquis aquarumque decursibus, exus et regressus, exquisita et inquirenda, quicquid ad meam porcionem attinet, totum ad integrum de meo jure in dominationem rectorum ipsius ?cclesi?, trado atque transfundo, ut ab hac die quicquid de ipsis rebus facere voluerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod nec fieri credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus vel pro heredibus meis, aut quislibet ulla emissa persona, qui contra hanc cessionis epistolam mea voluntate conscriptam, ullam calumniam dicere aut repetere voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat rectoribus ipsius monasterii tantum quantum ipse res valuerint et in fisco auri libram I multa sustineat et hec epistola cessionis omni tempore firma et stabilis permaneat, et stipulatione subnixa. Actum Divione, vico publico. Ego Vuidgerius presbiter hanc donationem a me factam firmare rogavi. S. Vuandalfridi. Adalongi. Ermenarde. Servadi Sigeberti. Fludoini. Ego in Dei nomine Leotaldus hanc epistolam cessionis scripsi et subscripsi, datavi die veneris tercio idus februarii, anno sexto regnante domino nostro Ludovico glorioso imperatore. ?? 43 827, 27 juillet. Bourg Saint-Bénigne. Sur l’ordre de l’évêque Aubri, le chorévêque Ellebert (successeur de l’abbé Ellegaud) cède à l’abbé Séraphin de Bèze tout ce que Saint-Bénigne possédait à Lux et à Véronnes. En échange Séraphin abandonne à Ellebert et à sa communauté ce qu’il tenait dans le bourg Saint-Bénigne et dans huit localités, à l’exception d’un emplacement dans le castrum de Dijon, d’une vigne hors les murs et d’une petite pièce de terre à Trimolois. Il cède en outre ses possessions dans les finages de Corcelles et de Flavignerot. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 117v, n° 103. C. Cartul. 50, fol. 176v-177, n° 17. a. Pérard, p. 16. In quo karitas inlibata permanserit, par pari suo oportuna et congrua beneficia non denegabit, ideo auxiliante Domino nostro Jhesu Christo, placuit atque convenit inter venerabilem virum Erlebertum corepiscopum et, ab alia parte, Seraphim abbatem, ut terras per jussionem Alberici, dono Dei episcopi, inter se commutare deberent: quod ita et fecerunt. Dedit Erlebertus corepiscopus, de racione sancti Benigni, Seraphim abbati, ad partem sancti Petri Besuense, in pago Atoariense, in villas que dicitur Lucus seu Verona, quicquid in jam dictas villas vel finibus visi sumus habere: hoc est tam mansis, terris, pratis, silvis, totum et ad integrum. Et econtra dedit Seraphim abba, de terra sancti Petri Besuensis, Erleberto corepiscopo, ad partem sancti Benigni et fratres, quicquid in vico sancti Benigni, seu et in fine Divionense, vel Domnipetrense, vel Longoviana, vel in Canavense, et Arzillerias, et in fine Tremolense, et in fine Fontanense, et in villa Proviso, et in fine Distense: quicquid in jam dictas fines vel villas visi sumus habere vel possidere, totum et ad integrum, preter illa area in Castello, et illa vinea foris muro, illa plantella ad Tremoledo, aliut totum, cum terris, pratis, vineis, silvis, totum et ad integrum; similiter in villa Curcellas, vel in ipsa fine Curcellense, sive in fine Flaviniacense, tam mansis quam terris vel pratis et silvis, totum et ad integrum. Et repromittunt inter se, unaqueque pars contra pari suo, de hoc quod accepit, quod ulla calumnia nec dicere nec repetere debeat; quod si fecerit, inferat pars parti custodi auri libra I, et sua repeticio nullum optineat effectum, et hoc procamium inter ipsos factum, omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulacione subnixum. Actum Divion, vico sancti Benigni, publice. In Dei nomine Albericus episcopus hanc commutacionem a me factam relegi et subscripsi. In Dei nomen Erlebertus corepiscopus hoc precamium a me factum relegi et subscripsi. Amalbertus presbiter subscripsi. Leotaldus presbiter subscripsi. Widgerius presbiter subscripsi. Airfous diaconus subscripsi. Arnaldus diaconus subscripsi. Ego in Dei nomine Vuillelmus diaconus scripsi et subscripsi, datavi, die sabbato VI kalendas augusti anno XIIII regnante domino nostro Ludovico imperatore. ?? 44 828, [19] avril ou [829], 18 avril. Castrum de Dijon. Le vicomte Ligeois (Leotgis) donne à l’évêque Aubri au bénéfice des églises Saint-Mammès de Langres et Saint-Martin de Losne deux pièces de terre arable à Charrey dans la centaine d’Ouche. En échange l’évêque cède à Ligeois une terre dans le même finage qui appartenait aux deux églises citées. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 117v, n° 102. C. Cartul. 50, fol. 177, n° 18. a. Pérard, p. 17. Auxiliante Domino nostro Jhesu Christo, placuit atque convenit ut inter Leotgis vicecomite, et ab alia parte domno Alberico, urbis Lingonice episcopo, ut inter eos aliquid de terris eorum inter se commutare deberent, quod ita in presente fecerunt. Dedit Leotgis domno episcopo Alberico, de suum proprium ad partem Sancti Mame vel Sancti Martini Ladonense, ad suum beneficium, in centena Uscarense, in fine Cadriacense, peciolas II de terra culturale. Habet una peciola terminum, de uno latus et uno fronte, terra sancti Petri et Sancti Prejecti Flavi[ni]acense; de alio latus, terra fiscale; et de uno fronte Leotgis tenet: habet in longo perticas XLVIII; in ambis frontibus perticas II, pedes III; infra ipsas terminaciones ad integrum. Alia peciola habet terminaciones, de uno latus et uno fronte, Leotgis tenet de suum beneficium; de alio latus, Artulfus tenet; de alio vero fronte, estrada publica pergit; et habet in longo perticas agripennales XXX; in uno fronte perticam I, pedes II; in alio fronte, pertica I, pedes VIII: infra istas terminaciones vel perticaciones totum et ad integrum. Similiter dedit domnus Albericus episcopus de racione sancti Mame vel sancti Martini Ladonense, de suo beneficio, ad partem Leotgis, peciolam de terra in jamdicta centena Oscarense, in fine Cadriacense, in ipsa villa, que terminat de uno latus et uno fronte, ipse Leotgis tenet, de alio latus et alio fronte, exus publicus pergit; habet in longo perticas agripennales XXVII; abet in uno fronte pertica I, pedes X; in alio fronte, pertica I, pedes X: infra istas terminaciones vel perticaciones totum et ad integrum. Et repromittunt inter se unusquisque, de hoc quod accepit pars contra pari suo, quod ulla calumnia nec dicere nec repetere ullo modo debeat; quod si fecerit, inferat pars parti cui calumniam intulit in duplum tantum quantum ab eo accepit, et in fisco auri libra I et hoc procamium inter eos factum omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulacione subnixum. Actum Divion castro. Signum Leotgis qui hoc procamio conscribere et firmare rogavit. Signum Gerindo. S. Arnaldo. S. Isudido. S. Flavido. Signum Batillono. Signum Gislamanno. Signum Agalberto Ego in Dei nomen Leotaldus presbiter hanc procamio scripsi et subscripsi, datavi, die dominico XIIII kalendas maii in anno XV regnante domino nostro Ludovico imperatore. ?? 45 828-829. Asz[iri]a[c]o villa. Fourri (Fulcricus) donne à l’évêque Aubri pour Saint-Bénigne trois champs prélevés sur ses biens propres sis dans la centaine d’Ouche, l’un dans le finage de Cessey-sur-Tille, les deux autres dans celui de Crimolois. En échange, Aubri lui cède un champ à Izeure, dans la même centaine. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 118r-v, n° 104. C. Cartul. 50, fol. 177v, n° 19. a. Pérard, pp. 17-18. Cum inter duas partes dividens voluntas ut in effectum perduret, decreto legum sanxit auctoritas, ut omnibus qui inter se congruam facere volunt emcionem, vel procamia per scripturarum testium firma roboretur utilitas quatinus sicut integra decrevit voluntas, in perpetuum sit inter ipsos de eis rebus firma stabilitas. Convenit ergo inter domno et venerabili Alberico episcopo Lingonice civitatis, et, ab alia parte, Fulcrico, qualiter inter se terras procamiare deberent; quod ita et fecerunt. Dedit Fulcricus domno Alberico episcopo, ad partem sancti Benigni, de suo proprio, campos III qui subjacent in centena Uscarense. Et est unus campus in fine Saciacense, et abet terminaciones de ambis lateribus et ambis frontes terra Sancti Benigni; abet in longo perticas agripennales C, in uno fronte perticas II pedes VIII, in alio fronte perticas II, pedes VIII, infra istas terminaciones totum et ad integrum. Similiter, in fine Crutmulnense, campus II, juxta ipsa villa; et unus campus abet terminaciones, de uno latus et uno fronte terra sancti Petri Besuense; de alio latus, Guntardus tenet; de alio vero fronte, strada publica pergit: abet in longo perticas agripennales XXI, in lato, perticas VI; infra istas terminaciones ad integrum. Alius campus abet terminaciones: de ambis lateribus, Guntardus tenet; de uno fronte, terra sancti Petri Bisoense; de alio vero fronte, strada publica pergit; abet in longo perticas agripennales XXXVI et pedes decem; in latus, in ambis frontes, perticas IIII pedes IIII: infra istas terminaciones, totum et ad integrum. Similiter domnus Albericus dedit de racione sancti Benigni partibus Fulcrici calma una, que est in centena Uscarense, in fine Iszodoro; abet ipse campus vel calma terminaciones: de uno latere et uno fronte, exus publicus pergit; de alio latus Tila fluvius decurrit; de uno vero fronte ipse Fulcricus tenet; et abet in longo perticas agripennales XXXVI pedes X; in uno fronte, perticas XVII; in alio vero fronte perticas XV: infra istas terminaciones vel perticationes totum et ad integrum. Similiter, in ipso loco pratello uno, qui abet terminaciones, de uno latus et uno fronte, racio sancti Benigni possidet; de alio latus, Fulcricus tenet; de alio vero strada publica pergit; abet in longo perticas agripennales XXXIII; abet in uno fronte perticas XV et dimidio; in alio vero fronte, perticas VIII: infra istas terminaciones vel perticaciones totum et ad integrum. Et repromittunt inter se unusquisque de hoc quod accepit, pars contra pare suo, quod ulla calumnia nec dicere nec repetere non debeat: quod si fecerit, inferat pars parti cust[od]i rectores ecclesie cum socio fisco auri libram I, et hoc procamium inter ipsos factum omni tempore firma et stabilis permaneant, stipulacione subnixa. Actum Asz[iri]a[c]o villa publice. Signum Fulcrico, S. Ermengarde qui hanc procamium fecerunt et conscribere et firmare rogaverunt. Signum Burgoaldo. Signum Widaldo. S. Ursono. S. Absalomo. S. Amalberto. S. Bretlando. S. Vandalrano. S. Ermenrico. S. Blitgario. S. Aminando. S. Gislaldo. S. Lovono. S. Ildegario. Tetmarus scripsit, datavi anno XVI regnante domno nostro Ludovico imperatore. ?? 46 836, 7 mars. ?? Liétaud (Leotaldus) prêtre de Saint-Bénigne donne au prévôt Baudon (Baldonus) et à la communauté qu’il régit deux pièces de terre sises dans le finage de Dijon, l’une au lieu-dit Pierrefitte près du cours du Suzon, l’autre à proximité du castrum. En échange de quoi la communauté cède à Liétaud une pièce de terre à Trimolois dans la centaine d’Ouche. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 119r-v, n° 106. C. Cartul. 50, fol. 177v-178, n° 20. a. Pérard, pp. 18-19. Auxiliante Domino placuit atque convenit ut inter Baldono preposito seu cunctis fratribus tam presbiteris quam diaconibus, id est Airfundo presbitero, Vuillelmo, Arnaldo, Arlefredo, Adalmanno, Vulfelmo, Agenbaldo, Alteo, Madalberto, Flaunulfo, Gundacro, Lumino, Arlerio, et, ab alia parte, Leotaldo presbitero. Dedit Leotaldus presbiter de suum proprium in procamium ad jam dictos fratres, ad partem sancti Benigni, ad illorum beneficium recipiendum peciolas de terra duas, que sunt sitas in pago Divionense, in ipsa fine Divioninse. Est una peciola in loco qui dicitur Petra ficta; terminat ipsa peciola, de uno latus, terra sancti Stephani; de alio latus, Teodmarus tenet; de uno fronte, terra sancti Johannis; de alio vero fronte, Sisunus fluvius decurrit; et habet in longo perticas agripennales LXXI; in uno fronte, perticas III pedales VI; in alio fronte, perticas III: infra istas terminaciones vel perticaciones totum ad integrum. Est alia peciola juxta Divion castro; terminat ipsa peciola de uno latus et uno fronte strada publica pergit; de alio latus terra sancti Benigni; de alio vero fronte terra sancti Johannis; habet in longo perticas agripennales XVIIII, in uno fronte, perticas III pedales VI; in alio vero fronte, perticas III, pedales III; infra jam dictas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum dedit Leotaldus, ad vicem, ad jam dictos fratres, ad partem sancti Benigni, ad illorum beneficio recipiendum. Similiter dederunt fratres, ad vicem, partibus Leotaldo presbitero, de racione sancti Benigni, de illorum beneficio, peciola de campo ad proprium recipiendum, peciola de terra que est sita in centena Uscarense, in fine Tremolense; terminat ipsa peciola, de ambis latus et uno fronte, terra sancti Stephani; de alio latus, terra sancti Petri Besuense; et habet in longo perticas agripennales XXXIIII; in uno fronte, perticas VI, pedes X; in alio fronte perticas VI, pedales V: infra istas terminaciones vel perticaciones totum ad integrum, commutaverunt fratres partibus Leotaldo presbitero, ad proprium recipiendum. Et repromittunt inter se unusquisque, pars contra pari suo, de hoc quod accipit, quod nulla calumnia dicere nec repetere non debeat; quod si fecerint, inferat pars parti custodi in duplum, tantum quantum ipsa terra meliorata valuerit, fisco vero auri uncias II et hoc procamium inter ipsos factum, omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulacione subnixum. Ego in Dei nomen Leotaldus, ac si indignus presbiter, hoc procamio a me facto relegi et subscripsi et conscribere rogavi. Baldo diaconus subscripsit. Arnaldus presbiter subscripsit. Airfous presbiter subscripsit. Vuillelmus presbiter subscripsit. Arlafredus presbiter subscripsit. Adalmandus diaconus subscripsit. Evraldus diaconus subscripsit. Madalbertus subdiaconus subscripsit. Esembertus diaconus subscripsit. Gundracus clericus subscripsit. Ego Flaunulfus clericus rogatus scripsi et subscripsi. Datavi die martis nonis marci, in anno XXIII regnante domno nostro Ludovico imperatore. (En marge) escambium (XVIe s.). 47 836, 24 août. Rambervillers. L’empereur Louis le Pieux donne à son fidèle Foubert (Fulbertus) en toute propriété des biens qu’il tenait jusqu’alors en bénéfice héréditaire. Situés à Aiserey, aux confins du Chaunois, de l’Atuyer et de la centaine d’Ouche, ces biens comportent un manse seigneurial dont relèvent cinq manses et demi. A. Original, Arch. de la Côte-d’Or, 1 H 11, n° 1. a. Pérard, p. 19. — b. H. Fr., VI, p. 611. Indiq.: Böhmer-Mühlbacher, Reg. (2e éd.), n° 963. In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, Hludovuicus, divina repropitiante clementia imperator Augustus. Imperialis excellentie magnitudinem decet, fideliter sibi devoteque famulantes muneribus et honoribus ditare atque regie munificentie liberalitatis honorare. Proinde comperiat omnium fidelium sancte Dei Ecclesie nostrorumque presentium scilicet et futurorum sagacitas, quia concessimus ad proprium Fulberto fideli nostro, quasdam res nostre proprietatis, que sunt in confinio Caviloninse Atoariense et centena Oscarense, in loco cujus vocabulum est Aziriaca villa, mansum dominicatum ad quem aspiciunt alii mansi quinque et dimidius, cum edificiis desuper positis, terris, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve decursibus ... mancipia diversi sexus et cetera videlicet quantumcumque predictus Fulbertus in memorata villa nostra munificentia beneficiario jure adeptus est et ad memoratos mansos pertinere noscitur. Sed ut liberalitatis nostrae largitio, per diuturna tempora rata atque inviolabilis permaneat ac verius certiusque credatur hos nostrae auctoritatis apices ei fieri darique decrevimus; per quos precipimus atque jubemus, ut ab hinc in futurum, memorate res ac mancipia in ejusdem fidelis nostri Fulberti jure ac dominatione permaneant: ita videlicet ut quicquid de eis vel in eis jure proprietario facere, ordinare atque disponere voluerit, vendendi, donandi, commutandi liberam in omnibus habeat potestatem faciendi; et ut hujus nostre largitionis donationisve auctoritas firmior habeatur et per futura tempora melius diligentiusque conservetur manu propria subter eam firmavimus, et anuli nostri impressione adsignari jussimus. Signum Hludovuici serenissimi imperatoris. Daniel notarius ad vicem Hugonis recognovi et subscripsi. Data IX kalendas septembris, anno Christo propitio XXIII imperii domini Hludovuici piissimi augusti, indictione XIIII. Actum Ramperti villa, in Dei nomine feliciter. Amen. ?? 48 837, 18 avril. Bourg Saint-Bénigne. De son alleu, Adelrannus cède un manse à l’intérieur du castrum de Dijon et trois champs sis hors les murs, au lieu-dit Pierrefitte à l’évêque Aubri pour qu’il les remette à Saint-Bénigne. En échange, l’évêque prélève sur les biens du monastère une pièce de terre dans le bourg Saint-Bénigne et un champ à Trimolois qu’il cède en toute propriété à Adelrannus. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 119v-120r, n° 107. C. Cartul. 50, fol. 178-179, n° 21. a. Pérard, pp. 20-21. Auxiliante Domino placuit atque convenit inter domno et venerabili Alberico episcopo, et, ab alia parte, Adalranno, ut aliquid de terris eorum inter se commutare vel procamiare deberent quod ita in presente fecerunt. Dedit Adalrannus de suum proprium domno Alberico episcopo, ad partes sancti Benigni recipiendum, mansum I infra castrum Divion terminat ipse mansus, uno latus et uno fronte, terra Sancti Stephani; de alio latus, strada publica pergit; de alio vero fronte, terra sancti Benigni; et habet in longo perticas agripennales V et pedes X; in ambis frontibus, perticas V pedales VI: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum. Similiter dedit in alio loco foras castello, in loco qui dicitur Petra ficta, campos III. Terminat unus campus, de uno latus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio latus conturno sancti Benigni et sancti Stephani; de alio vero fronte, terra sancti Johannis: abet in longo perticas agripennales XLIII pedales V; in ambis frontis, perticas III; infra istas terminaciones ad integrum. Alius campus, in ipso loco; terminat ipse campus, de uno latus, terra sancti Stephani; de alio latus, Teotmarus tenet; de uno fronte, terra sancti Johannis; de alio fronte Susciones fluvius decurrit; et abet in longo perticas agripennales LXXXI; in uno fronte, perticas III pedales VI; in alio fronte, perticas III: infra istas terminaciones ad integrum. Tercius campus est juxta Divion castro; terminat de uno latus et uno fronte, strada publica pergit; de alio latus, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, terra sancti Johannis; et abet in longo perticas XVIIII; in uno fronte, perticas III, pedales VI; in alio fronte, perticas III, pedales VI: infra istas terminaciones et perticaciones, totum ad integrum, commutavit Adalrannus, domno Alberico episcopo ad partem sancti Benigni. Similiter dedit domnus Albericus venerabilis episcopus ad vicem, de racione sancti Benigni, Adalranno ad proprium recipiendum infra Divion vico peciola de terra que terminat de uno latus et uno fronte strada publica pergit; de alio latus et alio fronte, de ipsa racione sancti Benigni; habet in longo perticas agripennales X pedales VI; in uno fronte, perticas VII pedales III; in alio fronte perticas VI, pedales VII: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum. Similiter dedit in alio loco, in fine Tremolense, campo I; terminat ipse campus, de uno latus, terra sancti Petri Besoense; de alio latus et ambis frontis, terra sancti Stephani; abet in longo perticas agripennales XXXIIII in uno fronte perticas VI, pedales X; in alio fronte perticas VI pedales V: infra jamdictas terminaciones vel perticaciones, commutavit domnus Albericus episcopus Adalranno ad proprium recipiendum. Et repromittunt inter se unusquisque, pars contra pari suo, de hoc quod accipit, quod nulla calumnia dicere nec repetere non debeat; quod si fecerit, inferat pars parte custodi in duplum tantum quantum ipsas res valuerint, in fisco auri uncias III, et hec procamii ipsos inter facti omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion, vico sancti Benigni, publice. Ego, Albericus episcopus hoc procamio a me facto, relegi et subscripsi. Aurannus legit et subscripsi. Anelo subscripsi. Ermembertus subscripsi. Ancherius subscripsi. Absalonnus subscripsi. Albuinus subscripsi. Otgerius subscripsi. Wantelmus presbiter subscripsi. Airfous presbiter subscripsi. Leotaldus presbiter subscripsi. Arlafredus presbiter subscripsi. Gautsinus diaconus subscripsi. Euvraldus diaconus subscripsi. Maximodus levita subscripsi. Adalmannus levita subscripsi. Gundacrus subscripsi. Ingalbaldus. Agilbertus. Erlerius. Luito. Madalbertus. Arlafredus. Georgius. Agenbaldus. Eliseus. Fulcarius. Ego Flauvulfus clericus scripsi et subscripsi, facto procamio, die mercoris XIIII kalendas maii, in anno XXIIII regnante domno nostro Ludovico imperatore. ?? 49 Entre 838 et 856. ?? Le clerc Olifius vend à Saint-Bénigne quelques uns de ses biens à Longvic et à Fixey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 28r [Bougaud, S.B., p. 95]. Clericus nomine Olifius vendidit habitantibus istic de sua hereditate in Longovico et in Fisciaco. ?? 50 840, octobre. ?? Eschatocole d’un acte d’échange dont le texte est perdu. B. Cartul. 1, fol. 123r, n° 110b (le fol. 122 manque). C. Cartul. 50, fol. 179, n° 23. ... Signum Adalsavo qui fieri et firmare rogavit. Signum Bettono. Signum Ailliverto. Signum Madalardo. Signum Gisleverto. Signum Milono. Signum Lupono. S. Autario. S. Autgerio. S. Martino. S. Gaittono. S. Eldierio. S. Gauselmo. Ego Beatus presbiter scripsi et subscripsi; datavi die sabbato in mense octobri anno I regnante domno nostro Karolo rege. ?? 51 840, 23 novembre. Bourg Saint-Bénigne. Échange entre Anjorran (Ingelrannus), chorévêque et abbé, et Mauger (Madalgerius) d’un journal de terre arable à Marsannay-la-Côte. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 120v, n° 108. C. Cartul. 50, fol. 179v, n° 24. a. Pérard, p. 22. Auxiliante Domino, placuit atque convenit inter domno Ingelranno episcopo atque abbate, et, ab alia parte, Madalgerio, ut terris inter se commutare deberent, quod ita fecerunt. Dedit domnus Ingelrannus episcopus Madalgerio, ad suo proprio, de terra sancti Benigni, jornale I de terra culturale, in pago Uscarense, in fine Marciniacense, qui terminat de uno latus terra sancti Stephani; de alio latus, Ermengaudus tenet; de uno fronte, Adalgaudus tenet, de alio vero fronte strada publica pergit; habet in longo perticas agripennales XXV, pedes IIII; de uno fronte, pertica V, pedes X; de alio vero fronte, perticas V pedes IIII; infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum commutavit domnus Ingelrannus episcopus Madalgerio. Similiter dedit Madalgerius domno Ingelramno episcopo, de suo proprio, a parte sancti Benigni, jornale de terra culturale, in pago Uscarense, in fine Marciniacense; qui terminat de uno fronte et uno latus terra sancta Maria; de alio fronte terra sancti Benigni; de alio vero latus, terra sancti Mame; et habet in longo perticas agripennales LVI; de uno fronte, perticas tres; de alio vero fronte perticas II pedes X; infra istas terminaciones vel perticaciones totum et ad integrum commutavit Madalgerius domno Ingelramno episcopo ad partem sancti Benigni. Et repromittunt inter se unusquisque de hoc quod accepit pars contra pare suo ulla calumnia dicere nec repetere non debeat; quod si fecerit, inferat pars parti custodi fisco vero auri uncias II; et hec commutacio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, vico sancti Benigni, publice. Ego in Dei nomine Ingelramnus episcopus hanc commutacionem a me factam relegi et subscripsi et firmare rogavi. Signum Erlafrido. Signum Floduinus. Signum Balduno vicedomino. Signum Adalmanno. Signum Vualdierio. Signum Arulfo. Signum Framarico. Audgerio. Ingelmaro. Vualterio. Amando. Erdegaudo. Ego in Dei nomen Arnaldus diaconus hanc commutacionem scripsi et subscripsi datavi die Dominico proximo VIIII kalendas decembris in anno primo regnante domno nostro Hlothario imperatore. ?? 52 Entre le 16 janvier 841 et le 31 mars 852. ?? Amolon, évêque de Lyon, écrit à Thibaud, évêque de Langres, au sujet de fausses reliques apportées à Saint-Bénigne. a. Baluze, Epistolae et Opera Agobardi, II, app. pp. 135-147. — b. Gallaud, Veterum Patrum Bibliotheca, XIV, p. 329, col. 2; p. 332, col. 1. — c. Migne, PL. 116, col. 77-84. — d. AASS, nov. I, pp. 148-151. — e. M.G.H. Epistolae, V, pp. 363-368. Des scènes d’hystérie ayant eu lieu à Saint-Bénigne devant des reliques qui y avaient été amenées par des individus suspects, l’évêque Thibaud de Langres s’informa auprès de son métropolitain sur la conduite à tenir en cette circonstance. Amolon lui répond en l’informant de ce qu’avait fait son prédécesseur Agobard dans une situation semblable et les conseils qu’il avait donnés au métropolitain de Narbonne, Barthélemy, confronté au même problème: combattre la superstition, sortir les reliques en question de l’église, les placer en un lieu secret jusqu’à ce qu’elles aient manifesté leur authenticité par des signes irrécusables. Amolon joint à sa réponse une copie de la lettre d’Agobard à Barthélemy. ?? 53 841, 8 mai. Larrey. Le prêtre Giraud (Geraldus) échange avec Usuard deux journaux de terre dans le finage de Longvic contre une pièce de terre à Larrey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 121r, n° 109. C. Cartul. 50, fol. 179, n° 22. a. Pérard, p. 21. Auxiliante Domino, placuit atque convenit ut inter Geraldo presbitero et ab alia parte Usuardo, aliquid de terris eorum inter se commutare vel procamiare deberent, quod ita in Dei nomine plenissima voluntate fecerunt. Dedit Geraldus presbiter, de suo proprio, partibus Usuardo, de terra culturale in fine Longoviana, jornales II, et sunt siti in actum Oscarense; terminant de uno latus terra sancti Benigni et terra sancti Nazarii; et de alio latus Fulbaldus tenet de suo proprio; de uno fronte, terra sancti Nazarii; de alio vero fronte, ipse Geraldus presbiter tenere videtur; et habet in longo perticas agripennales LX; in uno fronte, perticas agripennales IV, pedes X; de alio vero fronte, perticas agripennales III, pedes VII: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum, commutavit Geraldus presbiter de suo proprio, partibus Usuardo, ad opus sancti Benigni, ad beneficium recipiendum. Similiter dedit Usuardus partibus Geraldo presbitero, de suo beneficio, peciola de terra, que est sita in actu Oscarense, in fine Elariacense, seu et in ipsa villa Elariaco; qui terminat, de uno latus, Adalnodus tenet de sua colonica; de alio latus Evremarus tenet; de uno fronte, fluvius Oscia decurrit, et ad jus tenet; de alio vero fronte, strada publica pergit; et habet in longo perticas agripennales XXV; in superiori fronte, perticas agripennales VIII, et in subteriore vero perticas agripennales VIII: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum, commutavit Usuardus Geraldo presbitero, ad proprium recipiendum. Et repromittunt inter se unusquisque, pars contra pari suo, de hoc quod accepit, quod nulla calumnia nec dicere nec repetere non debeat; quod si fecerit, inferat pars parte custodi, in duplum tantum quantum ipsa terra eo tempore meliorata valuerit, fisco vero auri uncias II; et hoc procamium inter ipsos factum omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulatione subnixum. Actum Elariaco villa, publica. Ego Geraldus hanc commutacionem factam relegi et firmare rogavi. S. Gaudsaldo. S. Agolino. S. Aimerado. S. Evregrimo. Fluuno. Ego Arnaldus presbiter rogatus hanc commutacionem scripsi et subscripsi. Datum die dominico VIII idus maii regnante Lothario imperatore, anno I. Ego Odo clericus rogatus sub. Signum Leotaldus presbiter. Vulfelmus. Arlafr[...]. Airfous. Gundac[rus]. Agenbaldus presbiter. Esenbertus. Arambaldus. Adalmandus presbiter. Adalramnus. ?? 54 841, 27 juillet. Castrum de Dijon. L’évêque Thibaud et le vidame Ailbert échangent des terres dans le finage de Plombières en Oscheret. Ces terres seront tenues en toute propriété de part et d’autre. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 123r-v, n° 111. C. Cartul. 50, fol. 180, n° 26. a. Pérard, pp. 142-143. In Dei nomine placuit atque convenit inter venerabilem virum Teutbaldum episcopum et, ab alia parte, Ailberto vicedomino, ut paginolas de terris tam de jure ?cclesiastico quam de propria possessione inter se commutare deberent, quod et ita fecerunt. Inprimis, dedit vir venerabilis Teutbaldus episcopus una paginola de terra, de racione sancti Benigni, ex beneficio Andraldo, que est in pago Divionense, vel in actu Oscarinse et infin Plumberense; terminat de uno latus terra Ailberto; et de alio latus et uno fronte terra sancti Benigni; pro alio fronte, Oscara fluvius decurrit; habet in longum perticas agripennales XV, et in ambis frontibus perticas III, et per medium XXII; infra istas terminaciones et mensuras dedit Teutbaldus episcopus partibus Ailberto, ad proprium possessionem ad integrum. Econtra ad invicem, in aucmentum reddendi, dedit Ailbertus alia paginula in campo, in ipso pago, et in ipsa fin; terminat de ambis lateribus et una front terra sancti Benigni; pro alia front, via publica; habet in longum perticas agripennales XXXII et in ambis frontibus perticas IIII: infra istas terminaciones et mensuras dedit Ailbertus Teutbaldo episcopo, ad jure et merito sancti Benigni, et ad beneficium Andraldi, ad propriam possessionem ad integrum. Taliter ex utraque parte convenit et inter se confirmaverunt, ut una queque pars, tam basilica quam et ille, proprio jure possidere debeat, hoc quod accepit habeat, teneat, adque possideat, et faciat exinde quod voluerit et expedit faciendi. Et si qua pars contra partem alteram aliquam calumniam generare temtaverit, exinde nichil evindicet, sed insuper inferat cui repetit, duplum tantum quantum ipsa res melioratas valere estimantur coactus desolvat, de reliquo vero partibus fisci satisfactione cogatur adimplere, et nihilominus presens commutacio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion castro, publice. Signum Ailberto, qui commutacionem istam fieri et firmare rogavit. S. Elmerico. S. Vuldonus. S. Amalrico. S. Ageverto. S. Rotberto. S. Alerico. S. Cristiano. S. Agenardo. S. Ainrico. S. Amalfredo. S. Betono. S. Suavilono. Ego Blitaldus presbiter subscripsi. Adalbertus clericus notarius scripsi et subscripsi. Datum ipso die VI kalendas Augustas anno II regnante domno nostro Karolo rege. ?? 55 841-842 Bourg Saint-Bénigne. Le prêtre Liétaud, pour le pardon de ses péchés abandonne aux «chanoines» de Saint-Bénigne la moitié d’un manse seigneurial sis dans le bourg, ainsi que la moitié d’une vigne à Trimolois. Il reprend ces biens en précaire à son bénéfice et à celui de sa sœur Ingeltrudis et des enfants de celle-ci qui acquitteront chaque année un sou de cens à la messe de Saint-Bénigne. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 121v, n° 110a. C. Cartul. 50, fol. 179v-180, n° 25. a. Garnier, Chartes, p. 131, n° 33. Domino sacrosancta ?cclesia sancti Benigni martiris, que est constructa in pago Divioninse, ubi venerabilis vir domnus Teutbaldus preesse videtur episcopus. Ego, in Dei nomen, Leotaldus, presbiter, acsi indignus peccator, cogitavi casum human? fragilitatis, ut aliquid de peccatis meis mihi minuare debuerint, ut, quando quidem ante tribunal ?terni judicis veniam et indulgenciam accipere merear, et inter electos suos me participare faciat. Dedi ad ipsa casa Dei donatumque in perpetuum esse volo, hoc est, de res meas proprias, que sunt site in pago Divioninse, infra vico sancti Benigni, hoc est manso indominicato, quem apud seniore meo Alberico episcopo precamiavi, hoc est manso ipso exterminato, idem mensurato, medietate ad integrum. Similiter in centena Uscarinse, in villa Tremolinse, pecia de vinea exterminata vel mensurata, de ipsa vinea medietatem, ad integrum, dedi ad ipsos canonicos sancti Benigni. In ea tamen racione dono, ut tales prestarias vos mihi faciatis, de nomen seniore nostro, et de nostro in nomen meum et sorore mea Ingeltrude seu et infantes suos, una cum ipso censo, quod ore nominamus, hoc est solidum I missa sancti Benigni solvere debeant, et amplius eis non requiratis. Quicquid superius superscripsimus, totum ad integrum, ad ipsa casa Dei sancti Benigni vel ad ipsos canonicos trado atque transfundo de meo jure in illarum dominacione et potestate, sine ullius contradiccione. Si vero ego, aut ullus de heredibus meis, vel quislibet ulla opposita persona que contra hanc donacionem, mea voluntate factam, ulla calumnia agere vel generare presumserit, non valeat evindicare quod repetit; sed inferat vobis vestrisque successoribus in duplum tantum quantum ipsas res eo tempore melioratas valuerint; fisco vero auri uncia I; et hec donacio omni tempore firma et stabilis permaneat, stibulacione subnexa. Actum Divion, vico sancti Benigni, publice. Signum Leotaldo, qui hanc donacionem fieri et firmare rogavit. Olifius presbiter subscripsi. Ego, in Dei nomen, Adalbertus clericus et notarius scripsi et subscripsi, datavi die Dominica anno II regnante Lothario imperatore. Ego Andraldus subscripsi. Subscripserunt: Adalmandus presbiter. Arlafredus presbiter. Alteus presbiter. Odo diaconus (?). Liuto presbiter. Eliseus. Droctolenus presbiter. Gentrannus presbiter. Vulfelmus presbiter. Erlerius diaconus. Teodfredus. Adalramnus. Servadus. Trudulfus. ?? 56 843, 13 janvier. Valenciennes. Le roi Charles le Chauve donne à son fidèle Nivelon (Nivelongus) en toute propriété des biens situés en Gâtinais, à Courtemaux (30 manses et le tiers d’une chapelle) et en Auxerrois à Vellesauge (10 manses), à Pesteau (un manse), à Bessy (10 manses et la chapelle Saint-Martin). A. Original: Arch. Côte-d’Or, 1 H 11, n° 2. a. Pérard, p. 143. — b. H. Fr., VIII, p. 435, n° 11. — c. Quantin, Cartulaire de l’Yonne, II, p. 2, n° 2. — d. G. Tessier, Recueil des Actes de Charles-le-Chauve, I, p. 28, n° 16. [Chrismon] In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Regalis celsitudinis moris est fideles suos honoribus multiplicibus et beneficiis ingentibus honorare atque sublimare. Proinde ergo comperiat omnium sanctae Dei ecclesiae, nostrorumque fidelium, praesencium et futurorum industria, quia concedimus cuidam fideli nostro nomine Nivelongo ob devocionem servicii sui quasdam res juris nostri sitas in pago Otisioderinse seu Vustinense, curtem videlicet Hermoldi super fluvium Betus, mansos videlicet triginta cum tertia parte capellae ibidem consistenti et cum mancipiis utriusque sexus, ceterisque adjacenciis; in pago denique Otisioderinse, in villa nuncupante villa Salvii, mansa videlicet decem et in alio loco, in villa quae dicitur Pistello mansum unum et in villa Bassiaco mansa decem cum capella constructa in honore sancti Martini super fluvium Core. Unde et hanc nostrae firmitatis auctoritatem scribere jussimus, per quam memorato fideli nostro suprataxatas res jure proprietario cum omni eorum integritate concedimus, cum mancipiis, terris, vineis, pratis, silvis, aquis, molendinis, ceterisque adjacenciis, ea videlicet ratione ut quemadmodum de suis reliquiis proprietatibus abhinc per hoc nostrum preceptum in omnibus habeat potestatem faciendi quidquid elegerit. Et ut haec nostrae largitatis auctoritas per futura tempora obtineat firmitatem, manu nostra subter eam firmavimus et anulo nostro sigillari decrevimus. Signum (monogr.) Karoli gloriosissimi regis. [Chrismon] Jonas notarius ad vicem Ludovuici recognovi et subscripsi. Data id. Janr. anno III indictione VI regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Valencianas regio palatio. In Dei nomine, feliciter. AMHN. Amen. ?? 57 843-844. Morveau. Garnier (Vuarnerius) et son épouse Agnosia donnent en toute propriété, à perpétuité à la «maison de Dieu» quatre journaux de terre arable sis dans le village de Morveau en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 81v-82r, n° 51. C. Cartul. 50, fol. 180v, n° 27. a. Pérard, Chartes, p. 99, n° 4. In nomine Domini Jhesu Christi et in honore sancti Benigni martiris. Ego, in Dei nomen, Vuarnerius, et uxor sua Agnosi, condonaverunt jornales IIII de terra arabile, qui sunt siti in pago Oscarense, in fine Roringorum, in villa Mervelco vel in ipsa fine. Et ipsi jornales habent terminatur, de uno latus et uno fronte, terra sancti Benigni; ex alio latus, Eva tenet; de alio latus, strada publica pergit: infra istas terminatur, totum ad integrum donamus ad ipsa casa Dei, tradimus atque transfundimus: sic inter nos convenit, et de nostro jure in vestra tradimus potestate et dominatione, jure perpetuo, ad possidendum, nullo contradicente. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse, aut ullus de eredibus nostris, idem proeredum, seu quislibet ulla oposita persona que contra hanc donacionem venire aut ulla calumnia generare presumserit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat tibi tuisque eredibus in duplum tantum quantum ipse res emeliorate valuerint; fisco vero auri solidos V coactus persolvat. Et donacio ista omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Mervelco villa, publice. Signum Warnerii et uxor sua Agnosia, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Folberto. S. Gosmaro. S. Amalrico. Dadgon[...] Amalberto. Ego, in Dei nomen, Odolardus rogatus scripsi et subscripsi. Datavi die dominica, anno IIII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 58 844, 29 décembre. Bourg Saint-Bénigne. Sur l’ordre et avec le consentement de l’évêque Thibaud, Arley (Erlerius) et son épouse Rodlendis cèdent de leurs biens propres à Gaudri (Vualdricus) un manse sis à Corrémont en Colmérois pour être tenu en bénéfice de Saint-Bénigne, ainsi que d’autres terres. En échange Gaudri donne à Arley un manse qu’il tient en bénéfice de Saint-Bénigne dans le finage de Sainte-Marie-sur-Ouche (Coyon). A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 84r-v, n° 36. C. Cartul. 50, fol. 180v-181, n° 28. a. Pérard, pp. 143-144. Placuit utrisque partibus, inter Erlerio et uxore sua, et ab alia parte Vualdrico, per jussionem et consensum domni Tedbaldi episcopi, aliquid de terris inter se commutare vel procamiare, quod ita in presenti fecerunt. Dederunt Erlerius et uxor sua Rodlendis partibus Vualdrici, de suo proprio, ad jus illius et ad beneficium sancti Benigni recipiendum, mansum unum qui est situs in pago Columbarensi, in fine Curterotmoniacensi, vel in ipsa villa Corotmundo; ipse mansus abet terminationes, de uno latere Sichelmus et Germundus; de alio latere aqua percurrit; de uno fronte, terra sancti Petri et sancti Prejecti; de alio vero fronte, terra Gaudini et Vuichelmi, et strada publica pergit: et habet in longo perticas agripennales XVI et pedes III; et in lato perticas XV; infra istas terminationes vel perticationes, ipsud mansum cum exo et regresso, et cum omnibus adjacentiis ad ipsum adspicientes, totum ad integrum commutaverunt Herlerius et uxor sua partibus Vualdrici. Similiter alias terras per ipsas fines supra jam dictas, tam olcis, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, omni ex integro tradiderunt Herlerius cum uxore sua Vualdrico, ad suum proprium beneficium, ad partem et jus sancti Benigni recipiendum. Similiter dedit Vualdricus Herlerio et uxori su? Rotlind?, de suo beneficio, de terra sancti Benigni, mansum unum cum supraposito, cum exo et regresso, et omnibus adjacentiis ad ipsum mansum aspicientibus, qui est situs in pago Magnomontense, in fine Coionense, vel in ipsa villa Coiono; ipse mansus abet terminationes, de uno latere, terra sancti Marcelli; de alio latere, terra sancti Victoris et exitu communali; de uno fronte, strata publica pergit; de alia vero fronte, Oscara fluvius decurrit; abet in longo perticas agripennales XVIIII, in ambis vero frontibus et in medio, perticas VIII et pedes IX: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum commutavit Vualdricus partibus Herlerii et uxoris su?, ad jus eorum proprium recipiendum. Similiter alias terras, in ipsis finibus supra jam dictis, tam olcis, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, exus et regressus, omnia ex integro commutavit Vualdricus partibus Herlerii et uxoris su? Rotlind? ad eorum jus proprium. Et promittunt inter se unusquisque par contra parem suum, de eo quod accepit, quod calumniam dicere vel repetere non debeat; quod si fecerit, inferat calumpniator in duplum, tantum quantum ipse mansus vel ipse que ad eum pertinent terr?, eo tempore inmeliorat? valuerint, fisco vero auri libras duas, et hoc procamium inter ipsos factum omni tempore firmum et stabile permaneat stipulatione subnixum. Actum Divion vico sancti Benigni, publice. S. Herlerii et uxoris su? qui commutacionem istam fieri et firmare rogaverunt. S. Vualdaleni. S. Vuandalmari. S. Alarici. S. Vuarnerii. S. Brunengi. S. Alboini. S. Ingelmari. Ego in Dei nomine Tedrinus clericus scripsi et subscripsi, datavi die martis, quod est IIII kalendas januarii, in anno V regnante domino nostro Karlo rege. ?? 59 845, juillet. Bourg Saint-Bénigne. Sur l’ordre et avec le consentement de l’évêque Thibaud, le prêtre Aimer (Ademarus) donne à Ermenbertus des terres relevant de Sainte-Marie-sur-Ouche, en Oscheret dans le finage de Longvic à Marsannay. De son côté, Ermenbertus cède à Aimer un champ sis à Couchey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 123v-124r, n° 112. C. Cartul. 50, fol. 181v-182. a. Pérard, pp. 144-145. Auxiliante Domino, placuit atque convenit inter Ermenberto et, ab alia parte, Ademaro presbitero, una cum jussione vel consensu domno Teotbaldo episcopo, ut aliquid de terris eorum inter se commutare vel procamiare deberent; quod et ita in presente fecerunt. Dedit Ademarus presbiter, de suum proprium, partibus Ermenberti, ad suum beneficium recipiendum, a parte sancta Maria Coenense, qui est situs ipse campus in actum Oscarense, in fine Longoviana, in villa Marcenniaco, qui terminat ipse campus, de uno latus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio latus, Regulus tenet; de alio vero fronte Dominicus tenet; habet in longo perticas agripennales XXXIIII; in uno front, perticas VII; in alio vero fronte, perticas VI, pedales VIII; infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum. Similiter dedit Ermenbertus ad vicem, de suo beneficio, de racione sancta Maria Coenense Adamaro presbitero ad proprium recipiendum, campo uno qui est situs in actu Uscarinse, in fine Cupiacense; qui terminat ipse campus, de uno latus et uno fronte, Adamarus presbiter tenet et sui eredes; de alio latus, terra sancti Benigni; de alio vero fronte strada publica pergit; habet in longo perticas agripennales XVIII, in ambis frontibus perticas IIII, infra istas terminaciones et perticaciones totum ad integrum. Et repromittunt inter se pars contra pari suo, de hoc quod accepit, quod nulla calumnia dicere vel repetere non debeant; quod si fecerint, inferat pars parte custodi, in duplum tantum quantum ipsa res valuerint, et in fisco auri uncias II, et hic procamius vel commutacio facta omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion vico sancti Benigni, publice. Signum Andraldi. Signum Rotberti. Signum Eraclii. Signum Leotulfi. S. Vulflan. S. Deotelmi. S. Bonifredi. S. Ingelmari. S. Vuarnigarii. Ego Ainus presbiter rogatus scripsi et subscripsi, datavi die mense julio anno VI regnante domno nostro Karolo rege Burgundionum. ?? 60 845, 28 octobre. Bourg Saint-Bénigne. Le prêtre Arnaud (Arnaldus) vend à la communauté une vigne sise en Oscheret dans le finage de Larrey au lieu dit «Le Curtil». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 85r, n° 37. C. Cartul. 50, fol. 181v, n° 29. a. Pérard, p. 144. Dominis fratribus congregationis sancti Benigni martiris, tam presbiteris et diaconibus, quam ceteris clericis, ego Arnaldus presbiter venditor, vendidisse me vobis constat et ita vendidi vineam juris mei que est sita in pago Oscarense et in fine Lariaco, in loco qui vocatur Cortilo; terminatur ipsa vinea, de uno latere et una fronte, Dodo tenet; de alio latere, Agolinus tenet; ex alia fronte, strada publica; infra istas terminationes totum ad integrum vobis vendo, trado atque transfundo ipsam vineam superius nominatam, et de me jure et dominatione in vestram potestatem et dominationem jure perpetuo ad possi[den]dum, ita ut ab ac die abendi, tenendi, vendendi seu commutandi, vel quicquid exinde facere volueritis, tam vos quam successores vestri, liberam et firmissimam in Dei nomine habeatis potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus meis aut proheres, aut quislibet ulla emissa persona, contra hanc epistolam venditionis ullam calumniam agere aut repetere voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque successoribus in duplum tantum quantum ipsa vinea meliorata apparuerit, fisco vero auri solidos III coactus exsolvat; et hec venditio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum vico sancti Benigni, publice. Signum Arnaldi presbiteri, qui hanc venditionem fieri et firmare rogavit. S. Eraclii et german? su? Evori?, qui consenserunt. S. Alexandri. S. Eldebranni. S. Sevuini. S. Framierii. Vuitgerii. S. Adalsei. S. Amoni. S. Flaunulfi presbiteri. Aynus presbiter rogatus scripsit subscripsit, datavit die mercoris VI kalendas novembris anno sexto regnante Karolo rege. ?? 61 847, 3 mai. Bourg Saint-Bénigne. Olifius prélève sur ses biens propres une terre sise en Dijonnais, à Prouhois, qu’il donne à Amalsavus. En échange celui-ci lui cède une petite pièce de terre sise dans le même finage. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 94r, n° 56. C. Cartul. 50, fol. 182, n° 31. a. Garnier, p. 102, n° 7. Auxiliante Domino placuit atque convenit inter Amalsen et Olifium ut aliquid de terris eorum inter se commutare deberent, quod ita fecerunt. Dedit Olifius de suo beneficio partibus Amalsei, ad suum proprium recipiendum, terram que subjacet in pago Divionense, in fine Proviacense, in loco qui dicitur Proviso; habet terminationes has, de uno latus, terra sanctorum Geminorum; et de alio latus, terra sancti Benigni; de ambis frontibus, strada publica pergit; et habet perticationes, in longum perticas agripennales XVII, pedales III; in ambis frontibus, perticam I: infra istas terminaciones vel perticationes, totum ad integrum commutavit Olifius Amalseo ad beneficium recipiendum. Similiter Amalseus dedit Olifio peciolam de terra que subjacet in pago Divionense, in fine Proviacense, in loco qui dicitur Proviso; Habet terminationes, de uno latus, terra sancti Martini; de alio latus, terra sancti Sigoni; de una fronte, Angalbertus tenet; de alia fronte, Teuduinus tenet; abet in longum perticas agripennales VIIII; in ambis frontibus perticas VIII; infra istas partitiones reddidit Amalsavus Olifio, et repromittunt inter se unusquisque de hoc quod accepit, par contra parem suum, quod nullam calumniam ulterius inferat vel suum repetat: quod si fecerit, auri untias II persolvat illi cui calumniam intulit; et hoc precamium inter ipsos factum omni tempore firmum et stabile permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion vico sancti Benigni publice. Signum Amalsavi, qui hanc venditionem fieri et firmare rogavit. S. Arlefredus presbiter. Adalmannus presbiter. Agenfredus. Siverannus. Rudricus. Sinannus. Vuarnierius. Vuandalmarus. Ego Vuarnerius clericus, scripsi et subscripsi, datavi die lunis, IIII nonas maii, anno VII regnante domino nostro Karolo rege. ?? 62 847, 5 novembre. Domois. L’évêque Thibaud et Ougier (Udulgerius) échangent une vigne à Domois en Oscheret. Ougier donne en outre à l’évêque un champ de terre arable dans le même finage. Saint-Bénigne sera bénéficiaire de cet échange. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 124r-v, n° 113. C. Cartul. 50, fol. 182v, n° 32. a. Pérard, p. 145. Auxiliante Domino nostro Jesu Christo, placuit atque convenit inter domno Teutbaldo episcopo et, ab alia parte, Vdulgerio, ut inter se aliquid de terris eorum commutare vel excamiare deberent, quod ita et fecerunt. In primis dedit domnus Teutbaldus episcopus, de suum beneficium, de racione sancti Benigni, partibus Udulgerio, vinea una, que est sita in pago Uscarense et in fine Dicmes; et abet ipsa vinea terminaciones, de uno latus ipse Udulgerius tenet; de alio latus, Richardis femina tenet; de una front, terra sancti Nazarii; ex alia fronte, strada publica pergit; abet ipsa vinea in longum perticas agripennales XXIII; in una front, perticas VI; ex alia fronte, perticas V; infra istas perticaciones vel terminaciones totum ad integrum. Similiter, dedit Udulgerius, de suum proprium, partibus domno Teutbaldo episcopo, una vinea ad racionem sancti Benigni recipiendum, que est sita in pago Uscarense, et in fine Dicmes; abet ipsa vinea terminaciones, de uno latus terra sancti Benigni; de alio latus Tresgerius tenet; in una fronte, Isaac tenet; ex alia fronte, Grifoinus tenet; abet in longum perticas agripennales XLVIIII; in una front perticas IIII, pedales VII; ex alia fronte perticam I pedes VI. Et dedit in alium locum campo I de terra arabili, qui est situs in ipso pago et in ipsa fine; abet terminaciones ipse campus, de uno latus, Udulgerius tenet; de alio latus, terra sancti Benigni; in uno front Milo tenet; ex alio fronte, Tresgerius tenet; abet in longum perticas XXVIII; in duos frontes, perticas II, pedales VI; infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum. Et repromittunt inter se unusquisque, de oc quod accepit, quod nulla calumnia dicere nec repetere debeat; quod si fecerit, inferat unusquisque in duplum tantum quantum ipsa terra meliorata apparuerit, fisco vero auri uncias III, coactus desolvat; et hoc procamium inter ipsos factum omni tempore firmum et stabile permaneat stipulatione subnixa. Actum Dicmes villa, publice. Signum Udulgerio, qui hanc procamium fieri et firmare rogavit. S. Vuarnerio. S. Ergaudo. Signum Dalfino. S. Grifono. S. Beringerio. S. Adalgaudo. S. Alcaudo. Ainus presbiter rogatus scripsit et subscripsit. Datum die martis, nonis novembris, anno VIII regnante Karolo rege. ?? 63 849, 20 février. Castrum de Dijon. La dame Tesse (Tetsa) donne un demi-journal de vigne à Barges en Oscheret à Saint-Bénigne et aux recteurs de son église. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 124v, n° 114. C. Cartul. 50, fol. 182v-183. a. Pérard, pp. 145-146. In nomine Domini Jhesu Christi, et in honore sancti Benigni martiris, ego in Dei nomine Tetsa femina, donavi medietatem de jornale de vinea, qui est situs in pago Oscarense, in villa Bargas, et in ipsa fine; abet ipsa vinea terminaciones, de uno latus, Adalgis presbiter tenet; ex alio latus et uno fronte, de ipsa ereditate; et de alio fronte Saifardus tenet: infra istas terminaciones totum ad integrum tibi dono, trado, atque transfundo ad rectores tue ?cclesi? et tibi servientibus, et de meo jure et dominacione in tua trado potestate, et dominacione superius denominatam rem jure perpetuo ad possidendum, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipsa, aut ullus de eredibus meis vel proeredibus, seu quislibet ulla oposita persona, que contra hanc donacionem venire, aut ulla calumnia agere vel generare presumserit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat tibi tuisque eredibus in duplum tantum quantum ipsa vinea emeliorata valuerit, fisco vero auri denarios III componet et donacio ista omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion castro. Signum Tetsane, que hanc fecit et firmare rogavit. S. Radulfo filio suo, qui consensit. S. Eldemanno. S. Bartolomei. S. Salacono. S. Erlero. S. Erlefredo. Ego in Dei nomen Tetardus clericus scripsi et subscripsi, datavi, die mercoris XI Kalendas marcii, anno VIIII regnante Karolo rege. ?? 64 850, 10 octobre. Fontaine-lès-Dijon. Le prêtre Airfonnus vend au prix de vingt sous d’argent une pièce de vigne sise dans le finage de Fontaine en Dijonnais au prévôt Olifius et à la congrégation de Saint-Bénigne formée à ce moment encore de clercs séculiers. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 92v, n° 53. C. Cartul. 50, fol. 183, n° 34. a. Garnier, pp. 100-101. Domino fratri, Olifio, preposito, cuncta congregacione sancti Benigni, presbiteris, diaconis, subdiaconis sive clericis, emtoribus. Ego, in Dei nomen, Airfonnus, presbiter, venditor, vendidisse me vobis constat et ita vendidi paginula una de vinea, que est sita in pago Divionense in fine Fontanas; de uno latus, Benedictus tenet et Vulfemarus; et de alio latus, Ragenardus et Normannus; in uno fronte, terra sancta Maria; et de alio fronte, terra sancti Stephani: infra ista terminacione totum ad integrum vobis vendo, trado atque transfundo. Et accepi de vobis precium, sicut inter nos convenit, valente in argento solidos XX, et pro ipso precio predicta vinea de meo jure et dominacione in vestra trado potestate jure perpetuo ad possidendum, ita ut ab ac die habendi, tenendi seu commutandi vel quicquid exinde a die presenti facere volueritis, liberam et firmissimam in omnibus, in Dei nomen, habeatis potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos ipsi aut ullus de heredibus nostris, seu quelibet ulla oposita persona, qui contra istam vendicionem, voluntate nostra conscripta, ulla calumnia agere vel generare presumserit, non valeat evindicare quod repetit; sed inferat vobis vestrisque heredibus in duplum tantum quantum a vobis accepi, fisco vero auri unciam I; et vendicio ista, inter nos facta, firma et stabilis omni tempore maneat, stipulacione subnixa. Actum Fontanis villa, publice. Sigu Airfonno qui cartam istam scribere et firmare rogavit. S. Aboleno. S. Rudrico, qui consenserunt. S. Leotulfo. S. Alexander. S. Grimono. S. Eldeverto. S. Agalono. S. Wlfemaro. Ego Vuarnerius, diaconus, rogatus, scripsi et subscripsi, datavi die veneris proximo V idus octobris in anno XI regnante domno nostro Karolo rege. ?? 65 852, 25 février. Norges. Le prêtre Séfard (Saivardus) vend à la congrégation de clercs de Saint-Bénigne pour 5 livres d’argent les biens qu’il tenait de ses parents à Norges en Oscheret, c’est-à-dire un manse avec toutes ses pertinences à l’exception de deux petites pièces de terre qu’il a données à un certain Florent. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 91, n° 49. a. Garnier, p. 97, n° 2. Domino fratribus cuncta congregatione sancti Benigni, presbiteris, diaconis sive clericis emptoribus. Ego, in Dei nomen, Saivardus presbiter, venditor, vendidisse me vobis constat et ita vendidi res meas proprias, que sunt sitas in pago Oscarense, in villa Norvia, seu in ipsa fine subjacent; terminat ipse mansus, de ambis lateribus, Vualaricus tenet; in uno fronte, terra sancti Benigni; in alio fronte, exus communalis: infra istas terminaciones ipso manso, una cum supraposito, cum granica et clusuris et omnis edificiis; et alias res, quicquid ad ipso manso aspicit, tam campis quam silvis sive pratis; quicquid de genitore aut de genetrice mea ad me advenit aut pervenire potest, excepto duas peciolas quas dedi Florencio, totum ad integrum vobis vendo, trado atque transfundo. Et accepi de vobis precium, sicut inter nos convenit et nobis complacuit, valente incontra argento libras V. Propterea inprimis ipsa precia, predictas res de meo jure et dominacione in vestra trado potestate et dominacione a die presenti faciendi quod volueritis, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, vel quislibet ulla opposita, qui contra hanc vendicionem, voluntate mea conscripta, ulla calumnia agere vel generare presumpserit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque successoribus in duplum tantum quantum ipse res eo tempore meliorate valuerint, fisco vero auri uncias V. Et hec vendicio, inter nos facta, omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Norvia villa, publice. Sigu Saivardo presbiteri, qui hanc vendicionem fieri et firmare rogavit. Sigu Walarico qui consensit. S. Ansfredo. S. Sarilono. S. Balterio. S. Blismodo. S. Accillono. S. Madalfredo. S. Arlafredo. S. Trocbodo. S. Teotmaro. S. Ostreut. S. Bladanono. Ego Warnerius diaconus scripsi et subscripsi, datavi die mercoris proximo mense martio, in anno XII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 66 852, 10 juin. Langres. Samson échange avec l’évêque Thibaud, au bénéfice de Saint-Bénigne deux champs qu’il possède à Saint-Seine-sur-Vingeanne en Atuyer contre un champ contigü à ses terres qui appartenait à Saint-Bénigne. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 92r, n° 52. C. Cartul. 50, fol. 182v, n° 35. a. Pérard, p. 146. Igitur quicumque de rebus ecclesiarum Dei ad propriam possessionem utiliter commutare vult, oportet ut utreque partes provideantur. Dedit igitur Samson partibus domino Teudbaldo pontifici a parte sancti Benigni campos duos in pago Attoarii, in villa que Elperici curtis dicitur, in fine Stabulense; qui unus campus habet terminaciones, de uno latus et uno fronte, terra sancti Sequani; de alio latus, terra Gunterii; de alio front, terra ipsius Samson; habet in longo perticas XLII, in lato perticas VI, ped. III; infra istas terminaciones, ad integrum. Alius campus habet terminaciones, de uno latus, terra Arrido; de alio latus, terra Gunterio; de uno front, terra ipsius Samson; de alio front, terra Adalsennane; habet in longo perticas XXXI; in lato, perticas II; infra istas terminatur ad integrum. Similiter e contra dedit domnus Teutbaldus episcopus ex terra sancti Benigni, partibus Samson, campum unum qui terminatur, de ambis latus terra ipsius Samson; de uno fronte strada publica; de alio front terra Tesbodi; abet in longo perticas CVII; in uno latus, perticas II; de alio latus, perticas II ped. III; in medio, perticas II, pedes VI; infra istas terminatur ad integrum; ea vero racione, ut unusquisque quod accepit, habeat, teneat atque possideat, nullo contradicente; et si qua pars pari suo aliquam calumniam inferre conaverit, non valeat evindicare quod repetit, sed has commutaciones pari tenore conscriptas firme et stabiles permaneant stipulatione subnixe. Actum Lingonis civitate, publice. Signum Samson qui fieri et firmare rogavit. S. Blitbodo. S. Arredo. S. Sucaudo. S. Maurino. S. Mariario. Signum Vualtario. S. Erlaico. S. Folberto. S. Amalrico. S. Rotberto. S. Mectardo. S. Savarico. S. Atono. Ego Hisleverdus presbiter rogatus scripsi et subscripsi, datavi, die veneris proximo II idus junii, anno XII, regnante Karolo rege. ?? 67 853, janvier. Rully. Constantin et son épouse Thierrée, pour le remède de leur âme donnent à Saint-Bénigne et à ses recteurs, pour en jouir en pleine propriété, un champ avec une maison à Rully en Chaunois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 91v, n° 50. C. Cartul. 50, fol. 183v-184, n° 38. a. Garnier, p. 98, n° 3. Domino sacro sacratissimo beato Benigno, vel ipsius rectores qui ad ipsa casa Dei deservire debent aut id facere voluerint, eorum imitatores. Ego, in Dei nomen, Constantinus, et uxor sua Teodrada, pro amore et voluntate Dei et sancti Benigni et animarum nostrarum remedio, do namus ad ipsa casa Dei sancti Benigni, villare cum casa desuper posita, cum exo et regresso, qui est in pago Cavillonense, in fine Rubiliacense, vel in villa Rubiliaco; terminat, de uno latere, terra sancti Stephani et sancti Simforiani; de alio latere, exio communale; de uno front, terra sancti Stephani; de quarto front, terra sancti Jorgii; abet in longo perticas VIII et pedes V et dimidio, et in lato perticas XI et pedes V et dimidio: infra istas terminaciones vel perticaciones, ipso vilaro vel casa ad ipsa casa Dei sancti Benigni donamus, tradimus atque transfundimus, ut in omnibus in Dei nomen, liberam abeatis potestatem ad faciendum quicquid volueritis, nullo contradicente. Si ergo nos, aut ulla oposita persona, que contra presentem donacionem venire vel calumniare voluerit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis, una cum fisco, auri libras II; et donacio ista, a me facta, omni tempore firma permaneat, stipulacione subnixa. Actum Rubiliaco villa, publica. Sigu Constantino. S. Teodredane, qui donacionem istam fieri et firmare rogaverunt. S. Velfeiso. S. Ermengiso. S. Evroino. S. Ingelbaldo. S. Romano. S. Ermoino. S. Ermenbaldo. S. Amoino. Ego Arierius rogatus scripsi et subscripsi, datavi die veneris, in mense januario, anno XIII regnante Karolo rege. ?? 68 853, avril. Bourg Saint-Bénigne. Aran (Adalrannus) vend pour quinze sous à la communauté des clercs de Saint-Bénigne un champ à Fontaine en Dijonnais au lieu-dit «Vinense». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 93, n° 54. C. Cartul. 50, fol. 183v, n° 37. a. Pérard, pp. 146-147. Domino fratribus cuncta congregacione sancti Benigni presbiteris, diaconibus, subdiaconibus sive clericis emtoribus, ego in Dei nomine Adalrannus venditor, vendidisse me vobis constat et ita vendidi campo juris mei, qui est situs in pago Divionensi, in fine Fontanense, in loco ubi vocabulum est Vinense. Terminat ipse campus, de uno latus, Erlavuoldus tenet; de alio latus, de ipsa hereditate; in ambis frontibus, terra sancti Benigni; habet in longo perticas agripennales LXIIII in ambis frontibus, perticas agripennales IIII; infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum vobis vendo, trado atque transfundo; et accepi a vobis precium, valente in contra argento solidos XV et pro ipsa precia predicto campo de meo jure et potestate in vestra trado potestate et dominatione, a die presenti, faciendi quid volueritis, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si ego ipse aut ullus de heredibus meis vel quislibet ulla oposita persona, qui contra hanc vendicionem voluntate mea conscriptam ulla calumnia agere vel generare presumserit in duplum tantum quantum accepi persolvat, fisco vero auri unciam I et hec venditio inter nos omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion vico sancti Benigni, publice. Signum Adalrano qui hanc vendicionem fieri et firmare rogavit. Signum Artengrane uxore sua. S. Saiuaredo. S. Eptagio. S. Salaman, filiorum eorum, qui consenserunt. S. Benedicto. S. Vuinivaldo. S. Arberto. S. Ansoino. Teutfredus levita subscripsi. S. Vuillelinus. Ego Vuarnerius diaconus scripsi et subscripsi, datavi die jovis proximo in mense aprili anno XIII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 69 Entre 858 et 800. ?? L’évêque Isaac de Langres donne à Saint-Bénigne des ornements précieux qu’il tenait de la générosité du roi. D’après l’éloge funèbre de l’évêque, infra, n° 119. In cuius [scil. monasterii] nova reedificatione adeo tota incubuit mentis devotione ut non solum terris sed ornamentis regali dono concessis ditaret... ?? 70 862, juin. Verrey-sous-Salmaise. Ebon et son épouse Sufficia donnent à Saint-Bénigne (tibi, sancto Benigno) un manse à Salmaise en Auxois dont ils se réservent l’usufruit pendant leur vie. Ils lui cèdent en outre une terre en pleine propriété à Verrey en Auxois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 93v, n° 55. C. Cartul. 50, fol. 134, n° 39. a. Garnier, pp. 101-102, n° 61. Domino sancto Benigno, Ebono et uxor sua, Sufficia, et filio nostro Achart, donamus tibi manso nostro qui est in pago Alsense, in fine Sarmaciense. Residet in ipsa villa Sarmacia; et abet terminaciones, de duas latus, terra Elenane; et de alias duas partes, vias publicas; isto manso exterminato et alias res, quicquid ad ipso manso aspiciunt, oc sunt campis, pratis, silvis, vineis, edificiis desuper positis, exis et regressis; isto manso exterminato, et istas res donamus tibi, sancto Benigno, reservato nobis in vita nostra fructuum usandum. Terram etiam in Vitrico, que est in pago Alsense et in fine Vitriacense, tibi, sancte Benigne, donamus, tradimus atque transfundimus de nostra dominacione in tuam dominacionem et legitimam potestatem, tibi et tuis eredibus, abendi, tenendi seu commutandi vel faciendi quicquid voluerint. Si quis vero, si nos ipsi aut ulla oposita persona que contra donacione ista venire aut aliquid agere vel calumniare presumserit non valeat evindicare quod repetit; sed tibi, una cum socio fisco, auri uncias V coactus exsolvat; et hec donacio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Vitrico villa, publice. Signum Ebono et uxor sua Sufficia, qui donacione ista fieri et firmare rogaverunt. S. Achardi et germano suo Radolf, qui consenserunt. S. Ricolfi. S. Adalgisi. S. Angleri. S. Ainart. S. Literio. Ansaldus rogatus scripsit et subscripsit, datavit die dominico in mense junii, anno XXII regnante Karolo rege. De Sarmacia (XIe s.). 71 Entre le 21 juin 862 et le 20 juin 863. Aître de Saint-Bénigne. Frouin (Frodinus), prévôt, et les clercs de Saint-Bénigne échangent avec Angebert (Ingobertus) deux petites pièces de terre à Aiserey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 94v, n° 57. C. Cartul. 50, fol. 184v, n° 40. a. Garnier, pp. 102-103, n° 8. In Christi nomine. Convenit inter Ingóbertum et, ab alia parte, Frodinum prepositum, Agenbaldum, Vulfelmum ceterosque clericos monasterii sancti Benigni martiris, cujus corpus requiescit in loco qui dictus est ab antiquis Divion, ut aliquid de terris inter se commutarent. Dederunt igitur Frodinus et ceteri clerici, de suo beneficio de terra sancti Benigni, Ingoberto, ad suum proprium recipiendum, peciolam de terra que est sita in pago Oscarense, in fine Aziriacense, in ipsa villa Aziriaco; terminatur de ambobus lateribus, terra sancti Benigni; de una fronte, strada publica pergit; de alia vero fronte terra sancti Benigni de beneficio Mungonis; et abet in longum perticas agripennales LXII; et in latum, in una fronte, perticas agripennales V; in alia vero fronte, perticas II et dimidium: infra istas terminationes, totum ad integrum tradiderunt predicti fratres Ingoberto. E contra dedit Ingobertus peciolam de terra que est sita in ipso pago vel in ipsa fine; terminatur de ambobus lateribus Fuschildis tenet; de una fronte silva et Avena fluvius; de alia vero fronte, strada publica pergit; et abet in longum perticas agripennales CXII; et in latum, in una front, perticas II; in alia vero front, perticam I et pedales XII: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum tradidit Ingobertus Frodino preposito et aliis clericis. Et repromittunt inter se, par contra parem suum, de hoc quod accepit quod non repetat vel calumniam aliquam excitet: quod si fecerit, quantum terra ipsa eo tempore meliorata valuerit, tantum componat; fisco vero auri untias IIII persolvat. Et hoc precamium, inter eos factum, firmum permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion, in atrio sancti Benigni. Ego Frodinus, licet indignus, prepositus, hanc commutationem, a me factam, relegi et confirmavi, cum ceteris fratribus nostris. S. Agenbaldi, Vulfelmi, Altei, Teudfredi, Amonis, Vuarnerii, presbyterorum. Signum Eynus levita, Rotbertus, Ermembertus, Eldefredus, Airfredus, Amalbertus. Ego Airardus presbiter, in Dei nomine, scripsi et subscripsi, anno XXIII regnante domino nostro Karolo rege. ?? 72 863, octobre. Aître de Saint-Bénigne. Baudoin «pensant à l’éternelle rétribution» donne à l’église du saint martyr une petite pièce de vigne à Fontaine (lès-Dijon) au lieu-dit Saverney. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 95r, n° 58. C. Cartul. 50, fol. 184v-185, n° 41. a. Garnier, pp. 103-104, n° 9. Domino sacrosancta ?cclesia sancti Benigni martiris sub opido Divionis constructa, que est in pago Divionensium, in loco qui nuncupatur Divion, ubi venerabilis vir Frodinus prepositus custos esse videtur. Ego, in Dei nomine, Balduinus, cogitans de Dei timore vel eterna retribucione ante tribunal domini nostri Jhesu Christi, dono ad ipsam ecclesiam sancti Benigni martiris peciolam de vinea que est sita in pago Divionensium, in fine Fontanense, in loco qui vocatur Sivirniaco. Terminatur ipsa peciola, de uno latus, Ero tenet; in alio latus, Siginus tenet; in uno fronte, terra sancti Stephani; in alio vero front, de ereditate; et habet in longitudine perticas agripennales XXIIII; et in latitudine, in uno fronte, perticam I et pedes II; et in alio fronte, perticam I et pede I: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum dono, ut postmodum quicquid rectores vel possessores ipsius loci facere voluerint, liberam et firmissimam, in Dei nomen, in omnibus abeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de eredibus meis vel proeredes aut quislibet ulla oposita persona, que contra donationem istam venire aut ulla calumnia agere vel generare tentaverit non valeat evindicare, se[d] inferat vobis vestrisque heredibus in duplum tantum quantum valet auri libra I; et donatio ista omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion, in atrio sancti Benigni. Signum Balduino, qui hanc donacionem fieri et firmare rogavit. S. Rudrico. S. Grimono. S. Aboleno. S. Elselmo. S. Letardo. S. Balcino. S. Eldrado. S. Vanino. Ego in Dei nomen Airardus presbiter scripsi et subscripsi, datavi die jovis, mense octobris anno XXIIII, regnante domno nostro Karolo rege. ?? 73 863, 17 décembre. Aître de Saint-Bénigne. Oudeberge (Odolberga) et ses enfants Glomblenus et Belserius donnent à «la basilique élevée en l’honneur de tous les saints» dont Frouin (Frodinus) est le prévôt et le custode un manse avec une grange à Dijon. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 95v, n° 59. C. Cartul. 50, fol. 185, n° 42. a. Garnier, pp. 104-105, n° 10. Domino sacrosancte basilice sancti Benigni martiris, quod est in honore omnium Sanctorum, et est in pago Divionensium, in loco qui nuncupatur Divion, ubi venerabilis vir Frodinus prepositus custos esse videtur. Ego, in Dei nomine, Odolberga, et sui infantes Glomblenus et Belserius, cogitavimus de Dei timore vel eterna retribucione ante tribunal Domini nostri Jhesu Christi; idcirco tradimus ad ipsam ecclesiam sancti Benigni manso cum granica et suprapositis, cum exo et regresso; terminatur ipse mansus, de uno latus, Vuarnerius presbiter tenet; in alio latus, Letfredus tenet; in uno front Vulfelmus presbiter tenet; in alio vero front, strada publica pergit: infra istas terminaciones, totum ad integrum trado atque transfundo, ut in postmodum quicquid rectores vel possessores ipsius ?ccl?sie sancti Benigni facere voluerint, liberam et firmissimam, in Dei nomen, in omnibus habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos, aut ullus de eredibus nostris, aut quislibet ulla oposita persona qui contra hanc traditionem venire aut ulla calumnia agere vel generare temptaverit, nihil evindicet; sed insuper vobis vestrisque heredibus in duplum tantum quantum valuerit componat; fisco vero auri libras L coactus exsolvat; et hec donatio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, in atrio ipsius sancti Benigni. Signum Odolbergane et Glombleno et Belserio, qui tradicionem istam fieri et firmare rogaverunt. S. Ingelbergane. S. Beroart et Vuarnerio qui consenserunt. S. Framierio. S. Odono. S. Airanno. S. Fridrico. S. Unenco. S. Drotardo. S. Vuarnerio. S. Barnart. S. Flabiono. S. Vuandaleno. S. Teduino. S. Goufredo. Ego, in Dei nomen, Airardus presbiter scripsi et subscripsi, datavi die dominico que est XVI Kalendas januarii, anno XXIIII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 74 865, novembre. Castrum de Dijon. Échange de terres entre Bertilon, abbé de Saint-Bénigne et Bernoart. Bertilon donne une pièce de terre prélevée sur la colonge de Garnier et d’Arlafredus à Corcelles en Oscheret. En échange, Bernoart donne une petite pièce de terre pour être intégrée aux colonges des susdits, dans le même finage, au lieu-dit La Chassagne. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 96r, n° 60. C. Cartul. 50, fol. 185v, n° 49. a. Garnier, p. 105, n° 11. Auxiliante Domino, placuit atque convenit inter venerabilem virum Bertilono, abbatem de sancto Benigno, et, ab alia parte, Bernoart, ut aliquid de terris eorum inter se commutare vel procamiare deberent; quod ita a die presente fecerunt. In primis dedit Bertelus de colonica Vuarnerii et Arlafredi peciola de terra arabile de racione sancti Benigni, Bernoart, que est sita in pago Oscarense, in fine Longoviana, in villa Corcellas; que terminat, de ambis lateribus et uno front, terra sancti Benigni; ex alio vero front, ipse emptor tenet; et abet in longo perticas arpinnales X; et in lato, de uno front, perticas XV; et in alio front, perticas XIIII et pedes VIIII: infra istas terminationes vel perticationes, partibus Bernoart, ad suum proprium recipiendum totum ad integrum. Et, econtra, ad vicem reddendi, dedit Bernoart de suo proprio, peciola de terra arabile Bertelono, a parte sancti Benigni et Vuarnerio et Arlafredo, ad illorum colonicas, recipiendum; que est in ipso pago et in ipsa villa, in loco qui vocatur Cassania; de uno latus et ambis frontibus, de ipsa ereditate; et de alio latus strada publica pergit; et abet in longo perticas arpinnales XII, et in lato perticas XVIII: infra istas terminationes et mensuras, partibus Bertelono ad partem sancti Benigni et Vuarnerii et Arlafredi, ad illorum colonicas, recipiendum. Et repromittunt inter se unusquisque contra pari suo quantum terra emeliorata valuerit, fisco vero auri untia I componat; et hoc procamium inter ipsos factum, omni tempore firmum et stabile permaneat stipulatione subnixum. Actum Divion castro, publice. Signum Bertilono abbate, que procamium istud fieri et firmare rogavit. S. Vuarnerio. S. Arlafredo. S. Vuandalmaro. S. Alarico. S. Madalgerio. S. Gotserio. S. Vualdierio. S. Ricbert. S. Bernart. S. Moise. S. Framerio. S. Servinus monacus. S. Mongus monacus. S. Ingo monacus. S. Gotefredus monacus. Ego in Dei nomen, Vuarinus acolitus scripsi et subscripsi, datavi die martis mense novembris anno XXVI regnante domno nostro Karolo rege. ?? 75 866, 11 décembre. Langres. Humbert donne aux églises Saint-Mammès de Langres et Saint-Bénigne de Dijon un manse avec ses dépendances à Cessey-sur-Tille. A. Original, Fonds du chapitre de Langres, archives de Haute-Marne, 2 G 1166. a. Roserot, Chartes, n° 3, pp. 172-173. Sacrosancte ecclesie sancti Mammetis martyris que est constructa in urbe Lingonica, cui praeest venerabilis Isaac, Dei dono episcopus. Ego igitur Humbertus, cogitans Dei timorem et habens spem aeternae retributionis, dono ad eandem casam Dei mansum unum cum supraposito et granica vel omnibus edificiis quem mihi Fulcricus et infantes ejus per instrumenta cartarum antea condonaverant. Et ipse mansus est situs in villa Saciaci, in pago Oscherense, super flumen Tile. Ipsum mansum cum omnibus aedificiis, pomifferis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus, vel quicquit in ipsa villa et eius finibus habere visus sum predictae ecclesiae sancti Mammetis vel ecclesiae sancti Benigni martyris Divionis castri suburbane, ubi ipse requiescere corpore dinoscitur, eundem mansum et ipsas res dono, trado atque transfundo, jure perpetuo ita ut rectores sancti Mammetis et sancti Benigni potestatem inde habeant ordinandi sicut et de aliis rebus ecclesiasticis, nullo contradicente. Si autem ego aut ullus de heredibus meis vel aliqua inmissa persona contra hanc donationem nostram plenisima voluntate factam, aliquam calumniam fecerit, illud non aevindicet, sed sacrilegi penam in primis sese noverit incurrere et inferat supradictarum ecclesiarum rectoribus una cum socio fisco auri libras X. Et haec praesens donatio firma et stabilis omni tempore permaneat stipulatione subnexa. Actum Lingonis civitate. Signum Umberti qui hanc donationem fieri et firmare rogaverit. Signum Dadonis. Signum Mummii. Signum Witbodi. Signum Aimini. Signum Marani. Signum Uncrimi. Signum Franconis. Signum Bertolini. Signum Bellini. Signum Archenrici. Signum Adalranni. Signum Berengerii. Signum Enei. Signum Erleverti. Signum Elninci. Signum Ingelradi. Signum Odolerii et signum Utulgrimi. Signum Agani. Signum Magnonis. Signum Vualcaudi. Signum Odonis. Ego in Dei nomine Anselmus, indignus subdiaconus, hanc donationem rogitus scripsi et subscripsi. Data die Mercoris, quodam III Idus Decembris, anno XXVI regnante domno nostro Karolo rege, indictione XIII. ?? 76 866, fin décembre. Lux, mallus publicus. Devant l’église Isaac de Langres et le comte Eudes, missi dominici, l’avoué de l’église de Langres Alcaudus accuse un certain Hildebernus d’avoir fait abattre par ses hommes un chêne dans la forêt de Saint-Bénigne, à Cessey-sur-Tille. Vualdricus, porte-parole des échevins, fait renvoyer l’affaire au prochain mallus que les missi tiendront après 40 nuits. Alcaudus y assistera avec ses témoins pour convaincre Hildebernus. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 96v, n° 61. C. Cartul. 50, fol. 185v-186, n° 44. a. Pérard, pp. 147-148. Cum resedisset Isaac, dono Dei episcopus, et Odo comes, vel missi dominici, in Luco villa, in mallo publico, ad universorum causas audiendas vel recta judicia judicantes vel dirimendas una cum scabineis et aliis plures hominibus qui ibidem aderant, veniens homo aliquis ibi, nomine Alcaudus, advocatus sancti Mamme vel Isaac episcopi, mallavit hominem aliquem nomine Hildebernum. Et dixit quod ipse Hildebernus et sui servi et sui franci venissent in fine Bruciacensi, Getliacensi et in Saciacensi, in terra vel in silva sancti Benigni, et ibi tallassent vel occidissent uno casno de sancto Benigno, de villa Saciaco, ordinante Hildeberno, malo ordine, et dixit quod tales testes haberet; et per judicium escabineorum Vualdricus, arramivit post XL noctes in proximo mallo, quod in Uscarense et in Atoeriis ipsi missi tenent, ipse Alcaudus cum sua testimonia, Hildeberno ad probare faciat. Hi sunt qui presentes adfuerent: Deodatus, Godono, Arembertus, Avrant, Odelerio, Vulfrico, Mummiono, Vualdrico, Brunart, Auvarno, Helisco, Achevo, Blitbodo, Eldii, Hisnart, Arman, Audrii, Desiderio, Servado. Ego Otrannus levita scripsi et subscripsi, datavi, die martis in mense decembri, in anno XXVII regnante Carolo rege. De Saciaco (XIe s.). 77 Entre le 21 juin 867 et le 20 juin 868. Saint-Bénigne. Audon (Aldo) et son épouse Ermenrée (Ermenrada) donnent au monastère régi par Bertilon, chorévêque et abbé un champ sis à Gaulin en Dijonnais. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 97r, n° 63. C. Cartul. 50, fol. 186, n° 46. a. Pérard, p. 148. Sacrosanct? basilic? sancti Benigni martiris sub opido Divionis construct?, ubi venerabilis vir domnus Isaac preesse videtur pontifex et Bertilo corepiscopus abba, cum omni congregatione monachorum, ego Aldo et uxor mea Ermenrada, Dei intuitu cogitantes remunerationem perpetuam, pro remissione peccatorum nostrorum aliquid de rebus nostris ad ipsum sanctum locum, vel monachis ibi Deo famulantibus, concedere decrevimus, quod ita in Dei nomine agere procuravimus, hoc est in pago Divionense, in fine Gocilinense, campum arabilem, qui habet terminos, ex ambis lateribus, stradas publicas; de uno fronte, Eldinus et Gotescalcus fratres tenent; ex altera fronte terra sancti Marcelli: infra istas terminationes totum ad integrum, quicquid in predicto campo visi fuimus habere vel possidere ad memoratam basilicam sancti Benigni martiris, monachisque in eodem loco Deo servientibus, cedimus atque transfundimus de nostra potestate et dominatione, pro spe salutis aetern? vel causa sepultur? nostr?, et quicquid ab hac die et deinceps tam ipsi quam successores eorum facere voluerint, liberam in omnibus abeant potestatem. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos ipsi aut ullus de heredibus nostris, aut quelibet oposita persona, contra hanc epistolam cessionis venire aut agere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque successoribus, ad augmentum ejudem basilic?, auri libras II et nihilominus presens hec cessio firma permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, in basilica sancti Benigni, publice. Signum Aldonis et uxoris su? Ermenrad?, qui hanc cessionem fieri et firmare rogaverunt. S. Brunardi. Achedi. Elisei. Amalrici. Auvarni. Gisleberti. Attonis. Beraldi. Arendei. Aglaudi. Merulfi. Ego Vuarnerius presbiter rogatus scripsi et subscripsi anno XXVIII Karoli regis. ?? 78 867, février. Lux, mallus publicus. Devant l’évêque Isaac, le comte Eudes, l’abbé Hildebaldus et Bertrannus, missi dominici, Alcaudus cita Hildebernus et renouvela son accusation. Hildebernus répondit qu’il avait été cité injustement. Alcaudus prêta alors contre lui le contre-serment en affirmant que la procédure avait été régulière. Les échevins décidèrent qu’au prochain mallus Hildebernus jurerait contre Alcaudus ou qu’il accomplirait ce qu’exige la loi. Lorsque le mallus se réunit à Coton, Hildebernus ne comparut point et ne produisit aucune excuse. Il fut donc considéré comme faisant défaut et Alcaudus en reçut la notification écrite («carta geist»). A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 98r, n° 65. C. Cartul. 50, fol. 186r, n° 47. a. Pérard, p. 148. Noticia Geist carte qualiter Heldebernus geitivus apparuit pro ea causa, unde Alcaudus, advocatus sancti Stephani et sancti Benigni, vel Isaac episcopi, in Luco villa, in mallo publico, ante predictum Isaac episcopum et Oddonem comitem et Hildebaldum abbatem sive Bertrannum, missos dominicos, et alios plures qui ibi adfuerunt ad multorum causas audiendas vel recta judicia facienda. Predictus Alcaudus ipsum Hildebernum mallavit, et dixit quod idem Hildebernus, cum suis tam francis quam servis, in fine Bruciaci, vel in Getliacense seu in Saciacense, in silva sancti Benigni venissent, et ipso Hildeberno precipiente, casnum mortificasset malo ordine; ipse autem Hildebernus respondit ei quod non juste, sed injuste, mallasset; Alcaudus vero contra eum vuidridum stipulavit, unde ante hos dies, per judicium scabiniorum ad respectum fuerunt. Tunc ipsi scabinei decreverunt judicium quod post XL noctes in proximo mallo, ipse Hildebernus contra Alcaudum jurasset aut quod lex est fecisset. Deinde, post legitimas noctes, in proximo mallo, in Curtagone, ante Isaac episcopum et Oddonem comitem, ipse Alcaudus venit, Hildebernum ibi secundum legem clamavit. Cum vero Hildebernus ibi non esset, Alcaudus vuidridum juravit; sed quia Hildebernus ibi non venit nec suam acsoniam denunciavit, in omnibus geitivus apparuit: tunc judicaverunt ipsi scabinei ut Alcaudus hanc noticiam geist cart? acciperet: quod et fecit, his presentibus. Signum Radulfi. S. Odelrici. S. Eldii. S. Blitbodi. S. Odelerii. S. Isnardi. S. Vulfrici. S. Mummii. S. Armanni. S. Adalberti. S. Sigemunni. S. Andrici. S. Vuineverti. S. Vuidrici. S. Desiderii. S. Servadi. Ego Norgaudus levita scripsi et subscripsi, datavi mense februario anno XXVIII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 79 868, mars. ?? Le prêtre Flouin (Fluduinus) remet à son neveu Isaac un «courtil» à Bussy qu’il avait acheté à ses cousins germains. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 96v, n° 62. C. Cartul. 50, fol. 186, n° 45. a. Garnier, pp. 106-107. In Christi nomen. Noticia qualiter vel quibus presentibus, veniens Fluduinus presbiter in villa Bucego, curtilo juris sui, in fine Buceiacense vel in ipsa villa Bucego, quem de consobrinis suis, his nominibus Lliomo et Burghardo, per epistolam vendicionis, dato precio, comparavit. Ipse curtilus abet perticationes, in longo, perticas agripennales XVIII; et in lato, in uno front, perticas II et pedes V; de alio vero latus, perticas III et pedes III; abet ad fines, de uno latus et uno front, ipsi eredes tenent; et de uno latus, Gertrudis tenet; et de uno front, fluvius Escrabanta. Ipso curtilo, infra istas terminaciones vel perticationes, per epistolam comparationis et per wasonem, Fluduinus presbyter Isac, nepotem suum, investivit, eique coram testibus tradidit, presentibus his. Signum Gerberto. S. Girbaldo. S. Geraldo. S. Ilduino, S. Deittimio. Facta noticia die dominica, medio mense martio anno XXVIII regnante domno nostro Karolo rege. ?? 80 869, 15 mai. Talornaio villa. Oudiarne (Eldeiarnus) vend pour 30 sous d’argent au monastère Saint-Bénigne un cheseau de trois champs de terre arable qui pourront être ensemencés de 30 muids, à Aiserey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 100v, n° 69. C. Cartul. 50, fol. 186v-187, n° 48. a. Garnier, p. 109, n° 14. Domino sacrosancto sancti Benigni monasterio, quod est constructum in Divion ubi Bertilo corepiscopus et Saron abbas et alii plures monachi consistunt. Ego, in Dei nomen, Eldeiarnus venditor, vendidisse me vobis constat, et ita vendidi, a die presenti, casale I, et de terra arabile ad seminandum modia VI, juris mei nominis; que sunt sita in pago Oscarense, in villa Aziriaco vel in ipsa fine Aziriacense. Terminatur ipse casalis, de uno latere, terra sancti Benigni; ex alio latere et una front, strada publica pergit; in alio front, de ipsa hereditate; abet, in longo et in latere, perticas agripennales VIII; et in alio latere, perticas V; et in transverso, perticas VI et pedes IIII: infra istas terminaciones vel perticationes, totum ad integrum. Primus campus terminat ubi dicunt ad Rotus Vetus, de uno latere, terra sancti Benigni; ex alio latere, de ipsa hereditate et de terra sancti Benigni; in una front, Oscara fluvius decurrit; ex alia fronte, strada publica pergit; abet in longo perticas agripennales LXIII; et in lato, perticas VII. Alius campus terminat ubi vocant in plana Liscaria, in uno latere et duobus frontibus, terra sancti Benigni; ex alio latere, Fuschardus tenet; abet in longo perticas agripennales XXXVIII; in lato perticas X. Tercius campus terminat, de uno latere, Barlus tenet; ex alio latere, Salgus tenet; in uno fronte, terra sancti Stephani; et in alio fronte, terra sancti Benigni: infra istas terminaciones vel perticaciones, totum ad integrum, ad ipsa casa Dei, vendo, trado atque transfundo. Et accepi precium in argento solidos XXX; et pro ipso precio, de meo jure et dominatione, trado in potestate et dominatione rectorum ipsius case Dei, jure perpetuo, ad possidendum, nullo contradicente. Si quis vero, quod minime fieri credo, si ego aut ullus de heredibus meis vel proeredes aut quislibet ulla opposita persona, que contra hanc vendicionem ulla calumnia agere presumpserit, non valeat evindicare quod repetit; sed insuper ad ipsa casa Dei et suis rectoribus auri untias V multatus componat; et hec vendicio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Talornaio villa publica. Signum Eldeiarno, qui hanc vendicionem fieri et firmare rogavit. S. Arrian, qui consensit. S. Fulchart. S. Eppleno. S. Eldierio. S. Aldierio. S. Aldrio. S. Dado. Ego in Dei nomen, Moringus laicus scripsi et subscripsi, datavi die dominico, medio mense madio, anno XXVIIII regnante Karolo rege. En marge: De Aziriaco (XIe s.). 81 Avant juillet 869. ?? L’évêque Isaac de Langres installe à Saint-Bénigne une colonie monastique dirigée par le chorévêque Bertilon et l’abbé Saron. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 31v [Bougaud, S.B., pp. 105-106]. Considerans domnus Isaac episcopus Berthilonem chorepiscopum et abbatem ad utrumque officium non posse sufficere, quoniam tunc temporis res ecclesiastice simul et publice in magno erant discrimine ob infestationem pagonorum, perturbato regni statu, Saronem abbatem constituit ei socium ad regimen et curam animarum, ut dum iste adjuncto fratrum cetu divinis studet intendere theoriis, ille liberius ecclesiasticis inserviret ministeriis. ?? 82 869, 21 juillet. Pîtres. Le roi Charles le Chauve, approuvant la restauration de Saint-Bénigne entreprise par l’évêque Isaac, confirme au monastère l’ensemble de ses possessions. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 3. B. Copie de la deuxième moitié du XIe siècle, cart. 1, fol. 71-72, avec monogramme du roi Robert. — C. Copie de la même époque interpolée dans cart. 1, fol. 59r-60r. — Nombreuses autres copies, voir G. Tessier, p. 219. a. Pérard, p. 149. — b. H. Fr. VIII, p. 618, n° 220. — c. P. Gautier, Étude sur un diplôme de Robert le Pieux pour l’abbaye Saint-Bénigne, M.A., t. 13 (1909), p. 278. — d. G. Tessier, Diplômes de Charles le Chauve, t. II, n° 326. (Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Karolus gratia Dei rex. Si reverendorum pontificum petitionibus, quibus pro sacris locis sibi commissis nostram supplicaverint clementiam, aurem libenter accommodamus easque ad effectum perducimus, regiam exercemus consuetudinem, et ob id eos in nostrae fidelitatis obsequiis devotiores efficimus et ad animae nostrae salutem nobis profuturum omnino confidimus. Comperiat igitur omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae, nostrorumque presentium ac futurorum sollertia quia carissimus nobis Isaac, venerabilis Lingonensis matris ecclesiae episcopus, ad nostram accedens altitudinem innotuit qualiter monasterium ubi sanctus Benignus martyr corpore requiescit, juxta Divionis castrum situm, quondam religiosorum turma monachorum refertum, nunc pessundatum et pene adnullatum, divino cooperante adminiculo restruere et restaurare, et monachos ibi sub regula sancti Benedicti jugiter Dei militaturos statuere et ad pristinum statum reducere, ac suae sepulturae locum ibi velit praeparare humiliter efflagitans ut quasdam ejusdem potestatis res et mancipia, ad ipsum monasterium restaurandum et in usus ac stipendia monachorum inibi Deo famulaturorum deputaremus et deputando perpetim habendas confirmaremus. Id est in eodem pago, in prospectu ipsius monasterii terram dominicatam ubi possunt seminari modii ducenti quinquaginta, vineas ubi possunt colligi vini modii quingenti, prata ubi possunt colligi feni carra quinquaginta, silvam ubi possunt saginari porci sexcenti, forestem piscium in aqua a ponto Divionensi castri usque ad Floriacum, farinarios sex, terras apsas ubi possunt seminari modii centum quinquaginta, colonicas decem, cum mercato et burgo; in Lariaco colonicas decem; in Biciso colonicas sex et dimidiam; in Colonicis colonicas sex et in Siliniaco colonicam unam; in Scontio colonicas quatuor et dimidiam; in Villari colonicas tres et farinarios duos, in Lentiniaco colonicam unam et dimidiam; in Girone colonicas duas; inter Corcellas et Flaviniacum colonicam unam; in Dicmise colonicam dimidiam; in Proviso colonicam dimidiam, in Camboio colonicam dimidiam; inter Marciniacum et Patriniacum colonicam unam; in Quintiniaco colonicas duas; in Sacconico colonicam unam; in Cromaco colonicas duas; in Aguliaco cappellam cum manso uno et dimidio; in Rufiaco colonicam dimidiam; in Bargis colonicam unam; in Misciniaco colonicas tres; in Norgis colonicam unam, in Asiriaco cappellam cum colonica una, in ipsa villa colonicas sex et dimidiam et farinarium unum et terram dominicatam ubi possunt seminari modii centum et prata ubi possunt colligi feni carra centum quinquaginta; in villa Charli mansum dominicatum cum ecclesia; in Prunido mansum dominicatum et quicquid ibi aspicit ad ipsum beneficium pertinet, cum omnibus earundem rerum appendicibus, cunctisque sibi pertinentibus rebus et mancipiis. Cuius justis et rationabilibus, animaeque nostrae proficuis postulationibus libentissime faventes, hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri eidemque sancto loco dari jussimus, per quod latas res cum ecclesiis, domibus, aedificiis, curtiferis, viridariis, ortis, vineis, terris, silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, farinariis, piscatoriis, mancipiisque utriusque sexus, desuper commanentibus, vel ad easdem res juste et legaliter pertinentibus, ad ipsum locum restaurandum et in jus ac stipendia monachorum ibidem Deo famulaturorum, jure ecclesiastico aeternatim tenendas deputamus et confirmamus ita ut ejusdem monasterii abbas, eiusque futuri successores ipsas res et mancipia cum omni integritate regulari et canonica auctoritate teneant et nulli praefatae matris ecclesiae antistitum, ejusdemque monasterii abbatum liceat ex eisdem rebus quicquam subtrahere aut minuere aut in alias praeter quas constituimus usus retorquere et quicquid divina pietas per quoslibet se metuentes ibi futuro augere voluerit, sit eisdem monachis in supplementum ut pro nobis, conjuge et prole, totiusque regni statu continuis precibus Dei misericordiam implorent. Ut autem haec nostrae confirmationis auctoritas inviolabilem obtineat firmitatem, manupropria subter eam confirmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus. [Monogr] Signum Karoli gloriosissimi regis. [Chrismon] Hildeboldus, notarius advicem Goslini recognovi et subscripsi. Data XII. Kal. Augusti, indictione II, anno XXX regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum apud Pistas villam. In Dei nomine. Feliciter. Amen. Interpolations de C 1/ Fol. 59r [perpetim habendas confirmaremus]. Igitur auctoritate nostra ac nostri praecepti scripto jubemus et confirmamus claustrum quietum esse ac liberum ab omni dominatione, a torrente qui sancti castrique causam dividit, necquicquam a quocumque potente in eo claustro accipi vel auferri aut vim cuicumque inferri liceat; burgumque, mercatum pariter et districtum sub eadem praecepti nostri descriptione ut nemo de his vel de omnibus quae nostra regali auctoritate et praecepti descriptione eidem loco concessa sunt audeat quisquam calumpniari vel repetere, sed sicut concessimus absque ulla contradictione in usus monachorum haberi et ab ipsis perpetualiter possidere. Sunt autem haec quae in eodem pago ipso loco concessimus, in prospectu ipsius monasterii... 2/ Fol. 59v-60r [misericordiam implorent]. Si quis vero, quod venturum minime speramus, hanc largitionem domni et excellentissimi Karoli regis necnon et nostram constitutionem immutare aut aliquid ab eodem monasterio auferre vel contradicere, electione fratrum ibidem Deo famulantium, sicut supra dictum est, aut de rebus prescriptis beneficiari alicui vel etiam familiam affligere seu eidem contradictioni vim inferre presumpserit, aeternae dampnationis maledictione cum Juda traditore multatur et nostra nostrorumque coepiscoporum Remigii atque Hincmari ceterorumque pontificum auctoritate excommunicatus; insuper anathema maranatha sit dampnatus, sanctique Benigni cui praejudicium inferre videtur noverit se ultione dampnandum. Ut autem haec nostra... ?? 83 Vers 869. ?? Charles le Chauve concède à Saint-Bénigne la moitié du marché annuel du 1er novembre à Dijon, le bourg et le «détroit». Acte perdu. Faux. D’après l’éloge funèbre de l’évêque Argrin [infra, n° 161]. ?? ?? 84 Entre le 21 juin 869 et le 20 juin 870. Coton. Mallus publicus. Comparaissent Hildebernus qui avait fait l’objet d’un jugement en défaut au sujet des biens de Saint-Bénigne qu’il détenait injustement ainsi que son accusateur, l’avoué Alcaudus tenant à la main les chartes de jugement et de «geist». Hildebernus n’ayant pu dire de quel droit il avait abattu deux chênes et retenait la terre fut condamné par les échevins à payer l’amende en raison des chênes et à restituer la terre. Il paya l’amende, puis il s’est rendu sur place, à «Revualdensis finis» et a procédé à la tradition de la terre contestée, par l’herbe et le gazon. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 98v, n° 66. C. Cartul. 50, fol. 187v-188, n° 51. a. Pérard, p. 149. Noticia evindicationis, qualiter veniens Alcaudus, advocatus sancti Benigni et sancti Stephani, in mallo publico, in villa que dicitur Curtavonus, ante Isaac episcopum et Odonem comitem sive Bertrannum, missos dominicos, et alios plures, qui ibi adfuerunt, ob multorum causas audiendas sive recta judicia terminanda, interpellavit seu mallavit quendam hominem, nomine Hildibernum, et dixit quod Hildebernus ante hos dies, per judicium scabineorum ad respectum fuissent super res sancti Benigni quas idem Hildebernus injuste retinebat; et predictus Alcaudus, judicium et geist cartas in manu tenens, unde in alteros mallos de duobus casnis mallatus fuit ipse Hildebernus, et sacramentum aframivit; unde gictivus remansit et de tercio casno prejudicium scabiniorum in altero mallo eundem Hildebernum, cum testibus adprobavit. Ipse vero Hildebernus, ante predictos missos stans, nulla certa valebat dicere, cur ipsos casno sive ipsam terram retineret. Tunc judicatum est a supradictis scabineis ut de ipsis casnis, quos mortificavit, legem faceret et revuadiaret, seu supradictam terram legaliter redderet; quod et fecit. Denique, idem Hildebernus super ipsam terram venit in fine Revualdense, et a publica via que vadit de Cernava ad Revualdincum villam, usque ad vallem juxta illam villam ubi rivulus decurrit, et desursum usque ad silvam, quantum ipsa finis continet, supradicto Alcaudo advocato, per herbam et cespitem, ad partem sancti Benigni reddidit et vestitum fecit, his presentibus: Signum Romestanii. S. Guntardi. S. Radulfi. S. Berterii. S. Carli. S. Erlulfi. S. Blitbodi. S. Madalaldi. S. Orsnadi. S. Brunardi. S. Aganonis. S. Odilonis. S. Andrici. S. Ingalgarii. S. Odolgisi. S. Godebaldi. S. Achevi. S. Vualdonis. S. Fromaldi. S. Amelii. S. Eilberti. Ego Bernardus diaconus hanc evindicationem scripsi et subscripsi, datavi, die martis in Curtavono, anno XXX regnante domno nostro Karolo rege. (En marge): Noticia de Revualdense (XIe s.). 85 869, 5 octobre. Sennecey. Guerri (Vuidricus) donne à la mense des moines de Saint-Bénigne, pour le repos de son âme et sa sépulture une pièce de vigne à Perrigny dans le territoire de Longvic en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 104v, n° 77. C. Cartul. 2, fol. 188, n° 53. a. Garnier, pp. 113-114, n° 17. Domino sacrosanct? ?cclesi? sancti Benigni, constructa in Divion vico, ubi sacre ejus reliquie requiescunt, et Bertilo corepiscopus et Saron abba presunt. Ibique veniens homo, nomine Vuidricus, in Siliciaco villa condonavit ad Sanctum Benignum vel ad mensam fratrum, peciolam de vinea pro remedio anim? su? vel locum sepulture. Que est sita in pago Oscarense, in villa Patriniaco, in fine Longoviana; terminat, de uno latus, terra sancti Benigni; de alio latus et uno front, de ipsa hereditate; de alio vero front, confinium; et habet in longum perticas agripedales X; in lato, perticas II: intra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum vobis trado atque transfundo, et de meo jure et dominatione partibus sancti Benigni concedo ad possidendum, nullo contradicente. Si quis vero, quod minime credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis seu quislibet ulla emissa persona que contra hanc donationis venire aut ulla calumnia generare presumserit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque heredibus, una cum socio fisco, auri untias III, coactus exsolvat; et hec donatio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Siliciaco villa, publice. Signum Vuidrici, qui donationem istam fieri et firmare rogavit. S. Ingaloera et filio suo Almaro et Guntardi qui consenserunt. S. Airanni. S. Fredevert. S. Flodocent. S. Rotlant. S. Teutgaudi. S. Odelerii. Ego Isomus subdiaconus, rogatus, scripsi et subscripsi, datavi die mercoris II NONAS octobris, anno XXX regnante Karolo rege. (En marge): De Patriniaco (XIe s.). 86 Entre 869 et 873. Aiserey. Le prévôt Fouchard (Fuscardus), pour le remède de son âme et celui de sa mère donne à «la Maison de Dieu» un champ où pourront être ensemencés trois muids, à Aiserey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 100r, n° 68. C. Cartul. 50, fol. 188v, n° 54. a. Pérard, p. 151. Domino sacrosanct? ?cclesi? sancti Benigni, ubi ipse preciosus martir in corpore requiescit et Saron preesse videtur abba, Bertiloque corepiscopus et alia congregatio monachorum Deo servientium et sancto Benigno ministrare noscuntur. Ego, in Dei nomen, Fuscardus, pro remedio anim? me? et matris me? Fulchilt, et pro peccatorum meorum minuatione, dono ad ipsam casam Dei campum unum qui est situs in pago Oscarense, in fine Aziriacense, ubi dicunt in plana Liscaria. Terminat ipse campus, de uno latere et duobus frontibus terra sancti Benigni, de alio latere ad ipsum donatorem, infra istas terminationes, ad seminandum modios III, totum ad integrum ad ipsam casam Dei dono, trado atque transfundo, ita ut ab hac die habendi, tenendi seu commutandi, vel quicquid ipsi rectores in honore sancti Benigni facere voluerint, liberam ac firmissimam in Dei nomen et in omnibus partibus sancti Benigni, habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego, aut ullus de heredibus vel proheredibus aut quelibet ulla opposita persona contra hanc donationem aliquam calumniam inferre temptaverit aut presumserit, non valeat evindicare quod repetit, sed inferat ad ipsa casa Dei auri untiam I et multa componat, et hec elemosina facta omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnexa. Actum Aziriaco villa, publice. Signum Fuschardus prepositus. Signum Helias abba et diaconus. Signum Deodatus presbiter. Signum Restaldus presbiter. Signum Geraldus presbiter. Signum Acco. Signum Hosbertus abba. Signum Arnaldus diaconus. Signum Nevoinus presbiter. Signum Helgaudus diaconus. Signum Anselmus diaconus. Signum Rauduinus diaconus Signum Hilbuncus subdiaconus. Signum Fulcherius subdiaconus. Signum Ainricus subdiaconus. Signum Adalbertus subdiaconus. (En marge): De Asziriaco (XIe s.). 87 870, 21 avril. Plaid tenu sur la terrasse de Saint-Étienne de Dijon. Devant les missi de l’évêque Isaac, Berfredus, abbé et ses vassaux Mummio et Brunard, Bertilon chorévêque et abbé de Saint-Bénigne accusent trois hommes de ce monastère d’avoir usurpé à Échirey des terres que leur père avait tenues en bénéfice. Son témoignage est confirmé par dix témoins. La partie adverse ayant produit une notice qui fut reconnue fausse, les échevins prononcent la restitution de ces terres au monastère. Les accusés s’en dessaisissent par le fétu et rendent ainsi les terres à l’abbé et aux missi; ceux-ci sont les premiers à signer la charte. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 105r-v, n° 79. C. Cartul. 50, fol. 188, n° 52. a. Pérard, pp. 150-151. Notitia qualiter veniens in castrum Divion Bertilo corepiscopus et abba sancti Benigni, in solarium sancti Stephani super muros positum, coram missis domni Isaac venerabilis episcopi, Berfredo videlicet abbate et Mummione atque Brunardo, vassallis ipsius, ceterisque quampluribus, interpellavit quosdam homines sancti Benigni, Bonefridum et Everfredum ac Radulfum, coheredes quoque eorum, de rebus beati Benigni sitis in villa Ischiriaco, proclamans quoniam pater eorum Evrigerius et filii ejus Everfredus et Barlus eas pro beneficio tenuerant, et illi malo ordine in proprium sibi usurpabant alodum; et de hoc testes adhibuit predictus abba, qui ita esse in omnibus attestantes affirmaverunt sicut ille dicebat, his nominibus: Trudulfum, Servadum, Vulflannum, Moysem, Madelgaudum, Ysembertum, Magnarium, Grimbertum, Baldoinum, Aduinum. Cumque quamdam adversus hos testes noticiam ostendissent et lecta in conspectu bonorum hominum ibidem adstantium, falsa fuisset comprobata, dijudicatum est ut interrogarentur si testes ex parte sancti Benigni reciperent qui h?c testabantur, quod cum devicti ita se facere respondissent, presentes judicaverunt scabinei cum aliis adsistentibus hominibus, ut res secundum legem redderent supradictas, sicque facientes, cum festuca se in omnibus exutos dixerunt, et per vuadium prefato abbati et missis domni Isaac reddiderunt. Facta est hoc lege, his presentibus: Berfredus abba subscripsi. S. Mummionis. S. Brunardi. S. Achei. S. Avarni. S. Odilonis. S. Gisonis. S. Avolonii. S. Elisei. S. Archendrici. S. Huonis. S. Moise. S. Alarico. S. Atalfei. S. Vuandaleno. Ego Ayrardus presbiter, hanc noticiam relegi et subscripsi. Datavi XI Kalendas magi, indictione III, anno XXX regnante Karolo rege. De Scoriaco. 88 870, octobre. Aiserey. Fouchard [Fulcardus], avec le consentement de son épouse Ermeneldis et de son fils Eplenus vend au monastère Saint-Bénigne, pour sept livres un manse et neuf champs où l’on peut semer trente muids, à Aiserey en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 95 r-v, n° 67. C. Cartul. 50, fol. 187v, nos 49-50. a. Garnier, pp. 107-108, n° 13. In nomine sanct? et individue Trinitatis. Bertiloni corepiscopo et abbati Sancti Benigni, ego Fulcardus, venditor. Dum inter nos convenit et interfuit et vestr? peticionis, ut aliquid de rebus meis vobis venderem in amore sancti Benigni, in Asziriaco sitis, secundum meam voluntatem et vestram peticionem, in Dei nomine, adimplere curavi, hoc est mansum unum, in eadem villa, quod habet terminaciones has: de ambobus lateribus, terra predict? ?cclesi? sancti Benigni; de una fronte, Oscera decurrit; de alio vero fronte, strada publica pergit. Vendidi etiam campos arabiles vobis, ubi possunt seminari modii XXX. Primus campus est in fine quam vocant Aluco; qui terminatur, ex ambobus lateribus, terra sancti Benigni; de uno fronte, Avena; de alio vero fronte, strada publica. Secundus campus est ubi dicunt Atrescentio; et habet terminationes, ex ambobus lateribus, de ipsa ereditate; de uno fronte, terra sancti [Benigni] et de alio fronte, strada publica. Tercius campus est ubi dicunt ad Grando Vadali, et terminatur, ex ambis lateribus, de ipsa ereditate; ex ambis autem frontibus, strada publica. Quartus campus est in eadem fine; qui terminatur, ex uno latere, de ipsa ereditate; de alio autem latere, Fuscardus tenet; de una fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, strada publica. Quintus campus est ubi dicunt ad noceria, qui terminatur, de uno latere, terra sancti Benigni, et de alio latere de ipsa hereditate; de uno fronte, Avena et de alio front, conturnus vicinorum. Sextus campus est in predicta fine, et terminatur, ex uno latere, terra sancti Benigni; ex alio autem latere, de eadem hereditate; ex ambis frontibus, strada publica pergit. Septimus campus est ubi dicunt ad Rotus Vetus, abens, ex uno latere, de ipsa hereditate; ex alio autem latere, terra sancti Benigni; de una fronte, Oscera decurrit; et de alio fronte strada publica pergit. Octavus campus est ubi dicunt in Clausis, abens, ex uno latere, conturnum vicinorum; de alio vero latere, terra sancti Leodegarii, ex ambis quoque frontibus, terra sancti Benigni. Nonus campus est ubi vocant in Graia; de uno latere de ipsa hereditate; ex alio latere Osberga femina tenet; ex ambobus autem frontibus, terra sancti Benigni. Infra istas terminationes, totum ad integrum, vobis vendo, et de meo jure et dominatione in vestram trado atque transfundo dominationem, suscepto a vobis precio valente libras VII, et jam me ex hac ora exutum reddo, ut quicquid, ab hac die, vos et successores vestri facere volueritis, ad perfectum ejusdem ?cclesi?, liberam et firmissimam habeatis potestatem. Si autem ego aut quislibet heredum meorum, quod minime credo, contingere, aut ulla aposita persona fuerit, que contra hanc venditionis cartam velit aliquid perversi agere aut in aliquo calumnia ingerere, nullo modo evindicet quod calumniatur injuste, sed noticia excommunicationis Dei et sanctorum omnium, sanctique Benigni, incurrat, et cum Juda in extremo judicio damnetur, atque vobis vestrisque successoribus persolvat auri libras II; et nichilominus hec vendicionis carta inconvulsa permaneat, stipulacione subnixa. Actum Asziriaco villa, publice. Signum Fulcardi, qui hanc cartam vendicionis fieri rogavit, et uxoris ejus Ermeneldris, que consensit. S. Epleni, filii ejus, qui laudavit. S. Daddoni. S. Framerii, fratris ejus, qui consensit. S. Desiderii. S. Wichelmi. S. Arulfi. S. Grimardi. S. Adalardi. S. Ragembert. S. Acloni. S. Ingalranni. S. Aziriaci. S. Ameloni. Ego Vuarnarius, presbiter, scripsi et subscripsi datavi die dominica, VIII idus octobris, indictione III, anno XXVIIII regnante domino nostro Karolo rege. Fulchardus, per vuadium suum et cultellum, cum festuca et cespite, coram presentia bonorum hominum, qui ibidem aderant, se exutum fecit et secundum legem suam, missis beati Benigni publice tradidit, Aldegario videlicet, monacho et preposito ejusdem monasterii, et Godefredo nomine tenus monacho, res quas per precium Bertiloni chorepiscopo et abbati atque monachis ejusdem loci vendiderat, accepto librarum VII precio. (En marge): De Asziriaco. 89 872, mai. ?? Constitution de l’évêque Isaac. Désireux de restaurer Saint-Bénigne, l’évêque de Langres, avec le consentement et l’appui de Charles le Chauve, décide d’y installer à titre définitif une communauté de moines qui dans le présent et à l’avenir prieront pour le roi, sa famille, la stabilité et la prospérité du royaume. Il réunit donc des moines et les place sous l’autorité du chorévêque et abbé Bertilon en leur accordant d’élire ensuite l’abbé en leur sein. En outre, il confirme au monastère ses possessions. Au marché et au bourg concédés antérieurement par Charles le Chauve (supra, n° 82), il ajoute le «détroit», c’est-à-dire la juridiction dans le bourg, ce qui est certainement une interpolation ultérieure. D’autre part la constitution accroît les possessions rurales de l’abbaye en lui attribuant la moitié de la villa d’Echirey et 10 colonges et demi nouvelles, dont 7 et demi dans cinq villages non mentionnés sur le diplôme royal, ce qui porte donc le nombre de ces tenures à 77 et demi. La constitution d’Isaac sera confirmée par la signature de 24 évêques. D’après Dom Plancher, Histoire de Bourgogne, t. I, Instr. n° XI, p. 9. Anno incarnationis Dominice DCCCLXXI, indictione IIII, anno quoque regni domni et gloriosissimi Karoli XXXI, cum coepissem ego Isaac, indignus episcopus ecclesie Lingonensis mihi commisse, negocia cum fidelibus nostris tractare, quatinus cum Dei gracia stabilirentur atque augmentarentur, necnon et loca Sanctorum a nostris antecessoribus constituta et facultatibus valencia, canonicali censura regerentur, disponerentur atque gubernarentur, seu ubi quondam fundata fuerant, sed varietate temporum et mutacione secularium seniorum diruta vel destructa penitus, quomodo Deo suffragante reedificarentur atque in melius construerentur, deveni ad locum qui Sanctus Benignus dicitur, jamdudum destructum, in suburbio Divionensis castri consistentem, ubi idem pretiosus martyr sanctus Benignus corpore requiescit; de quo memoratus et domnus rex crebro mediocritatem meam, ut restauraretur, convenerat; et cum consilio eorumdem predictorum nostrorum fidelium deliberavimus ut de eo jamdictum dominum et seniorem nostrum supplicare debuissemus, quatinus clementie sue gracia opem qua relevari potuisset dignaretur prestare, et ibi, sicut hactenus sub monastica professione servos Dei vivere cupientes, regali liberalitate constituere, qui pro statu regni sui et stabilitate atque sublimitate sua indesinenter studuissent Dominum exorare. Denique domnum et excellentissimum regem pro hujusmodi negocio adiens, cum fidelibus nostris tractata ac deliberata humiliter innotui, pecii et impetravi, ea scilicet condicione ut semper monachos inibi conducerem et, sicut dictum est, Domino facerem deservire. Congregavi igitur ibi, annuente supradicto glorioso principe, monachos sub chorepiscopo abbate, nomine Bertilone, qui ibi regulariter degerent et Deo in perpetuum deservirent. Concedimus enim eis imprimis habere propriam electionem succiduis temporibus, ex ipsis secundum regulam sancti Benedicti abbatem eligere; sed et de rebus ipsius ecclesie vel pretiosi martyris supradicti Benigni, propter eleemosynam prescripti piissimi Karoli regis, et propter nostri corporis sepulturam seu eciam, ut supra insertum est, pro statu regni et eciam stabilitate sua et excellencia, necnon et nostrorum abolicione peccatorum; per consilium archiepiscopi nostri Remigii, et Hincmari, atque Theoderici, consencientibus eciam coepiscopis nostris, necnon omni clero sive omnibus fidelibus ecclesie nostre, res et mancipia ad ipsum monasterium restaurandum et in usus ac stipendia monachorum ibidem Deo famulantium, id est, in eodem pago Divionensi, et in suburbio Divionensi castri, terram indominicatam ubi seminantur modia CCL; vineas ubi colliguntur modia vini D; prata ubi secantur foeni carra L; silvam ubi saginantur porci DC; forestem piscium a ponte Divionis usque ad villam Floriacum; farinarios sex; colonicas X; mercatum pariter et burgum simul et districtum; et in Lariaco colonicas X; in Biciaco vero colonicas VI et dimidiam; et in villa quam Colonicas dicunt, colonicas VI et semis; in Siliniaco, colonicam I; in Dicmensi, colonicam et semis; in Scontio quoque colonicas VI; et in Villari colonicas III, farinarios II; in Lentennaco, colonicam I et semis; in Girone, colonicas II; inter Corcellas et Flaviniacum, colonicam I; in Proviso, colonicam semis; in Camboio, colonicam semis; inter Marcenniacum et Patrimiacum, colonicam I; in Quintiniaco, colonicas II; in Saccunico, colonicam I; in Cromaro, colonicas II; in Aculiaco, capellam habentem mansum I et semis; in Rufiaco, colonicam semis et medietatem de Scoriaco villa; in Casnedo, colonicam semis; in Bargis colonicam I; in Missiniaco, colonicas III; in Norgia, colonicam I; item in aliis Corcellis, colonicam semis; in Aziriaco, quicquid sanctus Benignus habere videtur, scilicet capellam cum colonica una, et aliis colonicis VI et semis, et farinario uno, et terra indominicata ubi possunt seminari de frumenti modii C, et prata ubi possunt colligi foeni carra CL; in villa Charli, mansum indominicatum, cum capella, et quicquid ibi videtur aspicere; in Prunedo, mansum indominicatum et quicquid ad ipsum mansum attinet, cum omnibus appendiciis, rebus et mancipiis suis; in Jussiaco, colonicas II; in Escanniaco, similiter colonicas duas; in Campaniaco, colonicam I; in Ategiis, colonicas duas. Has igitur supradictas res servis Dei monachis in supradicto loco Domino servientibus et futuris temporibus permanentibus, et pro piissimo rege ejusque conjuge necnon liberis et totius regni ejus stabilitate, Dei misericordiam implorantibus, in sempiternum possessuris concedimus. Quapropter petimus atque rogamus ut sicut nos predecessorum nostrorum inviolata custodimus, sic et ipsi ea que constituimus inviolabiliter conservare dignentur. Si quis vero, quod venturum minime speramus, hanc largicionem domni et excellentissimi regis, necnon et nostram institucionem immutare, aut aliquid ab eodem monasterio auferre aut contradicere electioni fratrum ibidem Deo famulancium, sicut supra dictum est, aut de rebus prescriptis beneficiare alicui, vel eciam familiam affligere, seu eidem congregacioni aliquam vim inferre presumpserit, eterne damnationis maledictione cum Juda traditore multatus, et nostra nostrorumque coepiscoporum auctoritate excommunicatur, insuper anathema Maran atha sit damnatus; sancti Benigni eciam cui prejudicium inferre videtur noverit se ultione damnandum. Et ut hoc privilegium nostre constitucionis firmum et stabile per succedentia tempora permaneat, manu propria subterfirmavimus, et coepiscopos nostros ac tocius regni regis nostri subscribere petivimus, atque ecclesie nostre filiis et fidelibus clericis et laicis roborare jussimus. Ego Isaac sancte Lingonensis ecclesie indignus episcopus hanc constitutionem a me factam relegi et subscripsi Hincmarus archiepiscopus subscripsi Theodericus archiepiscopus subscripsi Girbaldus Cavilonensis episcopus subscripsi Bernarius humilis episcopus subscripsi Letannus humilis episcopus subscripsi Adalgarius Eduorum episcopus subscripsi Ratbertus episcopus subscripsi Lantbertus Matisconensis episcopus subscripsi Leobinus humilis chorepiscopus subscripsi Geylo sancte Lingonensis ecclesie humilis episcopus hoc decretum relegi, consensi et Christi nomine roboravi Warnerius sancte Lingonensis episcopus relegi et firmavi Argrimus sancte Lingonensis exiguus episcopus hanc institucionem relegi et in Christi nomine roboravi Giruncus sancte Bituricensis ecclesie humilis archiepiscopus subscripsi Tedelgrimnus episcopus subscripsi Gosselinus humilis episcopus subscripsi Heyricus humilis episcopus subscripsi Achardus humilis episcopus subscripsi Alguala Lugdunensis ecclesie archiepiscopus subscripsi Ardradus humilis Cabilonensis ecclesie episcopus subscripsi Geraldus peccator et humilis episcopus subscripsi Gualo Augustudunensis ecclesie episcopus subscripsi Ego Bruno sancte Lingonensis ecclesie episcopus relegi hoc decretum et subscripsi et roboravi Ego Lambertus Lingonensis ecclesie episcopus relegi et firmavi Himbertus Parisiacensis ecclesie episcopus subscripsi Helias diaconus scripsit et subscripsit. Data die dominica, indictione V mense maio, anno XXXII regnante Karolo glorioso rege. ?? 90 873, novembre. Bourg Saint-Bénigne. Le prêtre Thifroi (Teutfredus) pour le remède de son âme et pour la stabilité du monastère donne un manse et deux champs de terre arable à Barges en Atuyer. Il cède en outre une petite partie d’un manse et deux pièces de terre arable dans le Bourg. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 103v-104r, n° 75. C. Cartul. 50, fol. 188v-189, n° 55. a. Garnier, p. 111, n° 15. Sacrosanct? ?cclesi? sancti Benigni, qu? est constructa in Divion vico, ubi ipse preciosus in corpore requiescit et Saron preest abba Bertiloque matricularius. Ibi veniens Teutfredus presbiter, tradidit aliquid de rebus suis ad ipsum locum, tam pro remedio anim? su?, quam ipsius loci continua sua stabilitate, hoc est mansum unum et campos duos arabiles, quod est situm in pago Atoariorum, in villa quam dicunt Bargas seu in ipsa fine. Qui mansus habet terminationes, de uno latere, de ipsa hereditate; de alio latus, terra sancti Leodegarii; de uno fronte, vinea sancti Benigni; ex alio fronte, strada publica cum puteo; habet in longum perticas agripedales X, et in una fronte perticas V. Unus campus, qui est in Defesa habet terminationes, de uno latus, de ipsa hereditate; de alio latus, Neitardus tenet; de una fronte, Isardus tenet; de altera fronte Ratbertus tenet. Alter campus terminat, de uno latus, Evrulfus tenet; de alio latus, de ipsa hereditate; de uno fronte, terra sancti Martini; de altero fronte, terra sancti Leodegarii. Similiter condonavit ad supradictam ?cclesiam alias res qu? sunt sit? in pago Divionense et in ipso vico vel ejus fine, petiolam unam de manso, et de terra arabili petiolas duas. Habet ipsa petiola de manso terminationes, de uno latus et una fronte, terra fiscalis; de alio latus, Airfredus tenet; de altero fronte, terra sancti Benigni; et habet in longum perticas agripedales III et pedes VIII, et per transversum pedes X. Una petiola de terra terminat, de ambobus lateribus et uno fronte terra sancti Benigni; de altero fronte terra sancti Stephani. Altera petiola terminat, de uno latus et una fronte, terra sancti Benigni; de altero latus, terra sancti Johannis; ex altero fronte, conturnus vicinorum; infra istas terminationes vel perticationes ipsum mansum et alias res, sicut in ista carta donationis insertum est, totum et ad integrum, dono ad predictam ?cclesiam ipsius sancti Benigni et ejus custodes monachos, trado atque transfundo de meo jure et potestate in eorum potestatem et dominationem, ita ut quicquid exinde ad communem utilitatem vel perfectum facere voluerint, liberam et firmissimam, in Dei nomine, in omnibus habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus meis vel proheredibus, seu alia quelibet opposita persona contra hanc donationem venire aut calumniam aliquam inferre temptaverit, nullatenus valeat evindicare quod injuste repetit, sed inferat ipsius ?cclesi? custodibus, una cum socio fisco, auri untias II coactus, et eternam insuper damnationem multatus, nisi resipuerit ab hac stulticia. Et hec donatio firma et stabilis omni tempore permaneat stipulacione subnixa. Actum Divion vico, ad sanctum Benignum, publice. Signum Teutfredi presbiteri, qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. S. Adalgii presbiteri. S. Germani, qui consensit. S. Sarilonis. S. Asquini. S. Arulfi. S. Odolgerii. S. Adelberti. S. Ragenbaldi. Ego Rago, indignus subdiaconus, hanc cartam donationis rogatus scripsi et subscripsi, datavi die dominico, mense novembrio, anno XXXIIII regnante Karolo rege. (En marge): De bargis (XIe s.). 91 874, 11 février. Saint-Bénigne. Amauger [Amalgerius], pour la rémission de ses péchés, donne au monastère deux demi-journaux de vigne en Dijonnais à Colonges, au lieu-dit Varennes. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 105v-106r, n° 80. C. Cartul. 50, fol. 190v-191, n° 57. a. Garnier, pp. 115-116, n° 19. Sacrosant? ?cclesi? sancti Benigni martiris, sub opido Divionis construct?, ubi venerabilis vir domnus Isaac preesse videtur episcopus et Bertilo corepiscopus vel abba, cum omni congregatione monachorum. Ego Amalgerius cogitavi, Dei intuitu, et remuneratione perpetua vel remissione peccatorum meorum, ut aliquid de rebus meis ad ipsum sanctum locum, vel monachis illic Deo famulantibus, concedere deberem, quod ita in Dei nomine feci. Dedi igitur in pago Divionense, in villa Colonicas seu in ipsa fine in loco qui vocatur Varennas, de vinea jornalem dimidium; qui terminat, de ambis lateribus, ipse Amalgerius tenet; de uno fronte, terra sancti Benigni; de alio fronte, strada publica: infra istas terminationes, ipsam vineam ad integrum. Similiter aliam vineam in ipso loco jornalem dimidium; qui terminat, de uno latus, Elseus et Ingelerius tenent; de alio latus, Adalmannus et Aimo tenent; de uno fronte, terra sancti Benigni; de alio fronte, strada publica: intra istas terminationes, ad integrum ipsam vineam. Quicquid in predictis vineis visus fui habere aut dominare seu possidere, ad memoratam basilicam sancti Benigni monachisque in eodem loco Deo servientibus, cedo et trado atque transfundo pro spe salutis vel etern? retributionis; ut quicquid tam ipsi quam successores eorum facere voluerint, liberam in omnibus habeant potestatem. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de heredibus meis aut quelibet ulla oposita persona, contra hanc epistolam cessionis venire aut ulla calumpnia agere voluerit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed inferat vobis vestrisque successoribus, ad aucmentum ejusdem basilic?, auri libram I; et nihilhominus presens hec cessio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, in basilica sancti Benigni, public?. Signum Amalgerii, qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. S. Gotescalc. S. Saifart. S. Silvani. S. Airardi. S. Ateo. S. Framierii. S. Nantoardi. Ego Vulfardus monacus atque subdiaconus, hanc donationem scripsi et subscripsi, datavi die jovis IIII idus februarii anno XXXIIII Karoli regis. (En marge): De Colonicas (XIe s.). 92 874, avril. Aître de Saint-Bénigne. Godechaux (Gotescalcus) donne au monastère une pièce de vigne à Perrigny en Oscheret. En échange le chorévêque et abbé Bertilon lui cède une vigne avec une habitation à «Visiniacus». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 104v-105r, n° 78. C. Cartul. 50, fol. 189v, n° 56. a. Garnier, pp. 114-115, n° 18. Igitur quicumque de rebus ?cclesiarum Dei ad propriam utilitatem aliquid commutare vult, oportet ut inter emptores et possessores concamiacio scripture testimonio confirmetur. Convenit ergo, ut Gotescalcus quidam daret petiolam de vinea, que est sita in pago Oscarense, in fine Longoviana, seu in villa Patriniaco; et terminat ipsa vinea, de uno latus, Fuscardus tenet; de alio latus, Despectus tenet; in ambis frontibus, strada publica pergit; et habet in longum perticas agripedales XXX, et per transversum, perticas II: infra istas terminationes vel perticationes, ad integrum, partibus Bertilonis, corepiscopi et abbatis, vel cunct? congregationis sancti Benigni ad proprium recipiendum. Similiter, e contra, dederunt Bertilo, corepiscopus et abba, et cuncta congregatio sancti Benigni partibus Gotiscalco masellum cum vinea, qui est situs in pago Oscarinse, in villa Visiniacense; qui terminat, de ambis lateribus, Deodatus tenet; de uno fronte, terra sancti Benigni; in alio fronte, strada publica pergit; et habet in longum perticas agripedales XVIII et pedes II; in uno fronte, perticas V et pedes VIIII; in alio vero fronte, perticas IIII et pedes XI: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum. Et repromittunt inter se unusquisque contra pari suo, de hoc quod accepit, quod nullam calumniam nec dicere, nec repetere debeat; quod si fecerit, inferat pars parti custodi in duplum tantum quantum ipsa terra eo tempore meliorata valuerit et auri untias II componat; et h?c commutacio inter ipsos facta omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, in atrio sancti Benigni, publice. Signum Gotescalco, qui hanc commutationem fieri et firmare rogavit. S. Addane, uxoris su?. S. Radulfi et Gotescalci, filiorum ejus. S. Eptagio. S. Sichelmi. S. Teduini. S. Silvani. Ego Vulfardus, monacus atque diaconus, scribsi et subscripsi, datavi mense aprili, anno XXXIIII regni Karoli regis. ?? 93 874, 24 juin ou 875, 6 ou 13 juin. Comblanchien. Ribaud (Ricbaldus), pour le remède de son âme donne au monastère ses biens sis en Beaunois dans les finages de Santenay, Magny, Cussigny, ainsi qu’en Mémontois, dans le village d’«Alba Terra». Cette donation fut sans doute payée par le monastère, l’abbé étant qualifié d’acheteur. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 106r, n° 81. C. Cartul. 50, fol. 190, n° 58. a. Garnier, p. 116, n° 20. Domino in Christo venerabili sancto Benigno, in Divion burgo, vel suos rectores Bertilono abbate, emptore. Ego Ricbaldus, pro mea elemosina vel anima redimenda, dono vobis res meas in pago Belnense, in fine Setiliacense, et in fine Manniacense, et in fine Cossiniacense; et in pago Magnimontense, in villa Alba Terra, in Blacia et in finibus nuncupatis, mansis cum superpositis edificiis, campis, pratis, silvis, vineis, arboribus pomiferis, cum exus et regressus, integrum vobis dono, trado et transfundo, ut faciatis ex eisdem quod volueritis. Si quis vero, si ego ipse aut ullus de heredibus meis qui contra hanc donationem venire aut reclamare voluerit, non hoc valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat vobis vestrisque heredibus, una cum socio fisco, auri libram I; et h?c donatio omni tempore firma permaneat, stipulatione subnixa. Actum Blancan? Curt?, villa publica. Signum Ricbaldi qui donationem istam fieri et firmare rogavit. S. Vualbert. S. Adigario. S. Edenelmo. S. Amalgerio. Ego Saifardus prepositus, ad presens adfui. Ego, Ansedeus scripsi et subscripsi, datavi die lunis in mense junio, anno XXXV regnante Karolo rege. ?? 94 [875, 8 mai]. Concile de Chalon-sur-Saône. Confirmation de la constitution d’Isaac. Ci-dessus, n° 89. ?? ?? 95 875, 20 juin ou 876, 19 juin. Bourg Saint-Bénigne. Rostan [Romestanius], fils d’Airmarus et Eppelin [Epplenus] qui lui est apparenté, pour le remède de l’âme d’Airmarus et de son épouse Adana, pour la sépulture de l’un et de l’autre, donnent au monastère un manse avec toutes ses dépendances à Quetigny en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 97v, n° 64. C. Cartul. 50, fol. 191v-192, n° 64. a. Pérard, p. 153. Sacrosanct? basilic? sancti Benigni martiris, juxta castrum Divionis construct? ubi ipse domnus et gloriosus martir in corpore quiescit, et Isaac episcopus preest et Bertilon corepiscopus et abba, una cum monachorum congregatione degit. Ego Romestanius, filius Airmari, et etiam Epplenus, propinquas meus, venientes, condonavimus ad ipsam casam Dei mansum unum cum supraposito, pro remedio anim? Airmari et uxoris ejus Addan?, seu pro sepultura nostra utrorumque. Et ipse mansus est situs in pago Oscarense, in villa Quintiniaco, seu in ipsa fine, et terminatur, de uno latere, Leutgardis tenet de ipsa hereditate; de alio latere et una fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, strada publica pergit: infra istas terminationes, ipsum mansum cum supraposito vel vinea vel alias res quecumque ad ipsum aspiciunt, hoc est, terris, campis, pratis, silvis, aquis aquarumque decursibus, terris cultis et incultis, jornales XXX, et pratum jornalem unum, cum exus et regressus totum ad integrum, donamus atque transfundimus, de nostra dominatione in potestatem et dominationem sancti Benigni et monachorum qui ei deserviunt. Si quis vero, quod nullo modo credimus, si nos ipsi aut ullus de heredibus nostris seu proheredes, seu quelibet ulla opposita [persona] contra hanc donationem et traditionem venire seu aliquam [calumniam] movere presumserit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat vobis vestrisque successoribus in duplum tantum quantum ipse res eo tempore meliorat? valuerint, fisco vero auri libram I coactus exsolvat; et hec donatio omni tempore firma permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion vico seu ?cclesia sancti Benigni, publice. Signum Romestanii et Eppleni, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Vualdus. Leudgencii. Bericoni. Fulmari. Rotlanni. Gotescalci. Vileberti. Andre?. Saletonis. Gondrici. Radulfi. Saifardi. Bageld? fili? ipsius Airmari. Ego Vulfardus monacus et levita scripsi et subscripsi anno XXXVI regnante KAROLO rege feliciter. ?? 96 876, avant le 19 juin. Plaid tenu sur la terrasse de Saint-Étienne de Dijon. En présence de l’évêque Isaac, du vidame Brunard, d’Aganon et de beaucoup d’autres assistants, le chorévêque et abbé Bertilon pria l’avoué Séfard (Saifardus) d’interpeller trois hommes qui tenaient injustement des biens de Saint-Bénigne et d’entendre des témoins. Ceux-ci déclarent que les prévenus possédaient injustement un manse avec toutes ses pertinences et 7 serfs à Barges en Oscheret. Le prêtre Agenbaldus ayant confirmé par serment avoir donné les biens concernés à Saint-Bénigne, les trois hommes se dessaisirent par le fétu des terres usurpées. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 103r, n° 73. C. Cartul. 50, fol. 190v, n° 61. a. Pérard, p. 153. Noticia qualiter veniens in castrum Divion Bertilo corepiscopus et abba sancti Benigni, in solarium sancti Stephani super muros positum, coram domno Isaac venerabili episcopo atque Brunardo vicedomino et Agano, ceterisque quampluribus, advocatum sancti Benigni, Saifardum nomine, rogavit, ut interpellaret quosdam homines de rebus sancti Benigni et mancipiis qui injuste tenebant, scilicet Radulfum et Archemradum atque Bonefridum, et admitteret testes. Quod et advocatus sancti Benigni, prenominatus Saifardus, ita fecit; et dedit testes, videlicet Cuslardum, Almarum, Girbaldum, Odelgarium, Benedictum, Adalbertum, Nitardum, contra Radulfum, Archenradum et Bonefridum: quod mansum unum situm in pago Oscarinse, in villa Bargas et omnia ad ipsum mansum aspicientia, terris, vineis cum supraposito etiam et mancipia his nominibus: Odelbertum, Jonam, Vertrudam, Gotbaldam, Flodolen (?), Nataliam, Vuinerannum injuste possidirent; et Agenbaldus presbiter presens adstabat qui h?c omnia superius nominata tradidit atque dedit sancto Benigno, et ita adtestatus est. Tunc illi convicti Radulfus, Archenradus, et Bonefridus cum festuca se in omnibus exutos dixerunt, his presentibus. Signum Brunardi. S. Aganonis. S. Adelfrido. S. Radulfi. S. Vualdonis. S. Archenradi. S. Rainerii. S. Gisonis. Signum Vulfardi. Signum Auvarni. Ego Vulfardus monachus et levita scripsi et subscripsi, datavi, in die sabbato, anno XXXVI regni domini nostri Karoli, imperii vero primo. ?? 97 876, janvier. Aiserey. Le prêtre Gouin [Jodinus], pour le remède de son âme donne au monastère un champ de terre arable et un pré à Aiserey en Oscheret. A cette donation il ajoute le serf Vuandalbertus, afin qu’il devienne colon libre et dégagé de toute charge, si ce n’est d’une redevance de deux deniers et de deux jours de service; si les recteurs de Saint-Bénigne veulent l’en libérer, il leur sera loisible de le faire. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 104r-v, n° 76. C. Cartul. 50, fol. 190v. a. Garnier, pp. 112-113, n° 16. Domino sacrosancto monasterio sancti Benigni in Divion constructo. Ego, in Dei nomen, Iodinus presbiter, cogitavi pro Dei timore vel pro remedio anim? me? et pro peccatis meis minuandis. Dono ad ipsa casa domni sancti Benigni aliquid de rebus meis propriis qu? sunt sit? in pago Oscarense in fine Asziriaco: de terra arabile campo I vel prato I; terminat ipse campus, de uno latus, terra sancti Benigni; ex alio latus, de ipsa hereditate; de uno fronte, terra sancti Stephani; de alio front, racio sancti Albini; et pratus terminat, de uno latus, prato sancti Benigni; ex alio latere et uno front de ipsa hereditate; et de alio fronte, Fulchardus tenet: infra istas terminationes totum ad integrum. Similiter dono ad ipsa casa Dei servum, nomine Vuandelbertum; sic ut sit ingenuus colonus et absolutus, nisi tantum denarios II vel dies II; ita ut, ab ac die, illi rectores qui in ipsa casa Dei fuerint, predictum Vuandelbertum, si ad ipsum censum dimittere voluerint, liberam ac firmissimam, in Dei nomine et sancti Benigni, habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum non credo, si ego, aut ullus de heredibus meis vel proeredes aut quislibet ulla oposita persona, qui contra donationem istam ulla calumnia generare presumserit, non hoc valeat evindicare quod repetit, sed inferat ad ipsa casa Dei auri untiam I, multa componat; et hec facta donatio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Asziriaco villa public?. Signum Gaudino, qui hanc fieri et firmare rogavit. S. Fulchardi. S. Vuitberti. S. Vuarnerii. S. Odolrici. Signum Ostragi. Ego, in Dei nomen, Moringus laicus, presens fuit scripsi et subscripsi, datavi die Jovis, mense januarii, anno XXXVI regnante Karolo imperatore. ?? 98 876, février. Aiserey. Fouchard [Fulcardus] échange avec l’abbé Bertilon un champ contre un autre, sis tous deux à Aiserey. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 102v, n° 72. C. Cartul. 50, fol. 190v, n° 69. a. Pérard, pp. 151-152. Auxiliante Domino nostro Jhesu Christo, placuit atque convenit inter venerabilem abbatem Bertilonem corepiscopum et monachis sancti Benigni coenobio degentibus, et ab alia parte Fulcardo, ut aliquid inter se de terris eorum commutarent vel procamiarent, quod et ita fecerunt. Dedit in primis Fulcardus, de proprio suo alodo, Bertiloni abbati et monachis congregationis sancti Benigni, ad vicem recipiendam, campum unum qui est situs in villa Asziriaco, vel in ipsa fine Asziriaca; de uno latere, terminat de ipsa hereditate; de alio vero, Ratbodus tenet et ipsius heredes; de ambis frontibus terra sancti Benigni vel ipsius monachorum; habet quoque in longum perticas agripedales LIIII et in transversum duas et semis et pedem unum: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum commutavit Fulchardus Bertiloni abbati, ad partem sancti Benigni. Similiter dedit Bertilo corepiscopus et abbas ad vicem, de racione sancti Benigni, infra supradictam villam Asziriacum vel in ipsa fine, campum qui terminat, de uno latere et uno fronte, ipse Fulcardus tenet; de alio vero latere, terra Bertiloni et Ragenardi; de uno fronte, strada publica pergit; et habet perticas agripedales in longum XX et II, de uno fronte V, de alio vero IIII et dimidiam, totum ad integrum infra istas terminationes vel perticationes, commutante Bertilo Fulcardo, ad vicem recipiendam. Et repromittunt inter se, pars contra parem suum de hoc quod accepit, quod nullam calumniam dicere vel repetere debeat; quod si fecerit, inferat pars parti in duplum, tantum quantum ipse res eo tempore meliorate valuerint, fisco vero auri untias III et h?c commutatio omni tempore firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulatione subnixa. Actum Asziriaco villa, publice. Signum Fulcardi, qui hanc commutationem fieri et firmare rogavit. S. Ermeneldis uxoris ejus et Eppleni, filii eorum, qui consenserunt. S. Vualberti. S. Odolgerii. S. Salamanni. S. Amoloni. S. Salomonis. S. Godaldi. S. Ermentarii. Ego Vualfardus monachus atque levita, scripsi atque subscripsi, datavi mense februario anno XXXVI regni domini nostri Karoli, imperii vero primo. (En marge): de Asziriaco (XIe s.). 99 876, 23 octobre. Saint-Bénigne. Gilbert (Gislebertus) donne au monastère, l’église de Savigny-le-Sec qui lui appartenait en propre avec l’aître, le jardin, le cimetière, les constructions et deux serfs, en outre un manse rattaché à cette église dont relèvent 60 journaux et une portion de forêt où peuvent être engraissés soixante porcs. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 106r-v, n° 82. C. Cartul. 50, fol. 192, n° 62. a. Pérard, p. 152. Notum sit omnibus sanct? Dei ?cclesi? fidelibus, presentibus scilicet et futuris, quia veniens quidam homo nomine Gislebertus in ?cclesia sancti Benigni, ante Isaac episcopum venerabilem sanct? Lingonensis ?cclesi?, et ante presentiam fidelium illius, tam clericorum quam laïcorum, sive in conspectu totius ?cclesi? et ecclesiam suam qu? est constructa in villa Saviniaco et in fine Albiacense cum atrio et sepultura et orto et cum aedificiis desuper positis sine aliquo censu, Deo et sancto Benigno et Bertiloni abbati loci ipsius, pro remedio anim? su? donavit, et per vuadium tradidit. Dedit etiam mansum unum in supranominata villa, ad ipsam ?cclesiam aspicientem; et terminatur, de ambobus lateribus et una fronte terra supradicti Gisleberti; de altera fronte, strada publica; et habet in longo perticas agripedales X, et in transverso V ad ipsum autem mansum aspiciunt jornales LX et radam in silva, ubi possunt saginari porci LX. Dedit etiam mancipia ad ipsam ecclesiam aspicientia his nominibus Fulchardus et Fulchrisma. H?c ergo omnia supradenominata atque determinata, supradictus Gislebertus de sua potestate in potestatem rectoris ?cclesi? sancti Benigni, ea conditione, cum exitibus et regressibus tradidit, ita ut ab hac die tenendi, vendendi, seu commutandi, vel quicquid ex jamdictis rebus canonice facere voluerint, liberam ac firmissimam in omnibus habeat potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum minime credo, si ego ipse, aut aliquis de heredibus meis vel proheredibus contra hanc donationem spontanea voluntate mea factam venire, aut aliquam calumniam inferre temptaverit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat partibus ?cclesi? sancti Benigni publice una cum socio fisco auri untias IIII et presens traditio omni tempore firma et stabilis permaneat stipulatione subnexa. Actum Divion in ?cclesia sancti Benigni. S. Gisleberti, qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. S. Agilberti, qui consensit. S. Huberti. S. Achevi. S. Beraldi. S. Vulmari. S. Sayfardi. S. Vuileberti. S. Floduini. S. Gifardi. S. Lisbranni. S. Befini. Ego Brantius indignus diaconus, hanc donationem scripsi, datavi, mense octobris, X Kalendas novembris, anno XXXVI[I], regnante Karolo rege, imperii autem primo. (En marge): De ecclesia in Saviniaco (XIe s.). 100 876, décembre. Bourg Saint-Bénigne. Houdiard (Heldeardus) et son épouse Arnaïs vendent pour 16 livres à Mummius leurs biens propres à Aiserey en Oscheret, à savoir quatre manses avec leurs appartenances et six esclaves; les terres peuvent être ensemencées de 104 muids et les prés rapportent 50 chariots de foin. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 101r-v, n° 70. C. Cartul. 50, fol. 192v, n° 65. a. Pérard, p. 155. In nomine sanct? et individu? Trinitatis. Mummioni emptore, ego Heldeardus et uxor mea Arnais, venditores, vendidisse me vobis constat, et ita vendidimus tibi res nostras proprias, qu? sunt in pago Oscarinse in villa Asziriaco, vel in ipsa fine, hoc sunt mansa IIII cum omnibus aedificiis et suprapositis, cum exis et regressis. Terminat unus mansus, de uno latere, ?cclesia sancti Benigni, qu? est constructa in honore sancti Albini; de alio latere et uno fronte, terra sancti Benigni, de alio vero fronte, Uscara fluvius decurrit; et habet in longum perticas XVIIII et per transversum perticas XI; infra istas terminationes vel perticationes totum ad integrum. Alius mansus terminat, de ambis lateribus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, strada publica pergit; et habet in longum perticas XII; et per transversum perticas V et dimidiam: infra istas terminationes, ad integrum. Tercius mansus cum vinea terminat, de uno latere, Barlus tenet; de alio latere, terra sancti Benigni; de uno fronte, de ipsa hereditate; de alio vero fronte Uscara fluvius decurrit; et habet in longum perticas XX et per transversum perticas III; infra istas terminationes ad integrum. Quartus mansus terminat, de uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere, Fulchardus tenet; de uno fronte, senterius communalis pergit; de alio vero fronte strada publica pergit; et habet in longum perticas agripedales XXXVII, et per transversum perticam I et dimidiam: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum cum mancipiis VI, quorum h?c sunt nomina, Anserannus et uxor sua Landilana et infantes eorum Maria et Vualannus, Vualigis et uxor sua Telenna; et etiam alias res ad ipsos mansos aspicientes, hec sunt terris, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, exis et regressis, cultis et incultis, quicquid ad vos pervenit vel pervenire potest. Sunt enim terr? ad seminandum modios CIIII, prata ubi possunt colligi de feno carra L; et accepi a te, sicut inter nos convenit, precium valente inter aurum et argentum, libras XVI, et propter ipsum precium nominatum. H?c omnia determinata superius vel denominata de mea potestate et dominatione in tuam trado potestatem et dominationem, jure perpetuo, ut ab hac die tenendi, vendendi seu commutandi, vel quicquid exinde agere volueris, liberam in omnibus habeas potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod nullo modo futurum esse credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, seu aliqua opposita persona contra hanc venditionem aliquam calumniam agere vel generare presumpserit, non valeat evindicare quod repetit; sed insuper inferat tibi tuisque heredibus duplum tantum quantum eo tempore ipse res vel mancipia melioratae valuerint, una cum socio fisco, auri libras C coactus exsolvat; et ista venditio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion vico, publice. Signum Heldeardi et uxoris ejus. S. Gisberti. S. Eldierii. S. alterius Heldeardi. S. Fulchardi. S. Eppleni. S. Guntardi. S. Vuigelmi. Ego Vulfardus clericus scripsi et subscripsi, datavi, mense decembro anno XXXVII domni nostri Karoli regis, imperii vero secundo. ?? 101 876, après le 25 décembre. Saint-Bénigne. En présence de l’abbé Bertilon et du convent, Mummius, pour le remède de son âme et pour la stabilité du monastère donne à «l’église construite en l’honneur de saint Maurice et où repose le bienheureux martyr Bénigne» (dite dans le texte «église Saint-Bénigne et Saint-Maurice») les terres sises à Aiserey, qu’il avait achetées à Houdiard. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 101v-102r, n° 71. C. Cartul. 50, fol. 192v-193, n° 66. a. Pérard, p. 155. Notum sit omnibus sancte Dei ?cclesi? fidelibus, presentibus et futuris quod veniens quidam homo, nomine Mummius, in ?cclesia sancti Benigni, ante presentiam fidelium tam clericorum quam laicorum etiam et ante conspectum Bertilonis abbatis et omnium monachorum ibidem Deo famulantium, res qu? sunt sit? in pago Oscarinse, in villa Asziriaco vel in ipsa fin? quas precio dato, videlicet libras XVI inter aurum et argentum comparavit de Heldeardo et uxore sua Arnais condonavit ad ipsam ?cclesiam Dei, qu? est constructa in honore sancti Mauricii, ubi et beatus martir Benignus jacet, pro remedio anim? su? vel stabilitate sua, hec sunt mansa IIII cum omnibus aedificiis et suprapositis cum exis et regressis. Terminat unus mansus, de uno latere, ?cclesia sancti Benigni, qu? est constructa in honore sancti Albini; de alio latere et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, Uscara fluvius decurrit; et habet in longum perticas agripedales XVIIII et per transversum perticas XI, infra istas terminationes, totum ad integrum. Alius mansus terminat, de ambis lateribus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio vero fronte, strada publica pergit; et habet in longum perticas XII, et per transversum V et dimidiam. Tercius mansus cum vinea terminat, de uno latere, Barlus tenet; de alio latere, terra sancti Benigni; de uno fronte, de ipsa hereditate; de alio vero fronte, Uscara fluvius decurrit; et habet in longum perticas XX, et per transversum III. Quartus mansus terminat, de uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere, Fulchardus tenet; de uno fronte, senterius communalis pergit; de alio vero fronte, strada publica pergit; et habet in longum perticas XXXVII, et per transversum perticam I et dimidia: infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum, cum mancipiis VI, quorum h?c nomina: Anserannus et uxor sua Landilana et infantes ipsorum Maria et Vualannus, Vualigis et uxor sua Telenna, et etiam alias res ad ipsos mansos aspicientes, hoc sunt terris, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, exis et regressis, cultis et incultis, quicquid ad eos pertinet; sunt etiam terr? ad seminandum modios CIIII, prata ubi possunt colligi de feno carrade L: h?c omnia supradenominata vel determinata, supradictus Mumngius, de sua potestate in potestatem rectoris ?cclesi? sancti Benigni et sancti Mauricii, pro remedio anim? su? et stabilitate tradidit, ita ut ab hac die liberam in omnibus habeat potestatem tenendi, commutandi, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum minime credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis aut pro heredibus, contra hanc donationem spontanea mea voluntate factam venire, aut aliquam calumniam inferre temptaverit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat partibus ?cclesi? sancti Benigni, una cum socio fisco, auri libras L. Et presens traditio omni tempore firma et stabilis maneat, stipulatione subnexa. Actum Divion in ?cclesia sancti Benigni, publice. Signum Mummionis, qui hanc traditionem fieri et firmare rogavit. S. Arendeo, filii ejus, qui consensit. S. Formaldi et Arnaldi filiorum ipsius, qui consenserunt. S. Heldeardi. S. Fulchardi. S. Eldeberti. S. Radulfi. S. Vuichelmi. S. Guntardi. Signum Airberti. Ego, Saifardus advocatus, presens adfui. Ego, Wlfardus clericus, scripsi et subscripsi, datavi, mense decembri anno XXXVII regni domini nostri Karoli regis, imperii vero secundo. (En marge): De Asziriaco (XIe s.) 102 877, 6 janvier. Quierzy-sur-Oise. L’empereur Charles le Chauve, à la requête de son «très cher duc et missus Boson», prescrit la restitution à Saint-Bénigne des villages de Saint-Marcel-lez-Jussey en Portois et de Longvic en Oscheret. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 4. B. Cartul. 1, fol. 70v, n° 22. Autres copies des XVIIe et XVIIIe siècles indiquées dans Tessier. a. Pérard, pp. 154-155. — b. H. Fr., VIII, p. 656, n° 268. — c. G. Tessier, Diplômes de Charles le Chauve, t. II, p. 433, n° 419. [Chrismon] In Nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus eiusdem Dei omnipotentis misericordia, Imperator augustus. Si servorum Dei justis et rationabilibus postulationibus aurem nostrae serenitatis accomodamus, easque ad effectum perducimus et imperatorum antecessorum scilicet nostrorum morem exequimur atque per hoc aeternae beatitudinis praemia consequi nullo modo dubitamus. Noverit igitur omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae, nostrorumque, tam praesentium quam futurorum industria quoniam Boso carissimus noster dux et missus Italiae, sacrique palatii noster archiminister, ad nostram accedens excellentiam, innotuit nostrae serenitati deprecationem quorundam monachorum caenobii videlicet sancti Benigni martyris, scilicet quod nostram deprecarentur altitudinem ut res quae ex longo tempore abstractae fuerant praefato martyri Benigno et fratribus inibi famulantibus ob nostrae animae mercedem et eiusdem [Bosonis] amabillimam deprecationem reddidissemus. Nostrae igitur serenitatis clementiam precibus jamdicti carissimi accomodantes et necessitatibus memoratorum fratrum subvenientes, reddimus eis per hoc nostrum praeceptum res quae inferius describuntur, hoc est in pago Oscarensi villam que dicitur Longus Vicus cum ecclesiis et omnibus ad se juste et rationabiliter pertinentibus, et in pago Portensi villam Albiniacum cum ecclesiis et omnibus ad se pertinentibus. Unde hoc nostrae imperialis celsitudinis praeceptum praefatis fratribus fieri et dari jussimus, per quod omnes sepefatas res cum omnibus ad se pertinentibus aeternaliter teneant atque possideant et in suos usus absque alicujus contradictione retorqueant. Et ut hoc per omnia tempora inviolabiliter conservetur et pleniorem in Dei nomine obtineat firmitatis vigorem, manu nostra subter firmavimus et anulo nostro insigniri jussimus. Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi Imperatoris augusti. Audacher notarius advicem Gauzlini recognovit et subscripsit. Boso comes ambasciavit. Data VIII id. januarii, indictione X, anno XXXVII regni domni Karoli imperatoris in Franciam et in successione Hlotharii VII et imperii eius secundo. Actum Carisiaco palatio imperiali. In Dei nomine feliciter. Amen. ?? 103 877, mars. Notice de plaid. Lors d’un plaid tenu à Sennecey en Oscheret, l’évêque Isaac, l’abbé Bertilon, le vidame Brunard et l’avoué Séfard interpellèrent le prêtre Andalsedus qui tenait injustement des biens de Saint-Bénigne. Il nia d’abord, mais convaincu par les échevins Vuidricus et Fulmarus, il restitua le manse avec le pré et les terres qui en dépendaient. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 103r-v, n° 74. C. Cartul. 50, fol. 190v, n° 61. a. Pérard, p. 52. Noticia evindicationis, qualiter veniens domnus Isaac episcopus et Bertilo corepiscopus, presentibus bonis hominibus, qui subter firmaverunt, atque Brunardo vice domino, in Siliciaco villa, in pago Oscarense, in centena Rodingorum, interpellaverunt ipse domnus Isaac episcopus atque Bertilo corepiscopus, necnon et Brunardus vicedominus atque Saifardus, advocatus sancti Benigni, quendam presbiterum nomine Andelsadum quod res sancti Benigni injuste teneret, quod ille primitus negare voluit, sed convictus ab eis et ab aliis bonis hominibus, Vuidrico et Fulmaro, reddidit et se ad integrum exutum dixit, mansum unum cum supraposito et pratum I atque terras ad eundem mansum aspicientes, in villa supranominata, Siliciaco nomine, his presentibus, S. Vuandelfrido, qui manu vestem fecit. S. Saifardi advocati sancti Benigni qui recepit. S. Vuidrici. S. Fulmari. S. Radaldi. S. Saiferi. S. Raginerii. S. Sichelmi. Ego Vulfardus monachus et levita scripsi et subscripsi, datavi die mercoris mense martio anno XXXVI regni domni nostri Karoli, imperii vero secundo. (En marge): De Siliciaco (XIe s.). 104 877, 9 septembre. Verceil. L’empereur Charles le Chauve donne en toute propriété à son fidèle Baudri (Baldricus) à Turgy en Tonnerrois un domaine seigneurial avec 11 manses qui en relèvent, la chapelle Saint-Loup ainsi qu’un autre manse à Pruzy. A ces 13 manses appartiennent des terres sises à «Heredo villa», à Vallières et à Vanlay. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 15. B. Copies du XVIIe et du XVIIIe siècles indiquées dans Tessier. a. Pérard, p. 154. — b. H. Fr., VIII, p. 674, n° 287. — c. G. Tessier, Diplômes de Charles le Chauve, II, p. 499, n° 445. [Chrismon] In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus ejusdem Dei omnipotentis misericordia imperator augustus. Imperialis celsitudinis mos est fideles imperii sui donis multiplicibus atque honoribus ingentibus honorare sublimesque efficere. Proinde ergo et nos, antecessorum nostrorum imperatorum scilicet morem exequentes, decernimus quemdam fidelem nostrum, nomine Baldricum, de quibusdam rebus nostre proprietatis honorare. Sunt autem eedem res in pago Tornotrinse, super fontem qui vocatur Aurora; hoc est in villa que vocatur Turigeius, mansus indominicatus, cum cappella in honore sancti Lupi constructa, et mansi XI ad eandem villam pertinentes; in Pruriaco etiam villa est mansus unus exinde pertinens; et ad predictos tredecim mansos pertinent res que sunt in Heredo villa, et in villa Valeris, et in Velnai villa. Praefatos itaque mansos XIII, cum cappella et cum mancipiis utriusque sexus campis, molendinis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus et cum omnibus que ad ipsos mansos juste et rationabiliter pertinent, ubicumque inde aliquid conjacet, memorato fideli nostro Baldrico concedimus, et de nostro jure in jus et potestatem ipsius solemni more delegamus, et delegando transfundimus, quatinus exinde hujusmodi potestatem libere agendi quicquid voluerit, habeat perpetualiter, ab hodierna die et deinceps, sicut et ex aliis rebus sue proprietatis, tam scilicet ipse quam et sua posteritas et quicquid ad hoc legitime pertinendum est, quod adquirere potuerit, liberam juste acquirendi habeat potestatem. Et ut hoc per omnia tempora inviolabiliter conservetur, manu propria subter firmavimus et anulo nostro insigniri jussimus. Signum Karoli gloriosissimi imperatoris augusti. [Chrismon]. Audacher notarius, advicem Gauzlini recognovit et subscripsit. Haetfridus ambasciavit. Datum V idus septembris, indictione X, anno XXXVIII regni domini Karoli imperatoris in Francia, et imperii ejus anno II. Actum Vercellis civitate. In Dei nomine feliciter, amen. ?? 105 877, novembre. Saint-Bénigne. La comtesse Bette, pour le remède de l’âme de son époux, le comte Onfroi (Hunfridus) et pour gagner, elle aussi, la vie éternelle donne au monastère ses biens propres à Colonges en Duesmois, comportant 3 manses et 14 serfs. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 106v-107r, n° 83. C. Cartul. 50, fol. 193, n° 67. a. Pérard, pp. 156-157. Domino sacro coenobio almi Benigni, juxta Divion castro, ubi ipse in corpore requiescit prefatus testis Christi, ego in Christi nomine, Betta, cogitans casum human? fragilitatis, condonavi ad prefatum locum, domno Benigno et monachis ibidem Deo famulantibus, ob remedium anim? senioris mei Unfridi comitis, atque retributionem vit? aetern? anim? me?, res proprias sitas in pago Dusmense, in villa Colonica, in fine Baiodrinse, videlicet tria mansa cum mancipiis, quorum h?c sunt nomina: Ansberto et uxore sua Vuangelberge et filio Adalelmo et filiabus Ansberta et Attila; similiter donavi Atlono et uxore ejus Erloen et filio ejus Vualdino et filia Ragina et Madriard?; similiter Raginardo et uxore ejus Ermangard? et filio Emmone et filia Estridia; donatumque in perpetuum esse volo et decrevi a die presente de meo jure et potestate in potestate et dominatione sancti Benigni et monachis ibidem deservientibus atque abbati loci illius, Bertiloni corepiscopo, trado in perpetuo possidendum, habendi, tenendi, commutandi et quicquid exinde agere voluerint, liberam habeant potestatem. Terminat vero unus mansus, de uno latere, via publica; de alio, de ipsa hereditate; et de uno fronte, similiter; de alio fronte, Agila tenet. Alius mansus terminat, de ambis lateribus, de ipsa hereditate; de uno fronte, terra sancti Sequani; de alio, via publica. Tercius mansus terminat, de ambis lateribus et uno fronte, de ipsa hereditate, de alio fronte, via publica. H?c omnia exterminata cum omnibus appenditiis suis, exis et regressis, silvis, aquis aquarumque decursibus, cedo in perpetuum sancto Benigno et suis rectoribus, sicut jam superius dictum est; ut quicquid exinde voluerint agere, liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse minime credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, seu quelibet oposita persona, contra hanc donationem mea voluntate factam venire aut ullam calumpniam agere seu repetere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed insuper inferat vobis, una cum socio fisco, auri libras IIII, argenti vero X. Et h?c donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion ?cclesia sancti Benigni, publice. Signum Bettan? comitiss?, Deoque sacrat?, qu? hanc donationem fieri et firmare rogavit. S. Ermentrudis, fili? ejus, qu? consensit. S. Adalman. S. Letino. S. Geraldi. S. Gisoni. S. Lengulfi. S. Berulfi. Signum Vuizoni. S. Vuitardi. S. Adalardi. Ego Vualfardus acsi indignus levita, scripsi et subscripsi, datavi die mercoris, mense novembri, anno primo regni domni nostri Ludovici regis, filii Karoli imperatoris augusti. (En marge): Donation a Domois sive Deumois (fin XVIe ou XVIIe s.). 106 878, 31 mai. Saint-Martin de Tours. Le roi Louis le Bègue, pour le remède de son âme et de celle de ses parents donne, à la prière d’Hugues l’Abbé, au moine Guiré [Vuidradus], son fidèle, en vue de la construction du monastère de Saint-Flavien qu’il avait entreprise à ses propres frais, huit manses avec leurs appartenances et leurs tenanciers, ainsi que la chapelle Saint-Pierre, entre les villages de Meures et d’Ormoy en Bolenois, en toute propriété. A. Original. Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 6. B. Cartul. 50, fol. 15. a. H. Fr., IX, p. 402. — b. R. H. Bautier, Recueil des actes de Louis II, Louis III et Carloman, pp. 25-28, n° 11, avec mention des copies. [Chrismon] In nomine Domini aeterni et Salvatoris nostri Jesu Christi. Hludouicus misericordia Dei rex. Si locis divino cultui mancipatis beneficia largimur opportuna, id nobis proculdubio ad praesentem vitam facilius transigendam et ad aeternam felicius capessendam prodesse confidimus. Quocirca noverit omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae, nostrorumque tam praesentium quam et futurorum sollertia, quia suggestione fidelis nostri Hugonis scilicet gloriosi abbatis, quasdam res ob amorem Domini nostri Jesu Christi seu pro remedio domni genitoris nostri piae memoriae animae Karoli imperatoris ac genitricis nostrae, gloriosae reginae Irmindrudis, vel nostrae, cuidam fideli nostro Vuidrado, scilicet monacho, ad construendum locum sancti Flaviani quem ipse ex propriis rebus aedificare coepit, contulimus et per praeceptum in proprium firmavimus: quae res sunt sitae in pago Bononiense, id est inter villam quae dicitur Moram et Ulmetum mansos VIII et cappellam unam quae est in honore sancti Petri dicata, cum mancipiis utriusque sexus ad eosdem mansos pertinentibus vel aspicientibus. Unde altitudinis nostrae praeceptum hoc fieri, ipsique dari jussimus, per quod praecipimus ut teneat easdem res, cum terris cultis et incultis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, exitibus et regressibus et omnibus legitimis exterminationibus, necnon et mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel idem aspicientibus; et sicut dictum est totum et ad integrum praefato fideli nostro Vuidrado monacho ad praefatum locum sancti Flaviani construendum, in perpetuum concedimus et de nostro jure in jus ac dominationem illius sollempni deliberatione transferimus, eo videlicet modo et tenore ut quicquid ad utilitatem praedicti loci S. Flaviani de ipsis rebus ipse vel successores ipsius facere decreverint, libero in omnibus potiantur arbitrio faciendi, nemine inquietante aut aliquod censum de eis exigente. Ut autem haec nostrae munificentiae auctoritas firmam et imprevaricabilem semper in Dei nomine obtineat firmitatis vigorem, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri impressione insigniri jussimus. Signum Hludovici [Monogramma] gloriosissimi regis. Vulfardus, notarius ad vicem Gozlini recognovit et subscripsit. Datum II kal. Junii, indictione XI, anni I regni domni Hludovici regis. Actum Turonis civitate, in Dei nomine, feliciter. Amen. ?? 107 878, 17 septembre. Villa Lapiaco (Lachy?). Le roi Louis le Bègue donne à son fidèle Baudri [Baldricus] en toute propriété des biens et des serfs en Tonnerois soit 11 manses à Étourvy, 5 à La Sogne, un à Mélisey et en outre des terres cultivées ou en friche dans la «finis» de Vaussemain ainsi que tout ce qui en ce lieu relève du fisc royal. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 7. a. Garnier, pp. 133-134. — b. Quantin, Cartulaire Yonne, II, p. 8, n° 6. — c. Bautier, Recueil..., p. 75, n° 24. [Chrismon] In nomine Domini Dei eterni et Salvatoris nostri Jhesu Christi, Hludovuicus, misericordia Dei rex. Regalis celsitudinis mos est fideles regni sui donis multiplicibus atque honoribus ingentibus honorare sublimesque efficere. Proinde ergo morem parentum, regum videlicet et imperatorum, predecessorum nostrorum sequentes, libuit celsitudini nostre quemdam fidelem nostrum, nomine Baldricum, de quibusdam rebus et mancipiis nostre proprietatis honorare, et in proprium conferre atque delegare, id est in pago Tornadrinse, super fluvium Landioni, in villa que dicitur Stolvicus, mansos XI, cum mancipiis utriusque sexus et omnibus aspicientibus, terris cultis et incultis; in villa Ciconias, mansos V, cum omnibus ibi aspicientibus terris cultis et incultis; in Milisiaco, mansus unus, cum omnibus ibi aspicientibus, super fluvium Ormentionum; in alio loco, in fine Valesminse, terras cultas et incultas, et quicquid ibi de nostro aspicit. Unde altitudinis nostre preceptum hoc fieri, illique dari jussimus, per quod memoratas res, cum omnium rerum summa integritate, cum terris cultis et incultis, vineis, farinariis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, exitibus et regressibus, et omnibus legitimis exterminationibus, necnon et mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel ibidem aspicientibus, sicut dictum est, totum et ad integrum, prefato fideli nostro Baldrico in proprium concedimus et de nostro jure in jus ac dominationem illius solempni deliberatione transferimus: eo videlicet modo ut quicquid ex predictis rebus et mancipiis pro sua utilitate facere decreverit, libero in omnibus potiatur arbitrio faciendi, sicut ex aliis rebus et mancipiis sue proprietatis. Ut autem hujus nostre largitionis auctoritas firmam semper, in Dei nomine, obtineat firmitatem, nam propria [subter eam] firmavimus et anulo nostro assignari jussimus. Signum Hludowici [Monogramma] gloriosissimi regis. Vuibaldus notarius, advicem Gozleni recognovit et subscripsit. Datum XV kalendas octobris, indictione XII, anno I regni domini Hludowici gloriosissimi regis. Actum villa Lapiaco, in Dei nomine, feliciter, amen. ?? 108 Entre le 7 octobre 878 et le 10 avril 879. Monastère Saint-Bénigne. Moïse et son épouse Raimbour (Ragimburgis), pour le remède de leur âme donnent au monastère, en Dijonnais: dans le finage de Changey un cheseau, dans celui d’Archey 6 journaux de terre arable, dans un autre village, à proximité de la localité susdite 4 journaux et encore 4 autres dans un autre finage ainsi que, là-même, une vigne. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 107r-v, n° 84. C. Cartul. 50, fol. 193, n° 68. a. Garnier, p. 117, n° 21. Sacrosancto monasterio sancti Benigni, in quo ipse beatus martyr Christi requiescit, juxta Divion castrum. Ibique veniens quidam homo, Moyses nomine, condonavit ad ipsum prefatum locum, una cum uxore sua simul consentiente, Ragimburgis nomine, res proprias suae adquisicionis, pro suarum remedio animarum, et indulgentia atque venia suorum peccatorum, cogitantes simul casum human? fragilitatis; qu? sunt sit? in pago Divionense, in fine Cangiaca seu in ipsa villa, videlicet casale unum qui terminat, de uno latere, terra sancti Sequani; de alio latere, de ipsa hereditate; de uno fronte, Nantoardus tenet; de alio vero, strada publica; et habet in longum perticas agripedales XII et pedes VIIII, et per transversum perticas X: infra istas terminationes, totum ad integrum. Similiter donamus de terra arabile, in ipso pago, in fine Arcis, jornales VI qui terminant, de unos latus, Ayrardus tenet; de alio vero, de ipsa hereditate; de uno fronte, terra sancti Sequani; de alio strada publica; h?c omnia, totum ad integrum. Similiter donamus in alia fine, juxta predictam villam, jornales IIII, qui terminant, de ambis lateribus, Nantoardus tenet; de uno fronte, de ipsa hereditate; de alia, strada publica. Similiter donamus in alio loco jornales IIII, qui terminant, de uno latus, Aduinus tenet; de alio, Vualicherius tenet; de uno fronte, Nantoardus tenet; de alio, strada publica. Similiter donamus, in ipsa villa, vineam, qu? terminat, de uno latus et uno fronte, Vualicherius tenet; de alio latus et uno fronte, de ipsa hereditate: h?c omnia, infra ipsas terminationes vel perticationes, totum ad integrum donamus, tradimus atque transfundimus de nostra potestate et dominatione in potestate et dominatione ?cclesi? sancti Benigni et omnium monachorum ibi Deo servientium, sicut jam superius dictum est, tenendi, habendi, commutandi, possidendi, nullo contradicente. Si quis vero de heredibus nostris aut proheres, vel ulla admissa persona, contra hanc donationem nostra voluntate factam venire aut repetere, vel ullam calumniam facere temptaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus, una cum socio fisco, libram auri persolvat, et h?c donatio firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni, publice. Signum Moyse et uxoris sue Ragimburgis, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Madelbert qui consensit. S. Bertran. S. Nantoart. S. Eldebert. S. Adelbert. S. Gardinco. S. Framierii. S. Arnoldo. S. Madelgaudo. S. Otgerio. S. Madelgerio. Ego, Vulfardus scripsi et subscripsi, datavi die dominico, anno secundo Ludovici regis, filii domni Karoli augusti. (En marge): Donation de plusieurs terres du finage de Dijon (XVIIe s.). 109 878, novembre. Saint-Bénigne. Eppelin [Epplenus] donne de ses biens allodiaux en Oscheret, à l’évêque Isaac, pour le monastère: à Corcelles, un manse; à Chevigny, un courtil; à Quetigny, deux autres avec tout ce qu’il peut posséder dans ce village; à Crecey, un champ où peuvent être ensemencés neuf muids; à Brochon, une vigne, une autre plus petite, la moitié d’un manse et de surcroît tout ce qu’il possède dans ce village; à Trimolois enfin, deux journaux, l’un de vigne, l’autre de terre arable. En échange, l’évêque cède à Eppelin un manse avec toutes ses appartenances ainsi qu’un pré à Chaignot en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 108r-v, n° 85. C. Cartul. 50, fol. 193v-194, n° 69. a. Garnier, pp. 118-119, n° 221. Notum sit omnibus sanct? Dei ?cclesi? fidelibus, tam presentibus quam et futuris quia complacuit atque convenit inter domnum Isaac, episcopum ?cclesi? Lingonensis, et quemdam hominem, Epplenum nomine, ut aliquid de rebus tam ?cclesiasticis quam propriis inter se commutarent. Igitur dedit in primis Epplenus, cujus petitio fuit, de proprio suo aludo, ad vicem recipiendam de racione sancti Benigni, memorato domno Isaac, venerabili episcopo, atque monachis in coenobio predicti sancti Deo militantibus, mansum unum una cum supra posito, in pago Oscarense, in villa Corcellis seu in ipsa fine; qui habet in longum perticas agripennales XI et per transversum perticas IIII et pedes IIII, atque vineam qu? ad ipsum pertinet; qu? terminat, de uno fronte, Orsnadus tenet; de alio vero, strada publica pergit; de ambis lateribus, Hildebernus tenet; et habet in longum perticas agripedales XVIIII et per transversum IIII; et quicquid ad ipsum mansum respicit vel in ipsa villa habere visus est, cum exis et regressis, totum ad integrum. Similiter dedit curtilum unum, in villa Cavaniaca, in pago Uscarinse; qui terminat, de uno latus et uno fronte, strada publica; de alio vero fronte et latere, de ipsa hereditate; et habet in longum perticas V, et per transversum similiter: et quicquid in ipsa villa habere visus est, totum ad integrum. Dedit etiam, in prefato pago, curtilos duos, in villa Quintiniaca; qui terminant, de ambis partibus, fisco regali ex Pontiliaco; de ambis frontibus, strada publica; et habent in longum perticas agripennales IIII et dimidiam et pedes VII et per transversum perticas I et S et pedes III; et quicquid in ipsa villa habere visus est, totum ad integrum. Dedit etiam campum unum in fine Criciaca, in loco Roseriis; qui terminat, de ambis lateribus, terra sancti Benigni; de una fronte, terra Remestanii; de alio, strada publica; et possunt ibi seminari modii VIIII. Similiter dedit in pago Uscarense, in villa Briscona seu in ipsa fine, in loco Carusco, vineam, qu? terminat, de uno fronte, Helbertus tenet; de alio vero, strada publica; de uno latere, Vualdricus tenet; de alio, Guntaldus de ipsa hereditate tenet; et habet in ambis frontibus perticas agripennales IIII et in longum XXI. In ipsa villa, in fine Vinea, dedit alteram viniolam, qu? habet in longum perticas XLIIII, et per transversum, I. Dedit medietatem mansi, in nominata villa, una cum supraposito; qui terminat, de uno latere, Rorigus tenet; de alio vero et uno fronte, strada publica; de uno fronte, Guntaldus tenet, et habet in longum perticas XII, et per transversum pedes VII; et quicquid ad ipsum mansum aspicit, medietatem in vineis, silvis, campis cultis et incultis, aquis aquarumve decursibus et omnia que in supra nominata villa Briscono visus est habere, totum ad integrum. Similiter dedit jornales II, unum de vinea, et alium de terra arabile, in villa Tremoledo, in fine Longoviana; qui terminant, de uno latere, Vuandelgerius tenet; de alio quoque, terra sancti Benigni; de uno fronte, terra sancti Stephani; de alio vero, strada publica: h?c omnia, totum ad integrum. Deinde, econtra ad vicem reddendam, dedit domnus Isaac memoratus venerabilis episcopus Eppleno cujus petitio fuit, de ratione sancti Benigni, una cum consensu monachorum omnium in coenobio predicti sancti Deo militancium, mansum unum in pago Uscarinse, in villa Casnedo seu in ipsa fine, et habet in longum perticas agripennales XLVI, et per transversum, in uno fronte, perticas VI, in alio vero, perticas VIII. Similiter dedit pratum unum quod habet in longum perticas XXXVII, et per transversum perticas VIIII. H?c omnia, totum ad integrum, et quicquid ad ipsum mansum aspicit, terris, pratis, graditiis, aquis aquarumve decursibus, cum exis et regressis, sibi invicem condonaverunt, pars parti. Et repromittunt inter se de hoc quod accepit unusquisque quod, si aliquam calumniam post h?c inferre temptaverit, idem repetere conaverit, nullo modo evindicare valeat quod repetit; sed insuper coactus inferat, pars parte custodi, in duplum tantum quantum ipsa terra meliorata valuerit; fisci vero libram auri unam persolvat: et hec commutatio ad invicem firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulacione subnixa. Actum Divion public?, ?cclesia sancti Benigni. Signum Eppleni, qui hanc commutationem fieri et firmare rogavit. S. Orsnadi. S. Gundaldi, qui consensit. S. Remestanii. S. Odelrici. S. Vualerici. S. Ai? que consensit. S. Aldan?. Signum Airsend?. S. Uticono. S. Evrardi. S. Deodati. Ego Vulfardus, acsi indignus levita, scripsi et subscripsi, datavi mense novembrio, die lunis, anno secundo regni domni nostri Ludovici regis, filii Karoli Caesaris. ?? 110 879, mai. Aiserey. Saleman (Salemannus) et son épouse Gotseldis pour le remède de leur âme, donnent à Saint-Bénigne un champ dans le finage d’Aiserey. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 112r, n° 93. C. Cartul. 50, fol. 194v, n° 71. a. Pérard, p. 157. Sacrosanct? basilic? monasterii sancti Benigni, ubi vir venerabilis Ingo abbas preesse videtur, cunctisque sub ejus regimine constitutis monachis. Ego in Dei nomen Salamannus et uxor mea Gotseldis, pro Dei intuitu vel pro remedio animarum nostrarum, pro peccatis minuendis, donamus ad ipsam casam sancti Benigni et suis rectoribus, monachis, campum I, qui est situs in pago Uscarense, in fine Aziriac? vill?, ubi vocant in plana Liscaria: terminat ipse campus, de I latus, de ipsa ereditate; ex alio latus, terra sancti Benigni et de ipsa ereditate; in uno fronte terra sancti Benigni; in alio vero fronte, Oscara fluvius decurrit; abet in longo perticas agripedalis LXX, et in latum perticas II. Infra istas terminationes vel perticationes, totum ad integrum ad ipsam casam Dei donamus, tradimus atque transfundimus, ita ut ab ac die, abendi, tenendi, seu commutandi vel quicquid a die presenti in honore sancti Benigni ejus loci rectores facere voluerint, liberam et firmissimam in omnibus abeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos ipsi, aut ullus de eredibus nostris vel proeredes, aut quislibet ulla opposita persona, contra hanc donationem aliquam calumniam movere presumserit non valeat evindicare quod repetit, sed inferat ad ipsam casam Dei, una cum socio fisco, auri untias III coactus componat. Et hec facta epistola omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Asziriaco villa, publice. Signum Salamanni et uxoris sue Gotseldis, qui hanc elemosinam fieri et firmare rogaverunt. Signum Aroardi et uxoris ejus Fushelt. Signum Bisani. Leutgisi. Adalberti. Saivardi. Volfardi. Mungini. Aimeradi. Signum Fulcradi et uxoris ejus Teutburgis. Ego Moringus laicus presens fui, scripsi, datavi, die veneris, in mense maio, in anno primo regnante Karlomanno rege. (En marge): De Asziriaco. 111 879, mai. Saint-Bénigne. Le prêtre Gantaume (Vualtelmus) pour le remède de son âme et pour sépulture à Saint-Bénigne donne au monastère un manse à Ruffey en Atuyer, deux petites pièces de vigne à Perrigny, une vigne d’un journal et demi à Giron, au lieu-dit «Ad plantas». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 109r, n° 86. C. Cartul. 50, fol. 194r-v, n° 70. a. Garnier, p. 120, n° 23. Sacrosancto coenobio almi Benigni, in quo ipse beatissimus testis Christi requiescit, juxta Divion castrum, ubi quidam presbiter, Vualtelmus nomine, cogitans et dinoscens casum human? fragilitatis, non coactus sed propria voluntate, condonavit res suas propri? adquisitionis, pro remedio anim? et loco sepultur? su?, que sunt sit? in pago Attoariorum, in villa Rufiaco et in ipsa fine, videlicet mansum unum cum supraposito; qui terminat, de uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere et una fronte, strada publica; de alio latere, fons cummunalis currit. Similiter dedit in alio loco, in pago Oscarense, in fine Longoviana in villa Patriniaco, paginolas duas de vineis; terminat prima vinea, de ambis lateribus, terra sancti Benigni; de una fronte, terra sancti Petri; de alio strada publica pergit; et abet, in longum, perticas agripennales XXXIIII; in uno fronte, perticas II et pedes III; in alia fronte, perticam I et pedes X; alia paginula terminatur, de uno latere, Gotescalcus tenet; de alio, terra sancti Benigni; de una fronte, exus communalis; de alio, strada publica pergit; et abet in longum agripennales XVIII; in una fronte, perticam I et pedes VIIII; in alia fronte, perticam I et pedes VII. Dedit et in fine Gironense, in loco qui dicitur ad Plantas vineam, videlicet jornalem I et S; qui terminant, de uno latere, Filo nomine tenet; de alio latere, Arlafridus; de una fronte, Farmannus; de alio, Eldegaudus tenent. Hec omnia denominata ego Vualtelmus presbiter, de mea potestate trado et transfundo in dominationem sancti Benigni et monachorum illic Deo militantium, ea conditione ut, diebus vit? me?, de his omnibus nominatis et datis habeam potestatem tenendi et possidendi, jure legitimo; post obitum vero meum, sint ubi data sunt; et si quis horum calumniator extiterit, auri libras II legibus constrictus persolvat; hec vero donatio firma et stabilis permaneat. Actum Divion, basilica sancti Benigni. Signum ipsius Vualtelmi presbiteri. S. Arnavaldi. Alexandri. Aleranni. Vualdierii. Fulchardi. Aliconi. Eldeberti. Balterii. Radulfi. Erluini. Flotberti. Ego Vulfardus presbyter scripsi et subscripsi, datavi mense magio, anno primo domni nostri KARLOMANNI, adhuc pueri. ?? 112 879, 17 mai. Marsannay. Flobert [Flotbertus] pour le remède de son âme et pour sa sépulture à Saint-Bénigne donne à la mense conventuelle une petite pièce de vigne à Marsannay. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 111r, n° 90. C. Cartul. 50, fol. 194v-195, n° 72. a. Garnier, pp. 123-124, n° 26. OMNIPOTENTIS Christi Jhesu ineffabilis liberalitas tant? pietatis exuberat gratia ut tam magnifico quos redemit cruore, proprio etiam donet donativo, quo pro terreis adquirant c?lica, pro perituris finis ignara. Quod animo pertractans, quidam Flotbertus veniens ad monasterium sancti BENIGNI, ubi ipse preciosus martyr in corpore requiescit, ubi Ingo abba et Teutfredus prepositus presunt, condonavit ad sanctum Benignum vel ad mensam fratrum pagina de vinea in Marcenniaco villa, propter locum sepulturae et pro remedium anime sue; que est sita in pago Uskarinse, in fine Longoviana, prope villa Marcenniaco; abet terminaciones, de uno latus, terra sancti Benigni; de alio latus, Torquinus tenet; de uno fronte, Amelius tenet; de alio vero fronte, perticas VI; in alio fronte, perticas VI: infra istas terminaciones vel perticationes, partibus sancti Benigni et fratrum predictam vineam ego Flotbertus de meo jure et dominatione trado in vestram potestatem et dominationem, jure legitimo, ordine perpetuo, a die presenti, ad possidendum, abendi, tenendi seu commutandi vel quicquid faciendi elegerint, nullo contradicente. Si quis vero, quod minime credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis vel proheredes, seu quislibet ulla emissa persona, qui contra hanc vendicionem ullo tempore aliquam calumpniam generare temptaverit, exinde nichil evindicet; set insuper inferat vobis meisque heredibus in duplum tantum quantum ipsa vinea meliorata valere extimatur, auri uncias IIII persolvat coactus, et sua repeticio in nullo convalescat; et h?c donacio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Marcenniaco villa. S. Flotberti, qui donationem istam fieri et firmari rogavit. S. Flotsindane que consensit. Heldeberni. S. Bernardi. S. Jotsaldi. S. Vuillonis. S. Teutbaldi. S. Ermenrici. Ego, in Dei nomine, Jenulfus levita scripsi et subscripsi. Datum die veneris, XIIII kalendas junii, anno primo regnante Karlomanno rege. (En marge): Vinea in Marcennaco (XVIe s.). 113 Entre le 11 avril 880 et le 10 avril 881. Aiserey. Thiger (Teutgerius) et son épouse Arieldis vendent pour 5 sous à Saint-Bénigne un champ à Aiserey au lieu-dit «dans les Clos». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 111v-112r, n° 92. C. Cartul. 50, fol. 196, n° 76. a. Garnier, p. 125, n° 28. Notum sit omnibus presentibus et futuris quod ego Teutgerius et uxor mea Arieldis venientes in presentia monachorum sancti Benigni, quibus preest Ingo abbas et Teutfredus prepositus, vendimus eis campum I, qui est situs in pago Uscarense, in fine Aziriaco, ubi vocant in Closis; de ambis latus et I fronte, terra sancti Benigni; et alio fronte, terra sancti Leodegarii: infra istas terminaciones, totum ad integrum vobis vendo, dono, trado atque transfundo; et accepi a vobis in argento solidos V. Trado itaque predictum campum jure perpetuo vobis ad possidendum, ita ut ab hac die abendi, tenendi seu commutandi, vel quicquid ad honorem loci sancti Benigni volueritis facere, liberam ac firmissimam in omnibus abeatis potestatem. Si quis vero calumniator hec repetere temptaverit, non valeat evindicare quod cupit; sed insuper, cum socio fisco, auri untias II multatus componat; et ista conscriptio venditionis firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Aziriaco villa, publice. Signum Teutgerii, datoris ipsius rei, et Arieldis, uxoris ejus. Signum Desiderii. Signum Gundrici. Signum Witbaldi. Signum Godini. Herleiodo, Wandalarii, Barnardi. Ego, Moringus laicus, interfui, scripsi et datavi, anno secundo, regnante Karlomanno rege. (En marge): Item de Asziriaco (XIe s.). 114 Entre le 11 avril 880 et le 10 avril 881. Saint-Bénigne. A l’abbé Angon (Ingo) et au monastère, Evrard (Evroardus) donne de ses biens allodiaux un manse et une vigne attenante à celui-ci à Barges, ainsi que toutes les pertinences de ce manse à Barges et à Norges en Atuyer. En échange l’abbé Angon cède à Evrard, sur sa demande, un cheseau et une vigne ainsi que deux champs de terre arable à Saint-Apollinaire en Dijonnais. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 112v-113r, n° 94. C. Cartul. 50, p. 125, n° 29. a. Garnier, pp. 125-127, n° 29. Quicumque de rebus aecclesiasticis vult aliquid ad propriam utilitatem accipere, debet tantum et dimidii tantum dare, quantum accipit. Quapropter notum sit omnibus sancte Dei ?cclesi? fidelibus, tam presentibus quam et futuris quia placuit atque convenit inter domnum abbatem Ingonem, una cum consensu omnium monachorum monasterii sancti Benigni, et quendam hominem, nomine Evroardum, ut aliquid inter se, tam de rebus aecclesiasticis quam et propriis commutarent. Dedit itaque in primis Evroardus, cujus petitio fuit, de proprio suo alodo, per cartas conquisitionis, abbati Ingoni et monachis monasterii predicti, ad vicem recipiendam ex ratione sancti Benigni, mansum cum supra posito, situm in pago Attoariorum, villa Bargis, ubi vocant centena Roringorum; qui terminat, de uno latere et ambis frontibus, terra sancti Benigni; de alio latere, strada publica; et habet in longum perticas agripedales V, et per transversum, perticas IIII. Simili modo dedit etiam vineam juxta mansum, que terminat de ambis lateribus et uno fronte terra sancti Benigni; de alio fronte, Vulfrannus tenet; et habet in longum perticas XIII; et per transversum, perticas V. Dedit etiam simili modo quicquid in denominata villa et fine Bargis, etiam et Norgia, visus fuit habere et possidere, totum ad integrum, ad predictum mansum pertinentia. Ad vicem quoque reddendam, dedit memoratus abbas Ingo, cum consensu fratrum, de ratione sancti Benigni, Evrardo, secundum peticionem suam, casale unum cum vinea, sitam in pago Divionensi, villa Aguliaco; qui terminat de ambis lateribus et uno fronte terra sancti Benigni; de alio fronte, strada publica; et habet in longum perticas XXXI; et per transversum, perticas IIII. Simili modo dedit etiam campos duos, in eadem villa et fine, de terra arabili; terminat unus, de ambis lateribus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio fronte, strada publica; et habet in longum perticas XXXI; et per transversum, perticas IIII. Simili modo dedit etiam campos duos, in eadem villa et fine, de terra arabili, terminat unus, de ambis lateribus et uno fronte, terra sancti Benigni; de alio fronte, terra sancti Stephani; et abet in longum perticas LX, et per transversum perticas X; alius quoque campus terminat, de ambis frontibus et uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere, terra sancti Petri; et abet in longum perticas XXXI; et per transversum perticas IIII. H?c omnia denominata vel exterminata sibi ad invicem condonaverunt, pars parti; et repromisit unusquisque, de hoc quod accepit quod si postea ullam calumniam inferre aut repetere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus untias IIII de auro persolvat, argenti vero untias X; et hec commutatio firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni, publice. Signum Evroardi, qui hanc commutationem fieri et firmare rogavit. Signum Idranni. Odelgerii. Jotselini, Bertini, Fuscardi, Rotfridi. Ego Vulfardus, acsi indignus presbiter, scripsi et subscripsi, datavi, die lunis, anno secundo Karlomanni regis. (En marge): Escambium in Bargis (XVIe s.). 115 Entre le 11 avril 880 et le 10 avril 881. Saint-Bénigne. La dame Adèle [Atila] et son fils Raoul (Rodulfus) donnent de leur alleu au monastère deux vignes sises à Perrigny en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 109v, n° 87. C. Cartul. 50, fol. 195, n° 73. a. Pérard, p. 158. Sacro monasterio sancti Benigni, sito juxta Divionem castrum, ubi ipse beatus in corpore quiescit. Adveniens quedam femina, Atila nomine, cum filio suo Rodulfo, condonaverunt ad ipsum sanctum locum ac monachis ibi Deo servientibus, ex proprio alodo, vineas duas sitas in pago Oscarense, villa Patriniaca, fine Longoviana. Terminat de uno latere terra sancti Benigni, de alio latere, strada publica; de ambobus frontibus, strada pergit; et abet in longum perticas agripennales XV, et per transversum perticas II et dimidiam. Alia vinea terminatur, de uno latere, terra sancti Sequani; de alio latere, terra sancti Leodegarii; de una fronte, terra sancti Stephani, de alia fronte Ermigerius tenet; et abet in longum perticas XXVI, et per transversum perticas II et pedes V. Hec omnia denominata et determinata donamus atque transfundimus de nostra potestate in potestatem sancti Benigni ac monachorum ibidem Deo servientium, quo a die presenti et deinceps liberam ac firmissimam in omnibus habeatis potestatem, quicquid exinde agere volueritis, nullo contradicente. Si vero, quod minime futurum credimus, si nos ipsi, aut proheredum nostrorum aliqua emissa persona contra hanc donationem pro remedio anim? nostr? factam, aliquam calumpniam inferre temptaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed insuper coactus untias .II. auri componat cum socio fisco, argenti quoque libras II; et hec donatio firma et stabilis omni tempore permaneat stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni, publice. Signum Atilane qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. Signum Radulfi filii ejus, qui similiter fecit. Signum Gotescalci. Pantonis. Mietii. Aganonis. Vulfardi. Adonulfi. Saifardi. Jozberti. Fulbaldi. Ego Vulfardus scripsi et subscripsi, datavi die dominica, anno II domini nostri Karlomanni, filii Ludowici regis. (En marge): Duae vineae in Parriniaco (XVIe s.). 116 Entre le 11 avril 880 et le 10 avril 881. ?? Hubert donne à l’abbé Angon et aux moines un courtil avec deux petites habitations ainsi qu’une vigne à Chenove en Oscheret. En échange, l’abbé lui cède une vigne à Saulon dans le même pays. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 110, n° 88. C. Cartul. 50, fol. 195v, n° 74. a. Garnier, pp. 121-122, n° 24. In Christi nomine. Notum sit omnibus sanct? Dei ?cclesi? fidelibus, quia placuit inter venerabilem virum Ingonem, abbatem monasterii sancti Benigni, una cum consensu omnium fratrum ibi Deo militantium et quemdam hominem, Hubertum nomine, ut aliquid de rebus suis inter se commutarent. Dedit itaque in primis Ubertus, cujus peticio fuit, de proprio suo alodo, domno Ingoni abbati et monachis, cortilum unum, continentem duas mansiunculas, cum supraposito, situm in pago Oscarensi in villa Chenevis; qui terminatur, de uno latere et de una fronte, terra sancti Nazarii; de alio latere, Geminus tenet; de alio vero fronte, strada publica; et habet in longum perticas VIII et dimidiam agripennales; et per transversum, perticas VI et pedes II. Dedit etiam vineam juxta sitam, simili modo; que terminatur, de ambis lateribus et ambobus frontibus, terra sancti Nazarii; et abet in longum perticas agripennales VIII et dimidiam; et per transversum, perticas VI et pedes VI. Ad vicem quoque reddendam, dedit econtra memoratus abbas Ingo supramemorato Uberto campum unum, situm in pago Oscarinse, in villa que vocatur Salaona; qui terminat, de uno latere, ipse Hubertus tenet; de alio latere, Goteschalcus tenet; de ambabus frontibus, strada publica; et abet in longum perticas agripennales XXXIIII, et per transversum perticas VII. Hec omnia sibi invicem condonaverunt, pars parti; et repromisit unus quisque de hoc quod accepit, si aliquam post hec calumpniam inferre temptaverit aut repetere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus, in duplum tantum quantum ipsa terra meliorata valuerit, componat; fisco quoque auri untiam unam componat. Et hec commutatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Signum Huberti, Victoris, Adaldi, Rataldi, Aidulfi, Salamonis, Berengerii, Otberti, Salaconis, Achardi, Airanni, Salamanni, Vulfardi. Ego Vulfardus presbiter scripsi et SUBSCRIPSI, anno secundo Karlomanni. (En marge): Duo mansa in Chenevas Chenosves vinea et canpus (XVIe s.). 117 880, mai. Buncey. Dié [Deodatus] donne au monastère à Athée en Oscheret un manse où peuvent être ensemencés 30 muids, un courtil, 4 serfs avec leurs acquêts présents et à venir. A cette donation, il ajoute celle de son serviteur personnel, en se réservant en tout temps les services que lui doit celui-ci. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 113r-v, n° 96. C. Cartul. 50, fol. 197, n° 79. a. Garnier, pp. 127-128, n° 31. IN NOMINE SANCTE ET INDIVIDU? TRINITATIS. NOTUM VOLUMUS ESSE PRESENTIBUS ET FUTURIS, qualiter ego Deodatus, cogitans casum humane fragilitatis ac habens spem ?terne retributionis, veni ad monasterium sancti Benigni sub oppido Divionis situm, in quo venerabilis Ingo abbas preesse videtur; ibique condonavi ad ipsum sanctum locum et memorato abbati ac monachis ibi Deo sanctoque Benigno martiri famulantibus, pro aeterna retribucione et locum me? habitationis, mansum unum, cum supraposito et curtile, situm in pago Oscarense, villa Atteias seu in ipsa fine; qui terminat, de uno latere, terra sancti Benigni; de alio latere, Albericus tenet; de uno fronte, terra sancti Leudegarii; de alio quoque strata publica; et habet in longum perticas agripennales XIII; in uno fronte, perticas V et pedes XII; in alio vero fronte, perticas IIII et pedes XII; et quicquid ad ipsum mansum aspicit, terris excultis, ubi possint seminari modia XXX, et aliis incultis quamplurimis, cum exis et regressis, graditiis, silvis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, radis in silva, ac quicquid ibi habere visus sum, totum ad integrum. Simili modo condonavi mancipia his nominibus: Viroardum et uxorem ejus Raginam, cum filiabus Ansiarde et Iseugarde et omni conquestu eorum, et quicquid ab hac die, Domino propicio, adquirere valuerint, totum ad integrum. H?c omnia determinata, ego, Deodatus nomine, sicut supra jam dictum est, de meo jure ac dominatione in potestate et dominatione ac jure monasterii prefati sancti Benigni ac monachis ibidem Deo famulantibus, ab hac die et deinceps trado atque transfundo, quo habeatis liberum arbitrium ac liberam potestatem habendi, tenendi, commutandi, nullo contradicente. Si autem, quod futurum minime esse credo; si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, vel quelibet emissa persona, contra hanc donationem meam, propria voluntate factam, venire aut contradicere, seu aliquam calumniam inferre temptaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus libras III auri persolvat, argenti quoque XXX, ac multandum se, socio fisco, cognoscat; et hec donatio firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulatione subnixa. Simili modo, condono etiam servum proprie juris mei, Vualgerium nomine, ut et mihi obsequium omni tempore prebeat. Actum Bunciaco villa, publice. Signum Deodati, qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. Signum Babtilerii et Radulfi qui consenserunt. S. Arredi. S. Anserii. S. Jozberti. S. Erfonis. S. Saifardi. S. Fulbodi. S. Dadonis. S. Riferii. S. Romoaldi. Ego VULFARDUS scripsi et SUBSCRIPSI, datavi die mercoris, mense magio, anno secundo domini nostri Karlomanni regis. (En marge): De Attegias (XIe s.). 118 880, juin. Saint-Bénigne. Richoux (Riculfus), pour le repos de l’âme de son fils, donne au monastère un champ à Asnières en Atuyer. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 113r, n° 95. C. Cartul. 50, fol. 196v-197, n° 78. a. Garnier, p. 127, n° 30. Sacrosancto monasterio sancti Benigni, sub oppido Divionis sito, in quo venerabilis Ingo abbas preesse videtur. Adveniens quidam homo, nomine Riculfus, condonavit ad ipsum sanctum locum et monachis ibi Deo famulantibus, pro anima filii sui, campum unum, situm in pago Atoariorum, in villa Asinaria seu in ipsa fine. Qui terminat, de uno fronte, terra sancti Benigni; de alio vero, Bonefridus tenet et sui heredes; de ambis lateribus, terra sancti Aniani: infra istas terminationes et perticationes, medietatem tantum dono ego Riculfus ad prefatum sanctum locum, sicut supra jam dictum est, pro remedio anim? filii mei Deodati, a die presenti et deinceps, de meo jure et potestate trado in vestram potestatem et dominationem; ut abeant rectores ipsius ecclesi? potestatem habendi, tenendi, commutandi nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum minime credo; si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, vel quelibet emissa persona, contra hanc traditionem, mea voluntate factam, venire aut repetere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit; sed insuper coactus, una cum socio fisco, libram argenti unam persolvat; et hec donatio firma et stabilis omni tempore permaneat, stipulatione subnixa. Actum monasterio sancti Benigni publice. Signum Riculfi, qui hanc traditionem fieri et firmari rogavit. Signum Alsenn? qu? consensit. Signum Burvaldi. Signum Umbroldi, Aymerici, Otberti, Saifardi, Fulboldi. EGO VULFARDUS scripsi et SUBSCRIPSI, datavi die veneris, mense junii anno secundo Karlomanni regis. (En marge): De Asnerias villa (XIe s.). 119 880, 17 juillet. ?? Éloge funèbre de l’évêque Isaac. A. Obit. 1 bis, ms. 634 (XIIe siècle), Bibl. mun. Dijon, fol. 161v-162. B. Copie de 1717, Arch. Côte d’Or, 1 H 141, fol. 43. a. Bougaud, S. B., p. 98, n° 1. Depositio domni Isaac, Lingonice urbis episcopi. Hic mirandae sanctitatis refulgens gratia et sequacibus suis vitae factus est forma et auctoritate fultus regia commissum sibi a Deo episcopatum sapienti dilatavit industria, nonnullaque in eo sanctorum extruxit loca. Inter quae et hoc Divionense monasterium olim quidem refertum religiosorum caterva monachorum sed tunc infesta paganorum vastatione destructum, in qualem valuit, non vero sicut voluit, hora mortis dies ejus terminante, reformavit statum. In cuius nova reedificatione adeo tota incubuit mentis devotione ut non solum terris sed ornamentis regali dono concessis ditaret, verum etiam abbatem secundum regulam sancti patris Benedicti monastico gregi ordinaret, sepultureque sue locum ibidem destinaret. Qui videlicet XXV annis in episcopali regimine transactis, cum XV kalendas Augusti quievisset in Christo Catalaunis, sepultusque fuisset Remis, permissione regis Caroli, studioque praesulis Argrimi, successoris sui exinde advectus est hic et reconditus, ut vivens praeceperat, IV nonas februarii. Huius ergo anniversaria depositionis commemoratio ideo a nobis devote est agenda et debite orationis officio et placabili oblationis sacramento, quatinus incrementa operum bonorum huius monasterii habitatorum perveniant et ad aeterne mercedis augmentum in retributione justorum. ?? 120 [Entre 880 et 888]. ?? Confirmation par Gîlon, évêque de Langres, de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 121 Entre 880 et 888. ?? L’évêque Gîlon de Langres concède à Saint-Bénigne l’église Saint-Vincent, sise dans le castrum de Dijon. Acte perdu. D’après Chron. S. B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 121]. ?cclesia[m] infra muros castri Divion sita[m], sancti Vincentii honore ac nomine sacrata[m]... domnus Geylo episcopus, ad locum refugii et custodiam corporis sancti Benigni, perpetualiter [monachis] habendam concess[it]. ?? 122 881, janvier. Aiserey. Fourri [Folcradus], son épouse Teutburgis et Tiger [Teutgerius] vendent à Saint-Bénigne pour 6 sous d’argent un champ qu’ils possèdent à Aiserey. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 111v, n° 91. C. Cartul. 50, fol. 195v-196, n° 75. a. Garnier, pp. 124-125, n° 27. In Christi nomine. Noticia traditoria vel locum vestitoria qualiter vel quibus presentibus, Ingoni abbati et Teutfredo preposito necnon monachis monasterii sancti Benigni martiris vendiderunt quidam homines, idem Folcradus cum uxore sua, et Teutgerius et uxor sua, terram hereditatis su?, in Asciriaco villa, coram testibus. Ego, in Dei nomine, Folcradus et uxor mea, Teutburgis, venditores, vendimus vobis, idem Yngoni abbati et monachis sancti Benigni, et tradimus ad ipsam casam Dei a die presenti campum unum juris nostri, qui est situs in pago Oscarensi et in fine ville Asciriaco; et ipse campus abet terminaciones, de uno latus, terra sancti Albini; ex alio latus, de ipsa hereditate; in ambis frontibus, strada publica pergit: infra istas terminationes, totum ad integrum, vobis vendimus, tradimus atque transfundimus; et accepimus a vobis precium, sicut convenit inter nos, in argento solidos VI; propterea de nostra dominacione in vestram tradimus potestatem et dominacionem jure perpetuo, ad possidendum, ita ut ab ac die abendi, tenendi seu commutandi, vel quicquid a die presenti, in onore sancti Benigni facere volueritis, liberam hac firmissimam in omnibus abeatis potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse non credimus; si nos aut ullus de eredibus nostris vel proeredes, aut quislibet ulla opposita vel emissa persona, que contra hanc vendicionem aliquam calumniam generare presumpserit, non valeat evendicare quod repetit; sed inferat ad ipsam casam Dei et suis rectoribus, una cum socio fisco, auri untias II componat; et hec facta venditio omni tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Aziriaco villa, publice. Signum Folcradi et uxoris ejus Teutburgis, qui hanc venditionem a se factam, firmare rogaverunt. Signum Witsonis et Salaman, qui consenserunt. Signum Ratbodi. Signum Otolgeti. S. Armanni. S. Armuini. S. Leutgisi. Ego, in Dei nomen, Moringus laicus presens fui, scripsi et datavi die martis proximo in mense januario, in anno II regnante Karlomanno rege. (En marge): De Asziriaco (XIe s.). 123 Entre le 11 avril 881 et le 10 avril 882. Saint-Bénigne. Le prêtre Betton, prévôt de Saint-Étienne de Dijon, donne à Saint-Bénigne, pour le repos de son âme et pour sa sépulture un manse et un jardin à Crimolois en Oscheret. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 110v, n° 89. C. Cartul. 50, fol. 197v, n° 80. a. Garnier, pp. 122-123, n° 25. Sacrosancto monasterio sancti Benigni, sub opido Divionis castri sito, ubi ipse beatus martir Christi corpore requiescit, et Geilo reverentissimus pontifex regimen obtinet, in quo et domnus Ingo abbas preesse videtur. Adveniens quidam clericus atque presbiter, Betto nomine, cogitans casum human? fragilitatis ac habens spem aetern?, Deo propicio, retributionis, condonavit ad ipsum sacrum locum et monachis ibi Deo famulantibus, pro remedio anim? su? et loco sepultur?, mansum unum, cum supraposito et Gardilo, situm in pago Oscarense, villa Curtemulinis? dicta; qui terminatur, de uno latere, terra sancti Petri; de alio latere, strada publica; de una fronte, Uscara fluvius decurrit; de alio fronte, Avarnus tenet de ipsa hereditate; et quicquid ad prefatum mansum aspicit, terris, pratis, silvis, aquis, graditiis, cum exis et regressis: hec omnia denominata et determinata, ad integrum, sicut jam supra dictum est, et quicquid ibi visus sum habere, pro remedio anim? me? et loco sepultur?, ego, Betto, prepositus ecclesi? sancti Stephani, de mea dominatione et potestate trado in dominationem et potestatem ecclesi? sancti Benigni et monachorum ejus, jure perpetuo ad possidendum, ita ut, ab ac die, habeant licentiam tenendi, possidendi, commutandi, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum esse minime credo, ullus de heredibus meis, vel quelibet emissa persona, contra hanc donationem venire aut repetere conaverit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed insuper coactus vobis vestrisque successoribus libras auri IIII, argenti quoque XXX, persolvat, ac socio fisco se multandum sciat; et hec donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni. Signum Orsnadi, qui hanc donationem, vice Bettonis, fieri et firmare rogavit. S. Attenis. Aganonis. Odonis. Dodonis. Letardi. Avonis. Suavilonis. Vuidbaldi. Blitgerii. Embrolfi. Airamni. Aldefridi. Gotescalci. Ostrigili. Sigiberti. Beroaldi. Ego Vulfardus scripsi et SUBSCRIPSI, anno tercio Karlomanni regis. Mansum in Curte muli (XVIe s.). 124 Entre le 11 avril 881 et le 10 avril 882. Saint-Bénigne. Le comte Hugues, pour le remède de son âme, donne au monastère un courtil dont relèvent 5 journaux de terre arable sis dans le castrum de Dijon, ainsi qu’une vigne en Dijonnais. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 116r, n° 100. C. Cartul. 50, fol. 197v, n° 81. a. Pérard, p. 159. Sacrosancto monasterio sancti Benigni sub oppido Divionis sito. Adveniens quidam inlustris nomine Hugo, cogitans casum human? fragilitatis, ac abens spem aetern? retributionis, condonavit ad ipsum sacrum locum et monachis ibi Deo famulantibus, pro remedio anim? su?, curtilum unum quem ipse de Odelrico emerat, situm infra castrum Divionis: qui terminatur, de ambis lateribus, terra sancti Stephani; de una fronte, strada publica; de alia, murus conjungitur; et habet in longum perticas agripennales XIII; de una fronte, perticas II; de alia fronte, perticam I. Similiter condonavit vineam sitam in eodem pago, in villa que dicitur Domni Petri et in eadem fine: qui terminat de ambis lateribus terra sancti Petri; de una fronte, terra sanct? Mari?; de alia vero, terra sancti Anthi?; et habet in longum perticas agripennales XVIII, et per transversum, de ambis frontibus perticas XIII; et aspiciunt ibi ad predictum curtilum in fine Divionensi de terra arabile jornales V. H?c omnia denominata vel exterminata, pro remedio anim? me?, de mea dominatione et potestate, trado atque transfundo in vestram dominationem, ita ut ab hac die et deinceps liberam habeatis potestatem tenendi, dandi, commutandi, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum minime credo, si ego ipse, aut ullus de heredibus meis, vel quelibet emissa persona, contra hanc donationem mea voluntate factam venire aut ullam calumniam inferre conaverit, non valeat evindicare quod repetit, sed insuper, una cum socio fisco, libram unam auri coactus componat. Et hec donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni, public?. Signum Hugonis, qui hanc donationem fieri et firmare rogavit. S. Hugonis et Jotselini et Aremberti filiorum ipsius. S. Odelgerii. S. Girberti, Vuarnerii, Betzelini, Queltonis, Magnerii. Gotescalci. Odelgerii. Orsnadii. Ego Vulfardus scripsi et subscripsi anno tercio Karlomanni regis. Vinea et curtile infra moenia castri Divionensis (XVIe s.). 125 881, 18 juillet. Condrieu. Le roi Carloman confirme un échange de terres sises à Turgy en Tonnerrois dans la viguerie d’Étourvy entre son fidèle Baudri et l’évêque Gîlon de Langres. L’évêque cède une pièce de terre dépendant de Saint-Aignan de Tonnerre, d’une contenance de deux ansanges et le quart d’un journal avec farinier et eau courante. En échange Baudri donne à l’évêque un champ de deux ansanges et dans un autre endroit du même village une ansange et le quart d’une autre avec un farinier. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 8. B. Copies des XVIIe et XVIIIe siècles, voir Bautier. a. Pérard, pp. 158-159. — b. H. Fr., IX, p. 423, n° 7. — c. R.H. Bautier, Recueil des actes de Louis II, Louis III et Carloman, pp. 144-146, n° 56. [Chrismon] In nomine Domini Dei eterni et Salvatoris nostri Jhesu Christi, Karlomannus Dei gratia rex. Regum predecessorum nostrorum consuetudo semper extitit fideles suos maximis honoribus illustrare, atque sublimes efficere, quatinus in eos et benignitatem suam ostenderent, et animos illorum arctius in suam fidelitatem adstringerent. Quocirca, noverit cunctorum fidelium Dei atque nostrorum industria, presentium scilicet atque futurorum, quod adeuntes nostram mansuetudinem Geilo, Lingonensis aecclesie venerabilis episcopus, necnon et amabilis fidelis noster Baldricus, innotuerunt nostre celsitudini quasdam res inter se commutasse, que sunt site in pago Tornotrensi, in vicaria Stolvicensi, in villa Turgiaco, super fontem Orosae: quod dederit predictus episcopus Baldrico paginam terre ex rebus sancti Aniani, cum farinario, continennentem in se anzingas duas et quartam partem unius jornalis cum fonte discurrente; et econtra Baldricus partibus jam dicti presulis dederit ex sui proprietate campum unum continentem in se anzingas II, et in alio loco, in ipsa villa, anzingam unam, et quartam partem alterius, cum farinario, pro utilitate predicte ecclesie vel communi necessitate, poscentes ut eorumdem commutationem nostra etiam corroboraret auctoritas. Placuit ergo nobis eorum utilibus annuere postulatibus, jussimusque conscribi preceptum nostre auctoritatis, per quod constituendo sancimus et sanciendo concedimus, ut commutatio ambarum partium per omnia successorum tempora inviolabilis permaneat, ita ut unaqueque pars de his que commutavit pro sui qualitate, facere proprio jure quicquid [elegerit] habens potestatem tenendi, possidendi, edificandi, donandi atque distribuendi, sine alicujus contradictione. Et ut hec nostre auctoritatis largitio in Dei nomine firmior habeatur, ac sempiternis valeat perdurare temporibus, anulo nostro subsigillari jussimus. Norbertus notarius, advicem Vulfardi recognovit et subscripsit. Datum XV kalendas augusti, indictione XIIII, anno III regnante Karlomanno gloriosissimo rege. Actum apud Conriacum villam, in Dei nomine feliciter, amen. ?? 126 881, octobre. Ville-sur-Arce (?). Bouin (Buinus), noble, et son épouse Tressaire (Tressoara), noble, elle aussi, pour le remède de leur âme dans l’éternité et pour bénéficier de compensations [spirituelles] dans le présent, donnent à Saint-Bénigne les biens qu’ils possèdent à Norges, à savoir un manse seigneurial avec toutes ses dépendances ainsi que la chapelle Saint-Vallier. Cette donation a été assortie du versement d’une somme d’argent par les moines comme l’indique la formule «condonaverunt, vendiderunt et tradiderunt». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 115v, n° 99. C. Cartul. 50, fol. 198, n° 83. a. Pérard, pp. 158-160. In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jhesu Christi. Notum sit omnibus fidelibus sanct? Dei ?cclesi? advenisse virum quemdam nobilem, Buinum nomine, cum uxore sua nobili matrona, que Tressoara vocatur, coram bonis catholicis viris, in comitatu Laticense, in villam quam nominant Villam, cogitantes remedium animarum suarum et retributionem aeternam, vel etiam presentem recompensationem, res quas habere visi sunt in centena Roringorum, in villa que vocatur Norga, id est capellam et mansum indominicatum, cum omnibus apendiciis et omnibus rebus quas in ipsa villa vel ejus finibus habuerunt, Deo et sancto Benigno monachisque ibidem Deo famulantibus condonaverunt, vendiderunt et tradiderunt; denique predictam capellam in honore sancti Valerii dicatam et jam dictum mansum cum superposito, id est curtiferis, olchis, campis, pratis, aquis aquarumque decursibus, silvis, sicut jam dictum est, in eadem villa vel ejus finibus, omnia ex integro condonavimus, ego Bivinus et uxor mea, ea racione ut quicquid predicti monachi, ab odierna die et deinceps facere voluerint de eisdem rebus, liberam habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod futurum minime esse credimus, si nos ipsi aut ullus heredum vel proheredum nostrorum, contra donationem aliquam calumniam intulerit, non valeat evindicare quod repetit, sed auri libras V coactus persolvat. Et hec donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum in loco qui dicitur Villa. Signum Bivini et uxoris ejus Tresoar?, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Tesburgis, que consensit. S. Saifardi. S. Beroaldi. Boislonis. Agoleni. Ederali. Barnaconi. Signum Ainrici. Ego Arico clericus, scripsi et SUBSCRIPSI, datavi die veneris, octobris mense, anno III regnante Karlomanno rege. Donatio de Norga (XVe s.). Norge (XVIe s.). 127 882, février. Trouhaut. Au monastère «où repose saint Bénigne et qui est consacré au Sauveur, à la Vierge Mère de Dieu et à tous les saints», Garnier [Warnerius], son épouse Eriburgis et sa fille Doda donnent une terre sise à Boncourt dans le Beaunois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 116v, n° 101. C. Cartul. 50, fol. 197v-198, n° 82. a. Garnier, pp. 129-130, n° 321. In nomine sanct? et individu? Trinitatis. Cognoscant presentes ac post futuri ?cclesi? Dei fideles, qualiter Vuarnerius et uxor sua Eriburgis, ac filia eorum Doda, condonaverunt sancto Benigno et monachis illi famulantibus in monasterio juxta muros Divionis castri posito, ubi ipse preciosus martir Christi corpore quiescit; qui locus est sacratus in honorem Salvatoris mundi ac perpetu? virginis Dei genitricis Mari? sanctorumque omnium. Dederunt igitur supradictus vir et uxor ejus ac filia terram quandam, que est sita in pago Belnense, in fine Cusciniacense, in villa Bovonis Curte; que terminatur, de uno latere, terra Guntardi; de alio latere et una fronte, terra sancti Benigni; et de alio latere, stradella pergit; habet in longum perticas XXXIIII; in lato, de una fronte, perticas II; et de alia fronte, perticam I et dimidiam: infra istas terminationes vel perticationes, dedi ego Vuarnerius et uxor mea Eriburgis totum ad integrum, sicut denominatum est, et de meo jure ac dominatione trado atque transfundo in potestatem monachorum sancti Benigni, ut ab ac die liberam ac firmissimam habeant potestatem de ipsa terra, prout eis placuerit. Si vero, quod futurum minime speramus; si nos ipsi aut aliquis heredum vel proheredum nostrorum, vel alia quelibet persona contra hanc donationem ullam calumniam proferre voluerit, nequaquam habeat effectum ejus fraus, set insuper, legibus constrictus, vobis una cum socio fisco, sex untias auri persolvat; et hec donatio firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa. Actum Troallo villa, publice. Signum Vuarnerii et uxoris ejus Eriburgis ac fili? eorum Dod?, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Teoderici. S. Deusadjuva, Montani, Ingelbaldi, Gisembaldi, Iderali, Rangulfi. Ego Heldricus scripsi et SUBSCRIPSI, datavi die martis, mense februarii, anno III Karlomanni regis. Terra in villa Bovonis (XVIe s.). 128 884-885. ?? Fron (Frodo) donne à Saint-Bénigne une terre en Beaunois, à Cussigny, au lieu-dit le Vernois. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 24r [Bougaud, S.B., p. 80]. In diebus [Hildebranni abbatis], quidam, Frodo nomine, dedit ad ?cclesiam sancti Benigni terram quandam juris sui, sitam in pago Belnensi, in fine Cossiniacense, in loco vocato Varnedo. Facta est hec donatio anno primo imperii Caroli magni regis. ?? 129 886, 20 mai. Granges. L’empereur Charles le Gros, à la demande de l’évêque Gîlon, ordonne la restitution à Saint-Bénigne de 12 manses que le monastère possédait à Plombières en Dijonnais et qui avaient été usurpés. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 9. a. Pérard, p. 160. — b. H. Fr., IX, p. 325, n° 4. — c. M. G. H., Diplomatica regum Germaniae ex stirpe Karolinorum, t. II, p. 185, n° 17. [Chrismon] In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus divina favente clementia imperator Augustus. Si venerabilium pontificum justis et rationabilibus efflagitationibus, quas pro ecclesiarum sibi commissarum utilitatibus, serenitatis nostre auribus intimaverint, assensum prebuerimus et ad effectum perpetue stabilitatis perducere satagerimus, non solum in hoc nostram imperialem exercemus consuetudinem, verum etiam hoc ipsum ad presentem vitam cum felicitate transigendam et ad futuram quantocius beatitudinem capescendam nobis profuturum esse non dubitamus. Quapropter comperiat omnium fidelium sancte Dei Ecclesie, nostrorumque tam presentium quam et futurorum solertia quia veniens Geylo Lingonensis ecclesie reverendus antistes, excellentie nostre innotuit qualiter cœnobio in honore sancti Benigni martiris eximii, juxta Divionem castrum, in quo idem egregius martir requiescit, quasdam res ejusdem loci olim delegatas, atque inde substractas, in pago videlicet Divionensi, in villa Plumberias, scilicet mansa XII ad luminaria ejusdem monasterii perpetuo deservienda, pro amore omnipotentis Dei atque beati Benigni, necnon et nostri nostreque conjugis ac prolis memoria reddidisset. Hujus ergo rei causa, ad nostram se colligens majestatem, humiliter postulavit, quatinus pro Dei amore et ejusdem beati Benigni honore, res prenominatas atque prefato loco restitutas, per auctoritatis nostre preceptum ita confirmare dignaremini, ne deinceps posteris temporibus, inde, alicujus presumptione seu temeritate queant diminui vel auferri; cujus laudabilibus petitionibus aurem dominationis nostre accommodantes, hoc sublimitatis nostre preceptum fieri jussimus; per quod statuentes decernimus, et per nostram imperialem auctoritatem confirmamus ut predicte res, quemadmodum ibi restitute videntur, ita futuris temporibus, cum omnibus adjacentiis, pratis scilicet, vineis, silvis, pascuis, aquis aquarumve decursibus et utriusque sexus mancipiis ad hoc quod supra ordinata sunt, perpetuo absque alicujus inquietudine, in Christi nomine perseverent. Et ut hec nostre confirmationis seu permissionis auctoritas firma et inconvulsa omni tempore permaneat atque stabilis in futurum consistat, manu propria subter eam firmavimus, et anuli nostri impressione in Dei nomine insigniri jussimus. (Monogramma) Signum Karoli gloriosissimi et serenissimi semper Augusti. Amalbertus cancellarius advicem Liutwardi archicancellarii recognovit et subscripsit. Data XIII kalendas junii anno incarnationis Domini nostri Jhesu Christi DCCCLXXXV, indictione IIII. Anno imperii Karoli imperatoris in Italia regnantis V, in Orientali Francia IIII, in Gallia I. Actum Granias villa in Dei nomine feliciter. ?? 130 889-910. ?? Confirmation par Argrin, évêque de Langres, de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 131 889, 14 décembre. Laon. Le roi Eudes renouvelle les confirmations accordées par ses prédécesseurs à l’Église de Langres. Le diplôme royal absolument authentique utilise cependant et reproduit notamment dans l’extrait ci-dessous le passage du diplôme interpolé de l’empereur Louis le Pieux concernant les possessions dijonnaises de l’évêché de Langres (supra, n° 35). A. Original: Arch. Haute Marne, G 2, n° 7. B. Copie de la première moitié du XIIIe siècle, Arch. de la Haute-Marne. Grand cartulaire du chapitre de Langres, non coté, fol. 147. a. Gall. Christ., IV, Instr. Col. 135, n° 11. — b. H. Fr., IX, p. 449, n° 11. — c. Roserot, Diplômes, p. 527, n° 16. — d. G. Tessier et R.H. Bautier, Recueil des actes d’Eudes, p. 68, n° 15. ... munitionem videlicet Lingonice civitatis ubi habetur ecclesia in honore beati Mammetis eximii martyris et castrum Divionense in quo sita est ecclesia in honore sancti Stephani protomartyris et juxta monasterium sancti Benigni cum omni eorum integritate... ?? 132 892. ?? Au mallus publicus tenu à Longvic, Richard [le Justicier] duc de Bourgogne, fait rendre à Saint-Bénigne un manse avec vignes et terres à Gevrey en Beaunois. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 33v [Bougaud, S.B., p. 113]. Eo tempore [i.e. Odonis regis], Richardus dux Burgundi? reddidit sancto Benigno mansum I cum vineis et terris aliis juxta ipsum positis, et ad ipsum aspicientibus, situm in proximo pago Belnense et in villa Givriaco. Huic rei interfuit Teutbaldus episcopus, Girbaldus, Wido ac Radulfus comites, Madelgaudus Oscarensium vicecomes, Guntardus sancti Benigni hujus rei testis et advocatus. Actum Longo vico, in mallo publico. ?? 133 Entre 894 et 910. ?? L’évêque Argrin fait restituer à Saint-Bénigne le village de Cessey-sur-Tille. Acte perdu. D’après le diplôme du roi Raoul, ci-après, n° 172. Argrimus presul... Saciacum villam sancto Benigno reddidit. ?? 134 Entre 894 et 910. ?? L’évêque Argrin donne à Saint-Bénigne la moitié des profits du marché annuel du 1er novembre à Dijon. Acte perdu. D’après le diplôme du roi Raoul, ci-après, n° 172 et la chronique, fol. 34v [Bougaud, p. 117]. Voir aussi n° 135 et 161. [Argrimus] concessit et mercatum annuale ad vestimenta fratrum emenda, medietatem que ad se pertinebat. ?? 135 Entre 894 et 910. ?? L’évêque Argrin concède à Saint-Bénigne l’abbaye Saint-Jean que le moine Foubert tenait en bénéfice, la moitié du marché annuel du 1er novembre, les dîmes et les parées des églises d’Aiserey et de Longvic, le village et l’église de Prenois avec le bois adjacent. Il lui fait en outre restituer 18 manses en divers lieux qui lui avaient été enlevés au temps de son prédécesseur Thibaud et donnés en bénéfice à un certain Vuidon, qui est probablement Gui, comte d’Atuyer. Actes perdus, connus par la Chronique et l’obituaire. Voir aussi n° 137, 158 et 161. 1/ Chronique, fol. 34v, [Bougaud, S.B., p. 117]. Argrimus episcopus, in aucmentatione rerum hujus loci ferventissimus, donavit ad communem utilitatem fratrum abbatiam sancti Johannis, quam quidam Fulbertus monachus beneficiario jure tenebat. Concessit et mercatum annuale ad vestimenta fratrum emenda, medietatem que ad se pertinebat. In Aziriaco etiam villa decimas et paratam et omnes redditus ipsius ?cclesi?, que tunc cella erat monachorum hujus loci, supplicante Lanterio abbate, ad usus eorumdem monachorum perdonavit. Similiter fecit de ?cclesia que est in Longovico et de capella que est in Prunido, quam deputavit ad servitium infirmorum; et ?cclesiam suprascriptam sancti Johannis ad servitium hospitum. Reddidit insuper mansa XVIIII in diversis locis, que tempore Teutbaldi episcopi, antecessoris ejus ablata fuerant, et in beneficium data cuidam Vuidoni. De his omnibus que premisimus fecit privilegia episcopali auctoritate, contestans et monens succedentes pontifices ut hanc a se factam eleemosinam paterno affectu inlibatam custodiant, quatinus orationes et vota famulorum Dei in hac domo consistentium, tam ipsis quam ceteris fidelibus vivis atque defunctis sint proficu? ante Deum. Qui vero de his aliquid suptraere aut beneficiare vel quoque modo auferre conatus fuerit, anathematis gladio percussit, nisi resipuerit. 2/ Notice de l’obituaire (fol. 171v) ... Qui, inter plurima que huic monasterio contulit beneficia, haec quoque ex suo superaddidit, medietatem scilicet annualis mercati quod est in festivitate omnium sanctorum, ad vestimenta fratrum; quoniam alia medietas jam data fuerat sancto Benigno largitione Karoli regis, quando eidem donaverat Burgum pariter et districtum; Duarum quoque decimas et paratas ecclesiarum in Asiriaco et in Longovico consistentium ob diem anniversarium depositionis sui corporis ibidem quiescentis, necnon et requie cunctorum Lingonensis ecclesie pontificum eleemosinario et solemni officio celebrandum; Prunidum quoque villam cum ecclesia et adjacente silva administrandum hiberno tempore infirmis fratribus focum; Adjecit preter hec abbatiolam sancti Joannis ipsi loco contiguam, cum omnibus appendiciis suis ad exceptionem hospitum. ?? 136 897, 21 octobre. Nanteuil-le-Haudouin. Le roi Eudes, à la prière du comte Richard [le Justicier] accorde à son fidèle Gilbert divers biens du fisc royal sis à Blankena Curtis et à Véronne en Atuyer et comportant 15 manses, une église et la moitié d’une autre: il les tiendra en toute propriété. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 11. a. Garnier, p. 134, n° 136. — b. G. Tessier et R.H. Bautier, Recueil des actes d’Eudes, p. 178, n° 41. [Chrismon] In nomine Domini Dei aeterni et Salvatoris nostri Jesu Christi. Odo, clementia Dei rex. Regalis excellentiae et sublimitatis mos est, fideles regni sui donis ingentibus honorare, potentesque efficere. Proinde ergo nos morem praedecessorum nostrorum, regum videlicet Francorum sequentes, oportet sublimitati nostrae, ut quae procerum nostrorum expetierit affabilitas regia dignantes adimpleat dignitas. Quocirca omnium sanctae Dei ecclesiae fidelium, nostrorumque, tam et praesentium quam et futurorum industria noverit, quod adiens serenitatis nostrae dignitatem Richardus illustris dilectusque nobis comes, humiliter petiit quatinus cuidam fideli nostro nomine Gisleberto, quasdam res fiscales in pago Atuerensi sitas per praeceptum nostrae largitatis, in jus proprium concedere dignaremur. Cuius petitioni libenter assensum praebentes, concedimus eidem Gisleberto, in pago Atuerinse, super fluvium qui dicitur Norgia, in villa scilicet Blankeni corte ac Verona mansos quindecim cum omnibus ad eosdem pertinentibus rebus, silvis, pratis atque mancipiis utriusque sexus et ecclesiam unam et medietatem alius ecclesiae. Unde et hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri eidemque dari decrevimus, per quod praecipimus atque jubemus ut ab hodierna die ac [deinceps], praefatus Gislebertus asscriptas res cum integritate omni teneat atque possideat ac quicquid exinde agere decreverit, liberam in omnibus habeat potestatem faciendi, sicuti et ex aliis suae proprietatis rebus, nemine inquietante. Ut autem huius largitionis nostrae praeceptum per tempora labentia inviolabiliter conservetur, veriusque ab omnibus credatur, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus. Signum Odonis [Monogramma] gloriosissimi regis. Heriveus notarius ad vicem Gualterii, recognovit et subscripsit. Datum XII kalendas Novembris, indictione XV, anno X regni Odonis gloriosi regis. Actum apud Nantolium fiscum, in Dei nomine, feliciter, amen. ?? 137 Entre 898 et 908. ?? L’évêque Argrin et l’abbé de Saint-Bénigne Lantier échangent des emplacements à bâtir à l’intérieur du castrum de Dijon. Acte perdu. D’après Chronique, fol. 34v [Bougaud, p. 118]. Fecit domnus Argrimus episcopus cum abbate Lanterio commutationem terr? infra castrum Divion. Dedit episcopus juxta murum castelli aream habentem in longo perticas ancingales VIIII, et per latum perticas VIII. E contra dedit Lanterius abbas et monachi areas duas, habentes utraque perticas VI in longo, et per transversum una area perticas IIII, alia perticas V; ex omni parte, terra sancti Stephani. ?? 138 Entre 898 et 908. ?? L’évêque Argrin à la demande de l’abbé Lantier donne à Saint-Bénigne les églises d’Aiserey et de Longvic ainsi que la chapelle de Prenois, avec leurs revenus; ceux des deux églises sont à l’usage des moines; ceux de la chapelle doivent être affectés au service des malades. Actes perdus. D’après Chron. S.B., fol. 34v [Bougaud, S.B., p. 117]. Voir aussi n° 135. Argrimus episcopus ... in Aziriaco etiam villa decimas et paratam et omnes reditus ipsius ecclesie, que tunc cella erat monachorum huius loci, supplicante Lanterio abbate, ad usus eorumdem monachorum perdonavit. Similiter fecit de ecclesia que est in Longovico et de capella, que est in Prunido, quam deputavit ad servitium infirmorum ... ?? 139 Entre 898 et 908. ?? Le comte Manassès donne à Saint-Bénigne un manse seigneurial à Longvic avec les tenanciers qui y sont fixés et toutes ses dépendances, tant dans ce finage que dans d’autres villages, sous réserve d’en conserver les revenus sa vie durant; en contre-partie il offrira à la fête de saint Maurice une réfection congrue aux moines. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r [Bougaud, S.B., p. 118]. Eo tempore [i.e. Lanterio abbate] dedit Manasses comes sancto Benigno mansum indominicatum in Longovico, cum mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus, et terris ad ipsum mansum pertinentibus, tam in ipsa fine quam in aliis villis positis, ea condicione ut, in vita sua retento sibi fructu, singulis annis festivitate sancti Mauricii congruam refectionem exiberet monachis; post mortem vero ipsius, in ejus anniversario die similiter decens refectio de ipso manso exibeatur fratribus: quod superfuerit eorum utilitatibus profuturum. Hujus doni laudatores et testes fuerunt Walo, filius ejus, et Manasses comes junior. ?? 140 Entre 898 et 908. ?? Le duc de Bourgogne Richard le Justicier, donne à l’église Saint-Antoine de Fixey qui appartient à Saint-Bénigne un manse à Rouvres avec les serfs qui y sont fixés. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r [Bougaud, S.B., p. 119]. Dedit Richardus dux ad ?cclesiam sancti Antonii in Fisciaco sitam, qu? est juris sancti Benigni, mansum I in Rovra, cum servis et ancillis supermanentibus. Et hoc laudaverunt Adeleia uxor ejus, et Rodulfus, filius ipsius; et comites Hugo, Boso, Manasses, Gislebertus. ?? 141 Entre 898 et 908. ?? Mille [Milo] donne à Savigny-le-Sec 60 journaux de terre et un bois où peuvent paître 40 porcs, soit autant qu’en avait donné son père Gilbert, au temps de l’évêque Isaac. La donation comprend également la chapelle de la localité, consacrée à saint Gervais. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r [Bougaud, S.B., p. 119]. Dedit Milo in Saviniaco de terra jornales LX, et silvam ubi saginari possunt porci XL: tantumdem dedit pater ejus Gislebertus, tempore Isaac episcopi, scilicet terr? arabilis jornales LX, et ad porcos XL saginandos silvam, cum capella sancti Gervasii nomine dicata. ?? 142 Entre 898 et 908. ?? Guinebaud (Winebaldus), noble, donne à Saint-Bénigne les terres qu’il possède à Marsannay et à Domois avec les serfs qui y sont fixés. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r [Bougaud, S.B., p. 119]. Dedit Winebaldus quidam de nobilibus, in his villis, Marcenniaco scilicet atque Dumiso, et in finibus earum, quicquid possidere videbatur, terras videlicet cum mancipiis desuper commanentibus. ?? 143 Entre 898 et 908. ?? Bérenger, noble, entrant au monastère Saint-Bénigne lui donne de ses biens sis en Long-Pré un domaine seigneurial avec un cours d’eau qui y prend sa source et un farinier, la moitie de l’église de Messigny, les vignes et les manses relevant de ce domaine seigneurial, dont 7 sont exploités et 13 en déshérence, peuplés de 50 serfs des deux sexes. A cette donation, il ajoute encore celle d’une colonge à Santenay en Beaunois. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r-v [Bougaud, S.B., p. 119]. Lanterio abbate hoc monasterium regente, venit ad conversionem quidam honorabilis homo, nomine Berengerius, qui dedit de rebus suis in villa Longo prato dicta mansum indominicatum I, cum fonte in eo nascente, et molendino juxta posito, et ecclesiam dimidiam, que est in Missiniaco, et vineis aliisque mansis ad ipsum mansum aspicientibus, qui sunt vestiti VII, absi XIII, mancipia utriusque sexus numero quinquaginta; dedit et in pago Belnensi villa Sentennaco colonicam I. ?? 144 Entre 898 et 908. ?? Le chanoine Hildemodus et le prêtre Arico, en entrant à Saint-Bénigne, donnent au monastère leurs biens héréditaires à Sennecey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 119]. Hildemodus canonicus et Arico presbiter, venientes ad monachilem conversationem, dederunt in Siliciaco villa omnem hereditatem suam. ?? 145 Entre 898 et 908. ?? Adalrous donne tout cé qu’il possédait à Barges. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 119]. Adalrous etiam quidam, simili devocione hunc expetens locum, dedit in Bargis villa quicquid habuit. ?? 146 Entre 898 et 908. ?? Josselin [Gotzelinus], chanoine de Langres donne à Saint-Bénigne un manse près de l’église Saint-Didier dans la ville épiscopale. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v, [Bougaud, S.B., p. 119-120]. Gotzelinus, canonicus et abba sanct? Lingonensis ?cclesi?, infra muros ejusdem civitatis dedit mansum unum juxta ?cclesiam sancti Desiderii. ?? 147 Entre 898 et 908. ?? L’abbé Lantier et Rouard [Rohardus] échangent des biens à Villecharles. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 120]. Fecit commutationem Lanterius abba in villa Carli cum quodam Rohardo; ?? 148 Entre 898 et 908. ?? L’abbé Lantier et Isoard échangent des biens à Corcelles-les-Monts. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 120]. Fecit commutationem Lanterius abba in Corcellis superiori cum Isoardo. ?? 149 Xe siècle (?). ?? Concession en précaire de Saint-Marcel-lès-Jussey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 47v [Bougaud, S.B., p. 162]. In pago Portuensi Albiniacum villam, in praestariam datam et longinquitate temporum perditam... ?? 150 Xe siècle. ?? Reconnaissance par les rois, prédécesseurs de Robert le Pieux, de la coutume en vertu de laquelle les moines de Saint-Bénigne sont autorisés à faire commerce de leur vin. Actes perdus. D’après la charte du duc Robert, t. II, p. 117, n° 338. ?? ?? 151 901, mai. Dijon. Le comte Aimar (Ademarus) et son épouse Lampaïs (Lampagia) pour l’amour de Dieu, l’honneur de saint Bénigne, le repos de leur âme et de celle de leurs parents donnent au monastère dijonnais une chapelle portative avec reliques, objets précieux et ornements, un domaine seigneurial avec toutes ses appartenances ainsi que l’église d’Echirey. Le domaine en question est situé aux confins du Dijonnais, de l’Oscheret et de l’Atuyer, à Ruffey; en relèvent 7 colonges et manses «vêtus» peuplés de 48 serfs ainsi que 5 manses «non vêtus». Tous ces biens sont cédés intégralement et à perpétuité, selon la coutume de «notre Loi Salique». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 114r-v, n° 97. C. Cartul. 50, fol. 198v, n° 84. a. Pérard, pp. 160-161. Acte suspect. Sacrosancto monasterio ?cclesi? sancti Benigni, quod est constructum in pago Divionensi, juxta ipsos muros Divionis castri, ubi ipse venerabilis martir in corpore requiescit, et ubi Lanterius abba, una cum congregatione monachorum, Deo servire et ipsum pretiosum corpus, aliaque corpora sanctorum venerari et custodire videntur, Ego, in Dei nomine, Ademarus, et conjux mea Lampaia, dum terrena possidemus, de celestibus cogitantes, pro Dei amore et ?terna retributione et veneratione atque honore ipsius sancti Benigni et bona voluntate erga nos et beneficio rectorum ejusdem loci, seu requie animarum genitorum nostrorum et salute animarum nostrarum, cedimus ad ipsam casam Dei, cessumque ut in perpetuum maneat esse volumus, ex rebus proprietatis et juris nostri: capellam mobilem et specialem nostram cum reliquiis sanctorum, scilicet sancti Salvatoris et sanct? Mari? aliorumque sanctorum, crucibusque, tam aureis quam argenteis, et capsis, vestimentisque, et omnia ornamenta ipsarum reliquiarum; mansumque unum indominicatum cum supraposito, et vinea ipsi aderente, terrisque juxta ipsum positis, et silva ad ipsum pertinente; ?cclesia etiam sancti Gregorii qu? est in Escoriaco posita villa, et quicquid ad ipsum adspicit cum omnibus que in ipsa villa Escoriaco habere visi sumus. Qui predictus mansus est situs in confinio pagorum et comitatuum Divionensis et Oscarensis atque Atoariorum in fine et in villa Rufiaco, aspiciuntque ad ipsum mansum, exceptis indominicatis terris, colonic? et mansa vestita .VII. cum suprapositis et mancipiis utriusque sexus numero XLVIII; ista mancipia cum predictis rebus et mansis aliisque quinque mansis absis omnibusque rebus exquisitis, in campis, silvis, pratis, olcis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, ingredinis, exis et regressis, totum ad integrum, a die presenti, secundum legis nostr? salic? consuetudinem cedimus atque de nostro jure et dominatione, in potestatem et dominationem predict? ?cclesi? sancti Benigni et rectorum ejusdem loci monachorum donamus et tradimus atque transfundimus, eo tenore ut quicquid exinde a die presenti, post discessum scilicet nostrum, pro communi sua utilitate facere voluerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant potestatem, nullo contradicente. Si quis vero, quod fieri non credimus, si nos ipsi, aut ullus de heredibus nostris vel proheredibus, aut aliqua emissa persona, contra hanc donationem venire aut calumniam inferre, vel aliquid repetere temptaverit, non solum non valeat evindicare quod repetit, sed inferat partibus predict? ?cclesi? sancti Benigni et monachorum una cum socio fisco, auri libras XV quod multatus persolvat et nisi emendaverit et a sua presumptione cessaverit, ?ternam incurrat maledictionem; et h?c nihilominus donatio et traditio ista omni tempore, firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divione castello, publice. † Signum Ademari et uxoris ejus Lampagi?, qui hanc donationem fieri et firmare rogaverunt. S. Eliranni nepotis Ademari, qui consensit. S. Rotberti, fratris ejus. S. testium: Gisleberti vicecomitis, Odolrici, Romestanni, Rotardi, Folcharii, Volferii, Adalardi, Gerradi. Ego Tetardus cancellarius scripsi et subscripsi, datavi die veneris in mense madio, indictione IIII anno quarto regnante Karolo rege. (En marge): (XVIe s.) Capella, mobilia cum manso et vinea in Escoriaco, Echechirey. 152 [Entre 901 et 937]. ?? Don par le comte Aimar du domaine d’Etourvy, en Tonnerois. Acte perdu. D’après le n° suivant. ?? ?? 153 Entre 901 et 937. ?? Inventaire des revenus de la seigneurie d’Étourvy en Tonnerois. A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 86r, n° 40. C. Cartul. 50, fol. 198v, n° 85. a. Pérard, p. 161. Breve commemoratorio quod Ademarus rogavit facere de Estolvico. Invenimus ibi manso indominicato: aspiciunt ibi ancingias .C. Est ibi pratus indominicatus, ubi possunt colligi carra .LX. Sunt ibi aquas ad farinarios III: aspiciunt ibi mansa X et dimidium. Inter Valarias et Vilniaco, mansum I; et in Proviso, mansum I radale. In Evroilo, dimidium mansum; et in Daviriaco, mansum I radale. Est ibi pratus indominicatus, ubi possunt colligere carra C et amplius et posset in illo loco dare alium tantum; habet in Milisiaco et in campo rotundo mansum indominicatum: aspiciunt ibi ancingas DC et amplius; aspiciunt ibi vineas ad ipsum mansum, ubi possunt colligere modios C, et ista mansa serviles reddet unusquisque omni tempore in quisque ebdomada jornales III, pullos III cum ova et ligna carra V; et solvent carra V de fenis dominico et facient ancingas et corvadas et sojuncta et airbanno solidos II et denarios VIII; et sunt ibi culturas arabiles VIIII; abet ibi ad seminandum modios mille D. Sunt ibi silvas inter Stolvico et fine Osclesince ad porcos insaginandum trecentos. ?? 154 902. ?? La comtesse Adèle [Atila], pour le repos de l’âme de son époux, le comte Mille [Milo] donne à Saint-Bénigne un domaine seigneurial avec les cheseaux et les autres terres qui en relèvent, à Domois. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35r [Bougaud, S.B., p. 119]. Atila comitissa, pro requie anim? viri sui Milonis comitis, dedit sancto Benigno in Dumiso villa mansum indominicatum cum casalibus super exstructis, et aliis terris ad ipsum aspicientibus. Actum Dominic? incarnationis anno DCCCCII, Caroli regis anno IIII. Laudatores fuerunt Girbaldus comes et Reintrudis uxor ejus, filia ipsius Atil?. ?? 155 [902, 30 mai. Concile de Langres (?) ou 907, 6 avril, concile de Lyon]. ?? Confirmation par l’archevêque Alwala et ses suffragants, de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 156 903, septembre. ?? L’archidiacre Ratier [Ratherius] et son neveu Auffroi [Aldefredus] donnent à Saint-Vincent de Dijon un manse sis à Séroiches en Oscheret. Acte perdu. D’après le n° 157 ci-après. ?? ?? 157 904, 3 juin. ?? L’évêque Argrin, rappelant les délibérations du synode diocésain à Langres en septembre 903, confirme la donation faite par l’archidiacre Ratier et son neveu Auffroi d’un manse sis à Seroiches à l’église Saint-Vincent de Dijon. A cette même église il donne, lui, un manse sis à Fontaine-lès-Dijon avec 5 serfs et toutes ses dépendances. Original: Arch. Haute-Marne, fonds du chapitre de Langres, 2 G 1166. a. Roserot, Chartes inédites, pp. 177-179, n° 8. [Invocation monogrammatique]. Anno Incarnationis Dominicae DCCCCIII, indictione VI, mense septembri, cum in nomine sancte et individue Trinitatis, ego Argrimus, favente et opitulante misericordia eiusdem Salvatoris nostri, humilis Lingonensium episcopus, in gremio eiusdem matris Ecclesie in generali sinodo residens, una cum fidelibus ipsius Ecclesie et nostris, totius ordinis, abbatibus videlicet, archidiaconibus, sacerdotibus, monachis, diaconibus ceterisque ecclesiastici ordinis ministris, sed et fidelibus laicis, pastorali sollicitudine ecclesiarum nostre indignati commissarum negotia et utilitates, pro modo possibilitatis et intelligentie nostre statuerem, et que legitime stabilita erant equo libramine preponderans inconvulsa permanere disponerem, ac si quid forte distortum et inauctorabile apparere poterat, propitia Divinitate ad rectitudinis lineam reducere satagerem; inter cetera rationum nostrarum studia quibus omnes communiter instabiliendis et confirmandis ecclesiasticis sanctionibus insudabamus et de quarundam ecclesiarum ad nostram diocesim pertinentium destitutionibus dolebamus, qualiterque adjuvante Domino restaurari possent communi voto querebamus, ventum est et recogitatum a nobis de ecclesia sancti Vincentii martyris Christi, in castello Divione sita, que necessario destituta tunc et viduata recto (reque) pene adnihilari videbatur. Cuius cum recuperatorem et diligentem quereremus instauratorem inter reliquos nostros bonae voluntatis fideles, optulit se quidam satis nobis devotus et recte nostre intentionis cooperator, archidiaconusque ecclesie nostre, nomine Ratherius una cum nepote suo Aldefredo vocabulo, dicens hanc ecclesiam ad restaurandum pro modo sue possibilitatis velle suscipere et ex propriis rebus eam se, prout eis competebat paratum esse adcrescere si nos quoque beneficientie nostre augmento in aliquo sublevaremus, et qualiter futuris temporibus stabilitate legitima potiri valeret eam adjuvaremus. Quibus cum omnibus nostre bone voluntati adherentibus consultu pie munificentie faventes, in honore et amore Dei et sancti Vincentii et ob anime nostre predecessorumque nostrorum sed et nobis in sacro subsequentium regimine pastorum eterna salute et remuneratione, assiduaque et indeficienti in eadem ecclesia orationum memoria, delegavimus et contulimus eidem loco sancti Vincentii quoddam nostre potestatis et auctoritatis mansum, cum servientibus in eo debite commanentibus, sed et vineis, terrisque et omnibus rebus ad ipsum aspicientibus, situm prope suburbium predicti Divionis castelli, in villa que vocatur Fontanis, perpetualiter in elemosina nostra ipsi ecclesie profuturum. Sed et predicti fideles nostri, Ratherius scilicet archidiaconus, cum prenominato suo nepote Aldefredo, alterum mansum situm in Oscarensi pago, in villa Sorelgiis, cum supra posito et servientibus V, casalibusque et pratis, omnibusque ad ipssum aspicientibus, sicut in carta donationis insertum est determinatis, ad ipsam tradentes pro divino amore ecclesiam, ipsam cum prescriptis rebus ecclesiam et adjacens sibi atrium petierunt temporibus vitae suae, ea ratione et tenore sibi concedi et beneficiari, ut eam pro posse suo restaurantes et honore debito percolentes, dum advixerint, in ea refugium habeant necessarium, postque discessum illorum prefate nihilominus res eidem deservient perpetua stabilitate ecclesie. Quod libenter assensu omnium fecimus nostrorum, et ut certius securiusque futuris temporibus eandem cum ipsis rebus teneant ecclesiam, per hoc liberalitatis nostre concessimus constitutum, quod propriis roborantes manibus nostris, omnibus firmendum tradidimus. Argrimus sancte Lingonensis ecclesie exiguus episcopus in Christi [monogr.] nomine roboravi et subscripsi. Otbertus prepositus subscripsit. Isaac archidiaconus subscripsit. Albericus levita subscripsit. Helgaudus indignus presbiter subscripsit. Ragenarius archidiaconus subscripsit. Fulculfus diaconus subscripsit. Deodatus presbiter subscripsit. Bernardus custos sancti Mammetis subscripsit. Gauzselmus diaconus subscripsit. Arnaldus archidiaconus subscripsit. Arnaldus presbiter subscripsit. Evrardus levita subscripsit. Lanbertus subdiaconus subscripsit. Ursinus presbiter subscripsit. Ingelbertus levita subscripsit. Arembertus subscripsit. Christianus sacerdos subscripsit. Galemagnus levita subscripsit. Dominicus presbyter subscripsit. Vuarnierius subdiaconus subscripsit. Alexander presbiter subscripsit. Siginus presbiter subscripsit. Letulfus levita subscripsit. Gauzselmus accolitus subscripsit. Aimbaldus levita subscripsit. Rotbertus levita subscripsit. Alherius subscripsit. Vuandalmar acolitus subscripsit. Vuitbertus subscripsit. Arhembaldus subscripsit. Gislerius subscripsit. Eldulfus levita subscripsit. Ferlagius levita subscripsit. Ermenaldus subscripsit. Ego Siricus indignus presbiter hanc prestariam scripsi et subscripsi. Datavi in mense junio, III nonas ejusdem mensis, indiction VII, anno VI regnante Karolo rege. ?? 158 Entre 907 et 908. ?? L’évêque Argrin donne à Saint-Bénigne l’abbaye Saint-Jean que tenait en bénéfice le moine Foubert. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 34v [Bougaud, S.B., p. 117]. Argrimus ... episcopus in aucmentatione rerum huius loci ferventissimus, donavit ad communem utilitatem fratrum abbatiam sancti Joannis quam quidam Fulbertus monachus beneficiario iure tenebat. ?? 159 Entre 907 et 908. ?? Le roi Charles le Simple, à la demande de Richard le Justicier et du comte Manassès concède à Saint-Bénigne l’abbaye de Saint-Jean de Dijon avec toutes ses dépendances. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 34r [Bougaud, S.B., p. 116]. Carolus rex, petente Richardo duce et Manasse comite, fecit nobis preceptum de abbatia sancti Johannis et cunctis ad eam pertinentibus rebus. ?? 160 Entre 909 et 912. ?? Jorré (Godradus) abbé de Saint-Bénigne achète à Oudier [Heldierius] et à son épouse Noëlle un pré à Aiserey. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v [Bougaud, S.B., p. 120]. Godradus emit in Asziriaco ab Heldierio et uxore sua Natalia pratum I, habentem in longum perticas ancingales LXV, et in latum perticas XXXII. ?? 161 912, 24 ou 25 janvier. ?? Éloge funèbre de l’évêque Argrin. Obituaire 1 bis. Bibl. mun. Dijon, ms. 634, fol. 161v [Bougaud, S.B., p. 117, note 1]. Depositio domni Argrimi Lingonice urbis episcopi atque huius ecclesie monachi qui inter plurima que huic monasterio contulit beneficia, haec quoque ex suo superaddidit: medietatem scilicet annualis mercati quod est in festivitate omnium sanctorum, ad vestimenta fratrum, quoniam alia medietas iam date fuerat sancto Benigno largitione Karoli regis, quando eidem donaverat Burgum pariter et districtum. Adiecit praeter hoc memoratus pontifex abbatiolam sancti Joannis ipsi loco contiguam cum omnibus appendiciis suis ad exceptionem hospitum. Prunidum quoque villam cum ecclesia et adjacente silva ad ministrandum hiberno tempore infirmis fratribus focum. Duarum quoque decimas et paratas ecclesiarum in Aziriaco et in Longovico consistentium ob diem anniversarium depositionis sui corporis ibidem quiescentis, necnon et requie cunctorum Lingonensis ecclesie presulum eleemosinario et solemni officio celebrandum. ?? 162 Entre 909 et 912. ?? L’abbé Jorré cède à Ratier, prévôt de Saint-Étienne de Dijon, deux serfs habitant à Potangey; en échange Ratier en donne trois qui vivent à Echirey. A. Original: Arch. Côte-d’Or, fonds du chapitre de Saint-Etienne, G 225. B. Copie du XIIe siècle dans le cartulaire de Saint-Étienne, G 125, fol. 11v-12v, n° XXV. a. Pérard, p. 60. Placuit atque convenit inter monasterii Sancti Benigni abate et Ratherium ecclesi? Sancti Stephani prepositum et monacos inibi degentium necnon et canonicos in eadem ecclesia sancti Stephani Deo famulantium, ut quasdam mancipia pro communi utilitate inter se commutari deberent, quod et fecerunt. Dedit igitur in primis jam dictus Godradus venerabilis abbas monasterii sancti Benigni et (= ex) proprietate ipsius loci duo mancipia quae commanebant in villa que dicitur Postengiacus ad partem sancti Stephani atque canonicorum ejus, jure ereditario perpetualiter ad abendum. He contra in recompensatione hujus meriti dedit prefatus Ratherius jam pretaxate ecclesie prepositus per consilium et ortamentum ejusdem loci canonicorum et (= ex) proprio patrocinio ipsius ecclesie ad partem sancti Benigni atque monachorum ejus IIIa mancipia his nominibus que morabantur in villa que nuncupatur Iscoriacus firmissima lege finetenus ad possidendum. Ut autem commutatione in invicem CS conscripte omni tempore meliorem et valentiorem optineant vigorem, discernendo decrevimus eam una cum nostris manibus, bonorum hominum subtus corroborari ut quicquid pars alteri contuli, parti firmiter deinceps teneat et possideat, et secundum suum libitum, ut lex eorundem prejudicat, ordinare presumat... ?? 163 912. Synode tenu à Saint-Mammès, à Langres. L’évêque Garnier restitue à Saint-Bénigne l’église Saint-Vincent jadis concédée au monastère par l’évêque Gîlon, mais dont s’était emparé l’archidiacre Ratier, prévôt de Saint-Étienne. Cette restitution comporte aussi celle des habitations contiguës à l’aître de l’église que les moines avaient construites comme lieux de refuge au temps des invasions normandes. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 35v-36r [Bougaud, S.B., p. 121]. Warnerius episcopus, primo anno sue ordinationis, DCCCCXII videlicet Incarnati Verbi, indictione XV, residens in sinodo in gremio matris ecclesie sancti Mammetis, coram archidiaconibus et abbatibus atque omni clero, interpellatus est a Godrado abbate et monachis patroni nostri sancti Benigni, de quadam ecclesia infra muros castri Divion sita, sancti Vincentii honore ac nomine sacrata, quam domnus Geylo episcopus, ad locum refugii et custodiam corporis sepius dicti sancti Benigni, perpetualiter eis habendam concesserat, et de qua, cum longo tempore ea usi essent, repulsi erant a Ratherio archidiacono et abbate, canonico ecclesie sancti Mammetis et preposito abbatie sancti Stephani. Considerans ergo memoratus episcopus causas periculorum, que tunc frequentes imminebant Nortmannorum incursionibus, cum consilio et laude ipsius Ratherii ac totius sinodi, reddidit ipsi abbati Godrado et monachis predictam ecclesiam sancti Vincentii, cum habitaculis ad ipsam ecclesiam atrii loco pertinentibus, quas ipsi monachi olim ibi ad refugii locum construxerant: de qua ecclesia fecit eis privilegium episcopali auctoritate, ut nullus succedentium deinceps aliquam vim aut calumpniam sancto Benigno et monachis eidem servientibus inferret. Notice extraite de l’obituaire 1 bis (ms. 634, fol. 162). Obit de l’évêque Garnier. Dedit et quamdam sui juris ecclesiam infra muros Divionensis castri in honore beati Vincentii martyris constructam, cum omni videlicet mansionum ipsius atrii integritate: interveniente Godrado abbate, quatenus monachis istius cenobii esset ad refugium, si quando hostilium deterreret adventus nationum. ?? 164 [Entre 911 et 923]. ?? Confirmation par l’évêque Garnier de la constitution de l’évêque Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 165 Entre 911 et 923. ?? L’évêque Garnier restitue à Saint-Bénigne la villa de Cessey-sur-Tille, son église et ses dépendances et lui fait en outre don de 28 manses. Acte perdu. D’après le diplôme du roi Raoul, infra, n° 172 et l’éloge funèbre de Garnier, infra, n° 170. Warnerius episcopus ... Dei et sancti Benigni amore accensus, reddidit huic monasterio Saciacum villam, cum ecclesia, mansis quoque et mancipiis utriusque sexus ad eam pertinentibus, aliaque XXVIII mansa presenti loco adjacentia. ?? 166 Entre 911-923. ?? Don de la totalité des revenus du marché qui se tient chaque samedi au bourg de Dijon. Acte perdu. D’après le diplôme du roi Raoul, ci-après n° 172. ?? ?? 167 Entre 915 et 943. ?? Concession au comte Aubri (Albericus) de la villa de Cussey qu’il remet à la cathédrale Saint-Étienne de Besançon. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 10v [Bougaud, S.B., p. 33]. Villa Cussiacus ... Alberico comiti data in prestariam ... ab eo injuste conlata est sancto Stephano predicte urbis [i.e. Vesuntio] patrono, pro sepultur? su? loco. ?? 168 Entre 918 et 928. ?? Boson et son épouse Blétru donnent au monastère une part de condemine à Aiserey; l’abbé Souef [Suavus] leur achète l’autre partie pour 100 sous. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 37r [Bougaud, S.B., p. 125]. Eo tempore, dedit quidam Boso nomine, et uxor ejus Plectrudis, in Asziriaco villa, loco Vuavra vocato, sancto Benigno partem unius condomine; alteram partem emit ab ipsis Suavus abba solidis centum. ?? 169 923, avant le 19 juillet. ?? L’évêque Garnier souhaitant être inhumé au monastère de Saint-Bénigne donne à l’abbé Souef [Suavus] pour la commémoration annuelle de son obit un pré à Aiserey produisant 100 chariots de foin. Acte perdu. D’après le diplôme du roi Raoul, ci-après n° 172 et la Chron. S.B., fol. 36v [Bougaud, S.B., p. 122]. Warnerius episcopus, adpropinquante obitus sui die, petiit se tumulari in ?cclesia sancti patroni sui Benigni; vocatoque ad se Suavo abbate, dedit ei vice sancti Benigni pratum unum in Asziriaco, ubi possunt secari feni carra centum quinquaginta. Ideo vero, exceptis aliis rebus que mente benigna contulerat, hoc pratum dedit ut anniversaria dies obitus ejus celebriter agatur a fratribus, et refectio congrua eis preparetur ab abbate aut ab illo cui obedientiam illam providendam commiserit. Sepultus est in hac basilica ante altare S. Benigni. Cui successit dominus Gotselmus in episcopatus honore anno primo regni Roberti. ?? 170 923, 19 juillet. ?? Éloge funèbre de l’évêque Garnier de Langres. Obituaire 1 bis, fol. 162. Depositio domini Warnerii episcopi. Qui Lingonensis ecclesie Deo disponente cum suscepisset pontificatum sic factus est imitator patrum huius loci benefactorum ut omni quo advixit tempore liberalem se ei prebuerit pro suo posse. Denique Dei et sancti Benigni amore accensus, reddidit huic monasterio Saciacum villam cum ecclesia, mansis quoque et mancipiis utriusque sexus ad eam pertinentibus, aliaque viginti et octo mansa presenti loco adiacentia. Dedit et quandam sui iuris ecclesiam infra muros Divionensis castri in honore beati Vincentii martyris constructam, cum omni videlicet mansionum ipsius atrii integritate, interveniente Godrado abbate, quatinus monachis istius cenobii esset ad refugium siquando hostilium deterreret aduentus nationum. Tradidit eis nihilominus et pratum Asiriaci per manum abbatis eorum Suavii ob sepulturam videlicet corporis sui quod hic iussit sepeliri ut in anniversaria depositionis eius [162v] die fratres Deum pro eo devote supplicarent et more sollempni memoriam illius celebrarent. ?? 171 Entre 923 et 931. ?? Confirmation par l’évêque Jossaume de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 172 Entre 924 et 935, avril. Dijon. Notice de plaid. En présence du roi Raoul, de Robert comte du palais, de Gilbert comte de Bourgogne et de nombreux comtes et abbés, l’avoué de Saint-Bénigne Guizon (Wizzo) interpelle le vicomte Robert au sujet de serfs nés sur le territoire de Longvic d’un père, serf du vicomte et d’une mère, serve de Saint-Bénigne: ils devraient, déclare-t-il appartenir au monastère, plutôt qu’au vicomte. Il en est décidé ainsi: Robert abandonne ses droits sur les serfs en question et les rend à Saint-Bénigne. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 37r [Bougaud, S.B., p. 124]. Rodulfus rex... residens castro Divione mense aprili, cum causas suas teneret Rotbertus comes palatii, et Gislebertus comes Burgundi?, aliique plures tam comites quam nobiles viri, interpellatus est Rotbertus vicecomes a Wizone, advocato sancti Benigni, de quibusdam servis qui quamvis ex illius servo, tamen ex ancilla sancti Benigni, et ex potestate et fisco Longivici nati fuissent, magisque sancto Benigno quam ipsi Rotberto servire deberent: tunc, in ipso placito, in presentia principum, eosdem servos vuirpiwit, et sancto Benigno reddidit; promittens deinceps, si aliquis parentum aut heredum illius eos repetere vel calumniare voluisset, se testem et defensorem sancti Benigni contra eosdem fore. ?? 173 927, 30 mai. Arciat-sur-Saône. Le roi Raoul, à la prière de l’évêque Jossaume (Gauzselmus) et du comte Manassès confirme les donations de ses prédécesseurs et celles des évêques de Langres au monastère Saint-Bénigne. Le roi concède en outre la villa de Cessey-sur-Tille avec son église et toutes ses dépendances, l’abbaye Saint-Jean, le marché du samedi, la moitié de la foire annuelle à la fête de saint Bénigne et le pré d’Aiserey donné par l’évêque Garnier. En outre il donne au monastère 8 manses à Normier en Auxois avec les serfs qu’il lui a rendus récemment et un manse à Gevrey en Beaunois que le donateur Jurannus avait acquis par échange de l’abbaye Saint-Cosme de Chalon, par la main du comte Amédée qui tenait celle-ci en alleu. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 10. B. Cart. 1, fol. 60r-v, n° 2, version interpolée et abrégée. a. Pérard, pp. 162-163. — b. H. Fr., IX, p. 589, n° 9. — c. R.H. Bautier et J. Dufour. Recueil des actes de Robert I et de Raoul, pp. 41-46, n° 11 auquel on se reportera pour les autres copies et la date. (Chrismon) IN NOMINE SANCTAE ET INDIVIDUAE TRINITATIS. RODULFUS DIVINA PROPITIANTE CLEMENTIA Francorum rex. Si petitionibus servorum Dei aurem serenitatis nostrae libenter accommodamus, regium exequimur cultum et eos ad nostram fidelitatem promptiores esse putamus. Quapropter notum sit omnium fidelium nostrorum tam presentium quam etiam futurorum sollertie quoniam adhiens excellentiam nostrae serenitatis Gauzselmus, Lingonensis aecclesiae episcopus, cum fideli nostro Manase comite, deprecati sunt ut monachis monasterii sancti Benigni martiris Christi, quod est situm in suburbio Divionis castri, preceptum nostrae auctoritatis de rebus quas domnus Isaac, mire sanctitatis episcopus, necnon et Arigrimus, et alii reges predecessores nostri quam etiam Lingonenses episcopi et Deo devotissimi viri ibidem condonaverunt per aelemosinam, simul et remissionem peccatorum nostrorum necnon ut pro statu et pace totius regni Francorum liberius supradicti monachi Deum exorarent, concederemus. Igitur, postulationibus illorum aurem serenitatis nostrae accommodantes, et rei publice deprecationem fidelium nostrorum necessariam perspitientes, concedimus et omni tempore concessum esse volumus ut, de rebus quae date sunt et infuturo condonandae, ad stipendia fratrum regulariter potestatem habeant tenendi et possidendi. Nominatim etiam deprecatus est predictus presul Gauzselmus ut Satiacum villam quam sui predecessores tenuerant, sed Argrimus et Vuarnerius presules sancto Benigno reddiderant cum aecclesia et omnibus ad ipsam villam pertinentibus, quesitis et inquirendis, et mancipiis utriusque sexus, silvis, pratis omniaque quae inibi olim potestas episcopalis tenuerat; abbatiolam etiam sancti Johannis; mercatum quoque die Saturni, quod est in burgo omnibus septimanis, et medietatem annalis quod est festivitate sancti Benigni; pratrum etiam in Asiliaco villa, quod Vuarnerius antistes in fine mortis suae concessit inibi, per regiam excellentiam et auctoritatem donaremus Deo et sancto Benigno ad mensam monachorum inibi servientium, quod et fecimus animo devoto, sicut fidelis noster deprecatus est. Concedimus etiam per ipsam inscriptionem mansa VIII in comitatu Alsensi, in villa Nermadis, cum mancipiis utriusque sexus, quos dudum sancto Benigno reddidimus; et in Gibriaco villa, in comitatu Belnensi, favente et deprecante fideli nostro Manase, damus (mansum) I quod Jurannus cum Hamadeo comite de abbatia sancti Cosmetis, quam in alodo tenebat, concamiaverat et sancto Benigno dederat. Ut autem haec scriptio firma et stabilis in aevum permaneat, et a nullo nostrorum successorum sit permutanda, nostro nomine insigniri et anuli impressione jussimus sigillari. SIGNUM RODULFI REGIS (Monogramma) GLORIOSISSIMI, Rainardus ad vicem Abbonis pontificis recognovit vel subscripsit. Actum Artiaco villa supra fluvium Ararim, III Kal. junii, indictione XIII, anno IIII regnante domno Rodulfo rege gloriosissimo. 1/ Interpolation de B [après «tenendi et possidendi»] Cum claustro a torrente dividente sancti et castri causam, cum burgo etiam et mercato pariterque districto, absque ullius potestate, contradictione et calumpnia, ut nemo de his que supradicta sunt quicquam audeat repetere vel subtrahere, sive auferre aut vim inferre sine precepto abbatis vel monachorum. L’interpolation reprend celle du diplôme de Charles le Chauve, voir supra, n° 82. 2/ La version B ne contient que les dispositions concernant Cessey et passe directement après les mots «potestas episcopalis tenuerat», en sautant tout le reste, à la dernière phrase «Ut autem...» ?? 174 928. ?? Procès verbal de l’élection de l’abbé Aubri, successeur de Souef en présence de l’évêque Jossaume de Langres. Mabillon, Ann. O.S.B. III, pp. 704-705, n° 47. Anno Verbi incarnati DCCCCXXVII[I], indictione I, ... contigit domnum illum [scilicet episcopum Lingoniensem] Divionem castrum venisse, ibique Dei nutu de rebus ecclesiasticis more patrum suorum utiliter tractasse... Inter cetera... adiit eius praesentiam concio monachorum archisterii almi Benigni, in suburbio Divionensis castri positi, humiliter serenitatem eiusdem praesulis poscens conscribi sibi privilegium propriae electionis in ordinando sibi abbatem secundum normam patris Benedicti qui non tantum praeesse quam communi utilitati studeat prodesse. Cuius commune decretum et utile consultum praefatus pontifex suscipiens... prout postulavit attribuit clementer fieri. His vero praelibatis, simulque diu ventilatis, pariterque pertractatis, Deo suffragatore, querentibusque se in veritate, inventus est ill., eiusdem monasterii filius, ab ipsis infantiae cunabulis inibi educatus, negotiis ecclesiasticis sufficienter instructus, vita et moribus modestus, religionis gratia et exercitationis opere pleniter comptus. Quem, igitur quasi per vim manibus trahentes et ante praetaxatam antistitis praesentiam offerentes hoc concessum est eis quatinus auctoritas electionis... scriberetur qua et ab insidiantibus sibi undique secus muniri posset et honorem sibi divinitus conlatum securius, firmiusque tenere quivisset... coramque praesentia firmatorum eodem delata, in conspectu astantium est constituta atque a cunctis gratanter extitit suscepta. Denique pastor insignis codicem manibus sanctissimi juris suscipiens eundem ill. abbatem et pondere curae animarum onustavit et munere tanti honoris ditavit, campanis reboantibus decenter revestivit et ne aliquis successor illius munere alicujus invasoris illectus hoc opus praesentis institutionis infringere perenniter queat, manu propria eum firmavit et fidelibus suis utriusque ordinis corroborandum tradidit... ?? 175 ?? ?? Lettre de l’abbé Lambert à l’abbé Aubri sur divers problèmes de prononciation et d’orthographe. Ann. O.S.B., II, pp. 744-745, n° 62. ?? ?? 176 Entre 931-934 et 942-949. ?? Confirmation par l’évêque Héri de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 177 Entre 932 et 947. ?? Confirmation par Gérons, archevêque de Bourges, et par Thiaugrin, évêque de Nevers, de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 178 933, 28 décembre. Auxerre. Le roi Raoul, à la prière de l’évêque Anséis [Ansiisus] et du comte Geoffroi [Gauzfredus] confirme à son fidèle Alard [Adelardus], à sa femme Blétru et à Gîlon neveu d’Alard divers biens qu’ils avaient reçus en bénéfice dans le voisinage de Sens, à savoir l’abbaye de Saint-Paul dépendant du comté de Sens et 60 manses sis dans le comté du Gâtinais. Si ces biens proviennent du temporel de l’évêché, les intéressés acquitteront les nones et les dîmes. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 12. a. Pérard, p. 163. — b. H. Fr., IX, p. 579, n° 18. — c. Quantin, Cartulaire Yonne I, pp. 137-138, n° 7. — d. R.H. Bautier et J. Dufour, Actes de Robert I et de Raoul, pp. 105-108, n° 26. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Rodulfus divina propitante clementia Francorum rex. Regie celsitudinis magnificentia solemniter exigit ut fideles nostros claris debeamus honoribus sublimare. Idcirco noverit totius regni nostri venerabilis fidelitas quoniam accedentes ad serenitatem nostram Ansiisus episcopus et Gauzfredus comes, humiliter nostram deprecati sunt clementiam quatenus Adelardo fideli nostro et uxori eius Plectrudi atque nepoti eius nomine Geiloni, quasdam res quas ei jure beneficiario concesse fuerant nostre regalis celsitudinis precepto confirmare dignaremur. Quorum petitionibus eo magis assensum prebuimus, quo eos nostris servitiis habiliores et promptiores fore cognoscebamus. Ideoque ad deprecationem jam praedictorum fidelium nostrorum jussimus praefato Adelardo ac uxori ejus vel nepoti suo hoc regale praeceptum fieri, in quo confirmando decernimus et decernendo firmamus. Sunt autem he res supradicte Senonice civitati contigue, videlicet caput abatiole sancti Pauli ex ipso scilicet comitatus, cum mansis LX ex Vuastinemensi comitatu, excepto [ecclesia] de Creteria, cum mancipiis utriusque sexus, vineis, pratis, silvis, molendinis, pascuis, pratis, aquis, aquarumque decursibus, habeant, teneant atque possideant [singuli eorum] absque alicujus contradictione. Ut autem [hec nostre munificentie] largitio firmior habeatur, et inviolabilius conservetur, manu propria illud subterfirmavimus et anuli nostri impressione jussimus sigillari. Si autem he res prefate de episcopatu tracte fuerint, nonas et decimas, sicut mos ecclesiarum est, sine alicujus contradictione persolvant. Signum Rodulfi gloriosissimi regis [Monogramma]. Hugo cancellarius advicem Ansiisi episcopi recognovit. Datum V. Kal. Janoarii, indictione VI, anno VIII, regnante Rodulfo rege. Actum Autissiodero. ?? 179 937-938. Monastère Saint-Bénigne. La comtesse Lampaïs [Lampagia] veuve du comte Aimar [Ademarus] donne un domaine seigneurial avec ses dépendances sis à proximité d’Étourvy, à Coussegray en Tonnerrois et le transmet par le fétu à l’autel de Notre Dame à Saint-Bénigne, en présence de 18 moines dont les noms sont cités. L’acte est daté de la deuxième année après la mort du roi Raoul, Hugues [le Grand] «tenant le principat». A. Original perdu. B. Cartul. 1, fol. 114v-115r, n° 98. C. Cartul. 50, fol. 198bis, n° 86. a. Pérard, p. 161. Ille bene possidet res in saeculo, qui sibi de terrenis seu de caducis rebus comparat premia sempiterna. Quapropter ego, in Dei nomine, Lampagia, cogitans de Dei timore, vel aeterni boni retributione, dono, trado aliquas res meas, quas ex jure maritali habeo atque possideo ante presentiam Dei et bonorum hominum, ad altare sanctae Dei genitricis Mariae, quod constructum est in monasterio sancti Benigni, seu ceterorum sanctorum, quorum reliqui? ibidem continentur, ubi venerabilis abba Albericus preesse videtur. Dono igitur, et donatum in perpetuum esse volo, hoc est res atque mancipia que sunt sita in comitatu Tornetrense et in fine Stolviacense et in suis terminis, hoc est, mansa indominicatum prope Stolvico, in curte que vocatur Sairo, cum omnibus superpositis et farinarium, seu et alias res ad ipsum mansum indominicatum continentes vel aspicientes, hoc est mansis, olchis, lemnis, terris arabilibus cultis et incultis, silvis, ingrediciis, aquis, aquarumque decursibus, vineis, servis et ancillis desuper commanentibus: quicquid ad ipsum mansum aspicit vel aspicere videtur, totum cum omni integritate, dono et trado atque transfundo, et per festucam, propter peccata mea et senioris mei, vuerpisco sanct? Dei genitrici Mari?, coram famulis ejusdem altari deservientibus infra monasterium sancti Benigni, ut ab ac die liberam habeant potestatem habendi, commutandi, vel quicquid voluerint faciendi. Si vero, quod futurum esse minime credo, ullus de heredibus meis, vel proheres, vel quelibet emissa persona contra hanc donationem venire aut repetere seu aliquam calumpniam inferre voluerit, nullo modo valeat evindicare quod repetit, sed insuper coactus componat monasterio sancti Benigni, una cum socio fisco, auri libras VII. Et hec donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Divion, monasterio sancti Benigni, Alberico abbate et monachis adstantibus, quorum hec sunt nomina: Guntardus prepositus, Benignus decanus, Fulbertus, Gumbertus, Tetrannus, Girous, Lanterius, Vuido, Adalbertus, Ermenaldus, Pauto, Vuido, Rostantius, Hunoldus, Umfredus, Beroaldus, Petrus. Ego Tedulfus sacerdos, scripsi et SUBSCRIPSI, anno secundo post obitum Rodulfi regis Francorum, Hugone principatum tenente. ?? 180 940, 14 février. Villa Garziaica sur la Marne. Le roi Louis IV, à la demande de l’illustre comte Hugues [le Noir] remet à son fidèle Alard, à son épouse Adèle et à leurs héritiers les abbayes Notre-Dame de Faverney et Saint-Léger d’Enfonvelle, situées l’une et l’autre en Portois, avec toutes leurs appartenances. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 11, n° 13. a. Pérard, p. 165. — b. H. Fr., IX, p. 592, n° 9. — c. Copies indiquées dans Ph. Lauer, Recueil des actes de Louis IV, Paris, 1914 (Chartes et diplômes relatifs à l’histoire de France, 3). (Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Lodovuicus [gratia] Dei rex. Si fidelium nostrorum congruis petitionibus aures accomodamus, praecessorum nostrorum regum consuetudines optinemus, eisque nostrae celsitudini magis familiariores reddimus. Quapropter notum sit omnibus fidelibus nostris tam praesentibus quamque futuris quod inclitus comes Ugo adierit nostram praesentiam, deprecatusque sit ut quasdam abbatias cuidam nostro fideli Adalardo suaeque conjugi Addilae, eorumque haeredibus daremus, sitas in pago Portensi. Quorum monasteria unum dicitur Faverniacum, dicatum in honore sanctae Mariae, alterum dicitur Offonis villa dicatum et ipsum in honore sancti Leodegarii martyris. Faventes igitur libentissime precibus prefati comitis Ugonis, concedimus eisdem Adalardo, uxorique eius Addilae cum omni integritate supradictas abbatias, hoc est Faverniacum cum omnibus appendiciis suis, videlicet cum ecclesiis, villis, mancipiis utriusque sexus, campis, pratis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, molendinis, exitus et regressus, quesitum et inquirendum; sanctum Leodegarium similiter totum et integrum, cum omnibus ad se pertinentibus: ita dumtaxat ut hoc precepto altitudinis nostrae, quod fieri eisdemque dari jussimus, quamdiu advixerit ipse Adalardus et uxor ejus jam dicta et heredes eorum asscriptas abbatias teneant atque possideant. Post illorum vero quandoque decessum, ad id quod hactenus fuisse noscuntur, eaedem abbatiae absque diminutione sive deterioratione revertantur. Et ut hoc firmius statutum nostrum permaneat, hoc eis praeceptum exinde fieri jussimus et anulo nostro insigniri. Signum domini et gloriosissimi [Monogramma] Ludovuici regis. Odilo notarius advicem Heirici summique cancellarii recognovit. Datum XVI kalendas Martii, regnante gloriosissimo rege Ludovuico anno III, indictione XIII. Actum villa Garziaica super Madernam fluvium. ?? 181 943, 21 octobre. ?? Gilbert remet à Saint-Bénigne la terre de Norges que lui avait donnée autrefois le roi Eudes. A. Acte perdu et suspect. D’après l’inventaire des titres du petit couvent et des offices claustraux, Arch. Côte d’Or, 1 H Reg. 678, Inv. 86, p. 217, art. 737, et l’inventaire des titres de l’infirmier, 1 H Reg. 652, n° 3. ?? ?? 182 Entre 948 et 967. ?? Confirmation par l’évêque Achard de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 183 966, mai. ?? L’abbé Manassès de Saint-Bénigne donne une charte d’affranchissement à un membre de sa familia, Barnico, qu’il pense promouvoir aux ordres sacrés. La charte porte la signature de 2 prêtres, 5 diacres, 1 autre religieux, 3 enfants, probablement l’ensemble du convent, cette année-là. A. Original: Arch. Côte d’Or, 1 H 62. a. Gall. Christ., IV, instr. col. 137, n° 12. Consuetudo est sancte Dei ecclesie ut nullum sibi recipiat ad peragendum divinum officium, nisi noverit eum prius ab humano servitium solutum. Idcirco ego Manases, humilis abba monasterii sancti Benigni, una cum consensu omnium monacorum jamdicti loci sub norma sacre religioni cummorantium quendam ex familiari nostri loci Barniconem nomine ad sacros ordines promovere volentes, ne a divino misterio expers maneat, concedimus ei cartam libertatis ita ut deinceps liber deserviat, Christi deservio servitio misterio nostro quo detenebatur antea solutus servitio. Et ut a successorum nostrorum veracius appare ad factum, et ut ingenuitatis carte in perpetuum obtineat firmitatis inditium, propriis manibus subternotamus nomina. Ego Manasses concessi. Ermenald sacerdos secundus. Lanterius sacerdos scripsi. Unald levita. Albericus levita. Achard levita. Oddo levita. Matfredus levita scripsi. Rotardus scripsi. Vuaddo infans. Rodulfus infans. Bernilo infans. Ego Vuichelmus scripsi. Datavi die dominico mense maio anno XII regnante Lottario rege. ?? 184 Entre 966 et 989. ?? Pour le repos de l’âme du comte Hugues Ier et pour sa sépulture dans l’aître de Saint-Bénigne, la comtesse Aubour (Adalburgis) donne, avec l’approbation de ses trois fils un manse avec toutes ses pertinences, sis à Perrigny. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 37v-38r [Bougaud, S.B., pp. 127-128]. Manasse vices abbatis agente, Hugo, comes Divionensis, veniens ad obitum, petiit se tumulari in atrio sancti Benigni: pro cujus requi? anim? et loco sepultur?, dedit Adalburgis comitissa uxor ejus, cum laude filiorum ipsius, Gibuini scilicet Catalaunensis episcopi, et Richardi, qui post eum hunc tenuit comitatum, et Hugonis Attoariorum comitis; predicta conjux ipsius dedit mansum I in Patriniaco villa, et quicquid ad ipsum mansum aspicit. ?? 185 Entre 966 et 989. ?? Hermer [Erimarus] donne à Saint-Bénigne six manses avec l’église et 19 serfs à Couternon et tout ce qu’il possédait entre la Tille et le ruisseau de Basmont. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Dedit ipso tempore (i.e. Manasse vices abbatis agente) Erimarus quidam, in villa Curte Arnono vocata, mansa VI cum ?cclesia inibi constructa, et mancipiis desuper commanentibus utriusque sexus XVIIII; insuper quicquid habuit inter duos fluvios, Tilam et Basmonum, dedit Deo et sancto Benigno. ?? 186 Entre 966 et 989. ?? Evrard, pour son frère Rostancius, moine à Saint-Bénigne, donne un manse seigneurial et tout ce qui en relève à Corcelles. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Evrardus etiam, pro Restancio fratre suo, hujus loci monacho, dedit in villa Corcellis mansum indominicatum I, et omnia que ad ipsum mansum aspiciunt. ?? 187 Entre 966 et 989. ?? Allo, prêtre devenu moine, donne à Saint-Bénigne un manse à Cussigny en Beaunois, comportant de la terre arable et un pré, un autre manse à Flavignerot et tout ce qu’il possédait là et ailleurs en terres et en serfs. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Allo sacerdos, factus monachus, dedit in Belnensi pago, in villa Cussiniaco, mansum I, et terram arabilem, et pratum; similiter, in Flaviniaco, dedit mansum I; et quicquid ibi vel ubicumque habuit in terris et mancipiis sancto Benigno tradidit. ?? 188 Entre 966 et 989. ?? Les trois fils du comte Hugues et de la comtesse Aubour donnent au monastère, pour le repos de l’âme de leurs parents les biens héréditaires qu’ils possédaient à Messigny. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Gibuinus episcopus et fratres eius Richardus et Hugo, post obitum matris pro requie animae ejus atque patris sui dederunt hereditatem quam habebant in villa Misciniaco. ?? 189 Entre 966 et 989. ?? L’abbé Manassès concède en précaire à une dame noble. Rotru(dis) et à ses deux fils Godechaux (Gotescalcus) et Willerius des terres données par les 3 fils du comte Hugues Ier à Messigny et de 27 journaux de terre arable à Barges-[le-Petit]. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Gibuinus episcopus, et fratres sui Richardus et Hugo, post obitum matris, pro requie anim? ejus atque patris sui dederant hereditatem quam habebant in villa Misciniaco. Quam terram dedit Manasses abbas in prestariam cuidam nobili femin? Retrudi, et filiis ejus Gotescalco et Willerio. Similiter, in villa Bargis dicta, dedit XXVII jornales de terra eidem Retrudi in prestariam. ?? 190 Entre 966 et 989. ?? Une autre dame Rotru donne au monastère, un moulin sur l’Ouche près de Dijon et 8 journaux de terre arable. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 38r [Bougaud, S.B., p. 128]. Rotrudis altera dedit sancto Benigno juxta Divionem, super Oscaram fluvium, molendinum I, et VIII jornales de terra arabili in eodem loco. ?? 191 Entre 980 et 989. ?? L’abbé Manassès concède en bénéfice plusieurs terres au comte Richard de Dijon. Acte perdu. D’après Chron. S.B., fol. 49v [Bougaud, S.B., p. 167]. Cet acte perdu est connu par la restitution de ces terres à Saint-Bénigne effectuée en 1007 par l’épouse de Richard, Addita, pour le repos de l’âme du comte et de celle de leur fils Letaldus dont les corps avaient été inhumés à Saint-Bénigne. Texte ci-après, t. II, p. 33, n° 237. ?? 192a Entre 981 et 1016. ?? Confirmation par Brun de Roucy, évêque de Langres, de la constitution d’Isaac. Cf. ci-dessus, n° 89. ?? ?? 192b Vers 950-960. ?? Pour mettre à Marsannay [la-Côte] et à Chenove leurs vignes et leur vin à l’abri de deux pillards, Richard, châtelain de Vesoul et Vilain[II] de Saulx, comte d’Atuyer, les moines de Saint-Bénigne apportent à Marsannay les reliques de saint Urbain, évêque de Langres, qui y fit des miracles. Les vignes des clos de Surdilly et de Larrey, possessions de Saint-Bénigne, étant menacées par des brigands, les moines y installent les reliques qui eurent la même efficacité. Entre temps, l’abbé Lantier [II] élève à Marsannay un oratoire à saint Urbain, qui en avait exprimé en songe le désir aux frères. Miracula sancti Urbani AA.SS. januarii, II, p. 492, n° 4-5. L’abbé Lantier II n’est pas autrement connu. Sa prélature, inconnue des catalogues, semble devoir être placée avant celle de Manassès (c.a. 967) (M. Chaume, Origines, 1, p. 454 et note 5). ??